Surah Al-A’raf
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ
الۤمّۤصۤ ۚ١
Alif lām mīm ṣād.
[1]
Alif – Lam – Mim – Shod 452
452) Nikula huruf-huruf abjad yên teletak pado awal sebagian dari surat-surat Al Quran pecak: Alif laam miim, Alif laam raa, Alif laam miim shaad serto liannyo. diantaro Ahli-ahli tafsir wênten yên nyerake pengertiannyo kepado Allah kerno dipandang temasuk ayat-ayat mutasyaabihaat, serto wênten pulo golongan yên nafsirkenyo atawa yên mandangnyo sebagî nami surat, serto wênten pulo yên bependapet bahwo huruf-huruf abjad niku gunonyo peranti narîk pehatian sedanten pendengêr supayo merhatike Al Quran niku, serto peranti ngisyaratke bahwo Al Quran niku diturunke dari Allah jerû baso Arab yên tesusun dari huruf-huruf abjad. Kalu wong-wong niku nano yakin bahwo Al Quran niku diturunke dari Allah serto dîdînyo buatan Nabi Muhammad s.a.w., cobola wong-wong niku damel pecak Al Quran niku.
كِتٰبٌ اُنْزِلَ اِلَيْكَ فَلَا يَكُنْ فِيْ صَدْرِكَ حَرَجٌ مِّنْهُ لِتُنْذِرَ بِهٖ وَذِكْرٰى لِلْمُؤْمِنِيْنَ٢
Kitābun unzila ilaika falā yakun fī ṣadrika ḥarajum minhu litunżira bihī wa żikrā lil-mu'minīn(a).
[2]
(Nikila) kitab yên diturunke Allah kepado niko (Muhammad) dades nano angsal niko sesek dado kernonyo, supayo niko ngesûng peringatan dengen (kitab) niku serto dades pelajaran bagi wong-wong yên beiman.
اِتَّبِعُوْا مَآ اُنْزِلَ اِلَيْكُمْ مِّنْ رَّبِّكُمْ وَلَا تَتَّبِعُوْا مِنْ دُوْنِهٖٓ اَوْلِيَاۤءَۗ قَلِيْلًا مَّا تَذَكَّرُوْنَ٣
Ittabi‘ū mā unzila ilaikum mir rabbikum wa lā tattabi‘ū min dūnihī auliyā'(a), qalīlam mā tażakkarūn(a).
[3]
Tumutla napi yên diturunke kepado niko dari Tuhan niko, serto nano angsal niko tumut pemimpin selian Dio, 453 setitik nian niko ngembil pelajaran.
453) Maksudnyo: pemimpin-pemimpin yên makto niko kepado kesesetan.
وَكَمْ مِّنْ قَرْيَةٍ اَهْلَكْنٰهَا فَجَاۤءَهَا بَأْسُنَا بَيَاتًا اَوْ هُمْ قَاۤىِٕلُوْنَ٤
Wa kam min qaryatin ahlaknāhā fa jā'ahā ba'sunā bayātan au hum qā'ilūn(a).
[4]
Alangke kata negeri yên sampûn Kame’ binasoke, siksoan Kame’ rawû (nimpo penduduk) nyo pado malem dinten, atawa pado waktu wong-wong niku rehat pado awan dinten.
فَمَا كَانَ دَعْوٰىهُمْ اِذْ جَاۤءَهُمْ بَأْسُنَآ اِلَّآ اَنْ قَالُوْٓا اِنَّا كُنَّا ظٰلِمِيْنَ٥
Famā kāna da‘wāhum iż jā'ahum ba'sunā illā an qālū innā kunnā ẓālimīn(a).
[5]
Dades waktu siksoan Kame’ rawû nimpo wong-wong niku, anglôan wong-wong niku nano lian, cuma becerios:”Selesernyo Kame’ ya'ni wong-wong yên zolim”.
فَلَنَسْـَٔلَنَّ الَّذِيْنَ اُرْسِلَ اِلَيْهِمْ وَلَنَسْـَٔلَنَّ الْمُرْسَلِيْنَۙ٦
Fa lanas'alannal-lażīna ursila ilaihim wa lanas'alannal-mursalīn(a).
[6]
Dades cengki bakal kame' takênke kepado umat yên sampûn nerimo seruan (dari Rosul-rosul) serto Kame’ bakal betakên (pulo') samo Rosul-rosul.
فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيْهِمْ بِعِلْمٍ وَّمَا كُنَّا غَاۤىِٕبِيْنَ٧
Fa lanaquṣṣanna ‘alaihim bi‘ilmiw wa mā kunnā gā'ibīn(a).
[7]
Serto cengki bakal Kame’ cerioske kepado wong-wong niku dengen ilmu (Kame’) serto Kame’ nano tebê (dari wong-wong niku).
وَالْوَزْنُ يَوْمَىِٕذِ ِۨالْحَقُّۚ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِيْنُهٗ فَاُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ٨
Wal-waznu yauma'iżinil-ḥaqq(u), faman ṡaqulat mawāzīnuhū fa ulā'ika humul-mufliḥūn(a).
[8]
Timbangan pado dinten niku (kame'dadeske ukuran) keleseran. dades sinten saos yên berat timbangannyo (kebajikannyo) wong-wong nikula wong yên beruntung.
وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِيْنُهٗ فَاُولٰۤىِٕكَ الَّذِيْنَ خَسِرُوْٓا اَنْفُسَهُمْ بِمَا كَانُوْا بِاٰيٰتِنَا يَظْلِمُوْنَ٩
Wa man khaffat mawāzīnuhū fa ulā'ikal-lażīna khasirū anfusahum bimā kānū bi'āyātinā yaẓlimūn(a).
[9]
Serto sinten saos êntêng timbangannyo dades wong-wong nikula wong yên sampûn merugike awa' dêwê', kerno wong-wong niku zolim dengen ayat-ayat Kame’.
وَلَقَدْ مَكَّنّٰكُمْ فِى الْاَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيْهَا مَعَايِشَۗ قَلِيْلًا مَّا تَشْكُرُوْنَ ࣖ١٠
Wa laqad makkannākum fil-arḍi wa ja‘alnā lakum fīhā ma‘āyisy(a), qalīlam mā tasykurūn(a).
[10]
Serto selesernyo, Kame’ sampûn nûdû’ke niko di bumi serto di ngeriku Kame’ nyaweske (sumber) penguripan, peranti niko, (tapi) setitik nian niko yên besyukur.
وَلَقَدْ خَلَقْنٰكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنٰكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلٰۤىِٕكَةِ اسْجُدُوْا لِاٰدَمَ فَسَجَدُوْٓا اِلَّآ اِبْلِيْسَۗ لَمْ يَكُنْ مِّنَ السّٰجِدِيْنَ١١
Wa laqad khalaqnākum ṡumma ṣawwarnākum ṡumma qulnā lil-malā'ikatisjudū li'ādama fa sajadū illā iblīs(a), lam yakum minas-sājidīn(a).
[11]
Serto selesernyo, Kame’ sampûn ngawê’ niko, sampûn niku mentuk (badan) niko, sampûn niku Kame’ befirman kepado malaêkat-malaêkat:” Besûjûdla niko kepado Adam”, dades malaêkat niku sûjûd, kecuali iblis, iblis nano tegolong wong-wong yên besujud.
قَالَ مَا مَنَعَكَ اَلَّا تَسْجُدَ اِذْ اَمَرْتُكَ ۗقَالَ اَنَا۠ خَيْرٌ مِّنْهُۚ خَلَقْتَنِيْ مِنْ نَّارٍ وَّخَلَقْتَهٗ مِنْ طِيْنٍ١٢
Qāla mā mana‘aka allā tasjuda iż amartuk(a), qāla ana khairum minh(u), khalaqtanī min nāriw wa khalaqtahū min ṭīn(in).
[12]
(Allah) befirman, napidio yên ngalangi niko, laju niko nano besûjud (kepado Adam) waktu Kulo ngêngkên niko. (Iblis) nyimbat, kulo langkung saê daripado dio, niko ngawe’Kame’ kulo dari api sedengke dio niko gawê’ dari tana.
قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُوْنُ لَكَ اَنْ تَتَكَبَّرَ فِيْهَا فَاخْرُجْ اِنَّكَ مِنَ الصّٰغِرِيْنَ١٣
Qāla fahbiṭ minhā famā yakūnu laka an tatakabbara fīhā fakhruj innaka minaṣ-ṣāgirīn(a).
[13]
(Allah) befirman, dades tûrûnla niko darinyo (suargo) kerno niko nano patût nyombongke awa' di jerûnyo. Metula! selesernyo, niko tegolong makhluk yên hino.
قَالَ اَنْظِرْنِيْٓ اِلٰى يَوْمِ يُبْعَثُوْنَ١٤
Qāla anẓirnī ilā yaumi yub‘aṡūn(a).
[14]
(Iblis) nyawab, sûngla kulo ûndûr waktu, 454 sampe dinten wong-wong niku dibangkitke.
454) Maksudnyo: janganlah kulo serto anak cucung kulo dipademke nggût dinten kiamat nggût kulo wênten waktu ngolo’i Adam serto anak cucungnyo.
قَالَ اِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِيْنَ١٥
Qāla innaka minal-munẓarīn(a).
[15]
(Allah) befirman, enggê, niko telînggî yên disûng pengûndûran waktu.
قَالَ فَبِمَآ اَغْوَيْتَنِيْ لَاَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيْمَۙ١٦
Qāla fabimā agwaitanī la'aq‘udanna lahum ṣirāṭakal-mustaqīm(a).
[16]
(Iblis) nyawab, kerno niko sampûn ngehûkûm kulo kesasar, pasti kulo bakal selelu ngalangi wong-wong niku dari jalan niko yên leser.
ثُمَّ لَاٰتِيَنَّهُمْ مِّنْۢ بَيْنِ اَيْدِيْهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ اَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَاۤىِٕلِهِمْۗ وَلَا تَجِدُ اَكْثَرَهُمْ شٰكِرِيْنَ١٧
Ṡumma la'ātiyannahum mim baini aidīhim wa min khalfihim wa ‘an aimānihim wa ‘an syamā'ilihim, wa lā tajidu akṡarahum syākirīn(a).
[17]
Sampûn niku cengki kulo bakal rawû ke wong-wong niku dari luan, dari buri, dari kanan serto dari kerinyo, serto nikonano ningali, kata dari wong-wong niku yên besyûkûr.
قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْءُوْمًا مَّدْحُوْرًا ۗ لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَاَمْلَـَٔنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ اَجْمَعِيْنَ١٨
Qālakhruj minhā maż'ūmam madḥūrā(n), laman tabi‘aka minhum la'amla'anna jahannama minkum ajma‘īn(a).
[18]
(Allah) befirman, metula niko dari ngeriku (suargo) dengen keadaan terhino serto teusir. Cengki, sinten saos di antaro wong-wong niku wênten yên tumut, cengki bakal ngebê'kenerako jahanam dengen niko sedantennyo.
وَيٰٓاٰدَمُ اسْكُنْ اَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُوْنَا مِنَ الظّٰلِمِيْنَ١٩
Wa yā ādamuskun anta wa zaujukal-jannata fa kulā min ḥaiṡu syi'tumā wa lā taqrabā hāżihisy-syajarata fa takūnā minaẓ-ẓālimīn(a).
[19]
Serto (kelap Allah):”hei Adam, mantepla niko serto sêma niko dijerû suargo serto tedola napi saos yên niko beduo demeni. Tapi nano angsal niko beduo mara’i batang kayu yên sios niki (kalu dipara'-i) niko beduo tegolong wong-wong yên zolim.
فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطٰنُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وٗرِيَ عَنْهُمَا مِنْ سَوْءٰتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهٰىكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هٰذِهِ الشَّجَرَةِ اِلَّآ اَنْ تَكُوْنَا مَلَكَيْنِ اَوْ تَكُوْنَا مِنَ الْخٰلِدِيْنَ٢٠
Fa waswasa lahumasy-syaiṭānu liyubdiya lahumā mā wūriya ‘anhumā min sau'ātihimā wa qāla mā nahākumā rabbukumā ‘an hāżihisy-syajarati illā an takūnā malakaini au takūnā minal-khālidīn(a).
[20]
Dades sêtan misi'ke pikiran jahat kepado wong duo niku supayo ningalke auratnyo (yên selambat niki) tetutup serto (sêtan) becerios:”Tuhan niko nega niko beduo marak-i batang kayu niki, supayo niko beduo nano dades malaêkat atawa nano dades wong yên kekel (mantep dijerû suargo).
وَقَاسَمَهُمَآ اِنِّيْ لَكُمَا لَمِنَ النّٰصِحِيْنَۙ٢١
Wa qāsamahumā innī lakumā laminan-nāṣiḥīn(a).
[21]
Serto dio (sêtan) besumpa kepado keduonyo, “Selesernyo kulo niki leser temasok penasêhat niko”.
فَدَلّٰىهُمَا بِغُرُوْرٍۚ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْءٰتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفٰنِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَّرَقِ الْجَنَّةِۗ وَنَادٰىهُمَا رَبُّهُمَآ اَلَمْ اَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَاَقُلْ لَّكُمَآ اِنَّ الشَّيْطٰنَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِيْنٌ٢٢
Fa dallāhumā bigurūr(in), falammā żāqasy-syajarata badat lahumā sau'ātuhumā wa ṭafiqā yakhṣifāni ‘alaihimā miw waraqil-jannah(ti), wa nādāhumā rabbuhumā alam anhakumā ‘an tilkumasy-syajarati wa aqul lakumā innasy-syaiṭāna lakumā ‘aduwwum mubīn(un).
[22]
Dio (sêtan) ngîpûk wong duo dengen tipu dayo supayo nyîcîpi (bua) kayu niku, dades waktu wong duo niku sampûn nyîcîp bua kayu niku, ketingalan olê wong duo niku auratnyo, dades mula’ila wong duo niku nekepinyo dengen godong suargo. Serto Tuhan nyeru wong duo niku: ”nanola Kulo sampun nega niko mara’i batang kayu niku, serto Kulo sampun becerios basonyo selesernyo sêtan niku ya'ni musuh yên nyato peranti niko beduo”.
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَآ اَنْفُسَنَا وَاِنْ لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُوْنَنَّ مِنَ الْخٰسِرِيْنَ٢٣
Qālā rabbanā ẓalamnā anfusanā wa illam tagfir lanā wa tarḥamnā lanakūnanna minal-khāsirīn(a).
[23]
Kelap keduonyo:”Ya Tuhan kame', sampûn zolim kame’ dengen awa' Kame’ dêwê'. Kalu niko nano ngampuni kame' serto ngesûng rohmat kepado kame' niscayo Kame’ tegolong wong-wong yên rugi”.
قَالَ اهْبِطُوْا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ ۚوَلَكُمْ فِى الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَّمَتَاعٌ اِلٰى حِيْنٍ٢٤
Qālahbiṭū ba‘ḍukum liba‘ḍin ‘aduww(un), wa lakum fil-arḍi mustaqarruw wa matā‘un ilā ḥīn(in).
[24]
(Allah) befirman:”Turunla niko, sebagean niko bakal saling bemusuhan sios sami yên liannyo. Bagi niko, bumi ya'ni enggon pe-daleman serto kesenangan niko sampe waktu yên sampûn ditentuke.
قَالَ فِيْهَا تَحْيَوْنَ وَفِيْهَا تَمُوْتُوْنَ وَمِنْهَا تُخْرَجُوْنَ ࣖ٢٥
Qāla fīhā taḥyauna wa fīhā tamūtūna wa minhā tukhrajūn(a).
[25]
(Allah) befirman:”Di ngeriku niko ûrîp, di ngeriku niko padem, serto dari ngeriku (pulo') niko bakal dibangkîtke”.
يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ قَدْ اَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُّوَارِيْ سَوْءٰتِكُمْ وَرِيْشًاۗ وَلِبَاسُ التَّقْوٰى ذٰلِكَ خَيْرٌۗ ذٰلِكَ مِنْ اٰيٰتِ اللّٰهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُوْنَ٢٦
Yā banī ādama qad anzalnā ‘alaikum libāsay yuwārī sau'ātikum wa rīsyā(n), wa libāsut-taqwā żālika khair(un), żālika min āyātillāhi la‘allahum yażżakkarūn(a).
[26]
Hei anak cûcûng Adam 455 ! Selesernyo Kame’ sampûn nyedioke pakean peranti aurat niko serto peranti aêsan peranti niko. Tapi kelambi takwa 456 , nikula yên langkung saê. ma'nikula sebagian tando-tando kekuasoan Allah, mugo-mugo wong-wong niku imut.
455) Ma’sudnyo ya'ni: umat wong
456) Ma’sudnyo ya'ni: sesampun niku bertakwa kepado Allah.
يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطٰنُ كَمَآ اَخْرَجَ اَبَوَيْكُمْ مِّنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءٰتِهِمَا ۗاِنَّهٗ يَرٰىكُمْ هُوَ وَقَبِيْلُهٗ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْۗ اِنَّا جَعَلْنَا الشَّيٰطِيْنَ اَوْلِيَاۤءَ لِلَّذِيْنَ لَا يُؤْمِنُوْنَ٢٧
Yā banī ādama lā yaftinannakumusy-syaiṭānu kamā akhraja abawaikum minal-jannati yanzi‘u ‘anhumā libāsahumā liyuriyahumā sau'ātihimā, innahū yarākum huwa wa qabīluhū min ḥaiṡu lā taraunahum, innā ja‘alnasy-syayāṭīna auliyā'a lil-lażīna lā yu'minūn(a).
[27]
Hei anak cûcûng Adam ! Nano angsal niko sampe tebudi ole sêtan ma’kayo halnyo (setan) sampûn metuke walid niko dari suargo, dengen muka’ke/mecati pakêan keduonyo peranti ningali aurat keduonyo. Selesernyo Dio serto ana’ buanyo angsal ningali niko dari enggon yên niko nano wikan ningalinyo.. Selesernyo Kame’ sampûn nadoske sêtan-sêtan niku pemimpin peranti wong-wong yên nano beriman.
وَاِذَا فَعَلُوْا فَاحِشَةً قَالُوْا وَجَدْنَا عَلَيْهَآ اٰبَاۤءَنَا وَاللّٰهُ اَمَرَنَا بِهَاۗ قُلْ اِنَّ اللّٰهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاۤءِۗ اَتَقُوْلُوْنَ عَلَى اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٢٨
Wa iżā fa‘alū fāḥisyatan qālū wajadnā ‘alaihā ābā'anā wallāhu amaranā bihā, qul innallāha lā ya'muru bil-faḥsyā'(i), ataqūlūna ‘alallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[28]
Serto kapan wong-wong niku ngadoke damelan keji 457 , wong-wong niku becerios: “kame' ningali nenek puyang kame' ngadoke yên ma’niku serto Allah ngêngkên Kame’ namelkenyo”. Kelapke:”Selesernyo Allah nano kalo ngêngkên bedamel keji, napi niko nyerioske Allah tentang napi yên niko nano wikan”.
457) Peca': syirik, thawaf telanjang di sekeliling ka'bah serto sebaginya.
قُلْ اَمَرَ رَبِّيْ بِالْقِسْطِۗ وَاَقِيْمُوْا وُجُوْهَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَّادْعُوْهُ مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ ەۗ كَمَا بَدَاَكُمْ تَعُوْدُوْنَۗ٢٩
Qul amara rabbī bil-qisṭ(i), wa aqīmū wujūhakum ‘inda kulli masjidiw wad‘ūhu mukhliṣīna lahud-dīn(a), kamā bada'akum ta‘ūdūn(a).
[29]
Cerioskela, Tuhan kulo ngêngkên belaku adîl; adepkela rai niko (kepado Allah) 458 saben niko semayang serto sembala Dio dengen suko redho ibadat semato-mato kepadonyo, niko bakal dimantû’ke kepado-nyo ma’kayo niko diciptoke semulo.
458) Maksudnyo: tumpakela peratian niko kepado semayang niku serto pusatkela peratian niko semato-mato kepado Allah.
فَرِيْقًا هَدٰى وَفَرِيْقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلٰلَةُ ۗاِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيٰطِيْنَ اَوْلِيَاۤءَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ وَيَحْسَبُوْنَ اَنَّهُمْ مُّهْتَدُوْنَ٣٠
Farīqan hadā wa farīqan ḥaqqa ‘alaihimuḍ-ḍalālah(tu), innahumuttakhażusy-syayāṭīna auliyā'a min dūnillāhi wa yaḥsabūna annahum muhtadūn(a).
[30]
Sebagean disûngnyo petûnjûk serto sebagean lagi sepantesnyo Kame’dadeske kesasar. Wong-wong niku dadeske sêtan-sêtan yên pemîmpîn selian Allah. Wong-wong niku nyangko sampûn angsal petûnjûk.
۞ يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ خُذُوْا زِيْنَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَّكُلُوْا وَاشْرَبُوْا وَلَا تُسْرِفُوْاۚ اِنَّهٗ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِيْنَ ࣖ٣١
Yā banī ādama khużū zīnatakum ‘inda kulli masjidiw wa kulū wasyrabū wa lā tusrifū, innahū lā yuḥibbul-musrifīn(a).
[31]
Hei anak cûcûng Adam ! Pakêla pakêan niko yên saê pado saben (ngelebet) ke mesjid, 459 nedo serto minumla, tapi nano angsal rakus. 460 selesernyo, Allah nano demen dengen wong yên tepeliwat.
459) Ma’sudnyo: saben-saben ayun namelke semayang atawa thawaf keliling ka'bah atawa abadat-abadat yên lian.
460) Ma’sudnyo: janganlah tepeliwat yên dibutuke olê badan serto jangan pulo' tepeliwat tehadep tedoan yên dihalalke.
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِيْنَةَ اللّٰهِ الَّتِيْٓ اَخْرَجَ لِعِبَادِهٖ وَالطَّيِّبٰتِ مِنَ الرِّزْقِۗ قُلْ هِيَ لِلَّذِيْنَ اٰمَنُوْا فِى الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَّوْمَ الْقِيٰمَةِۗ كَذٰلِكَ نُفَصِّلُ الْاٰيٰتِ لِقَوْمٍ يَّعْلَمُوْنَ٣٢
Qul man ḥarrama zīnatallāhil-latī akhraja li‘ibādihī waṭ-ṭayyibāti minar-rizq(i), qul hiya lil-lażīna āmanū fil-ḥayātid-dun-yā khāliṣatay yaumal-qiyāmah(ti), każālika nufaṣṣilul-āyāti liqaumiy ya‘lamūn(a).
[32]
Cerioske (ya Muhammad) sinten yên ngeharamke aêsan dari Allah yên sampûn dinyaweskeperanti hambo-hambonyo serto rezeki yên saê-saê. Cerioske, sedanten niku peranti wong-wong yên beriman jerû keûripan dunio, serto khusus (peranti wong-wong niku saos) pado dinten kiamat. 461 ma'nikula kame' njelaske ayat-ayat niku peranti kaûm yên sampûn maklûm
461) Ma’sudnyo: aêsan- dari Allah serto dadesnan yên saê niku angsal dinikmati di dunio niki olê wong-wong yên beriman serto wong-wong yên nano beriman, sedengke di akhirat nanti wêntenla semato-mato peranti wong-wong yên beriman saos.
قُلْ اِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْاِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَاَنْ تُشْرِكُوْا بِاللّٰهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهٖ سُلْطٰنًا وَّاَنْ تَقُوْلُوْا عَلَى اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٣٣
Qul innamā ḥarrama rabbiyal-fawāḥisya mā ẓahara minhā wa mā baṭana wal-iṡma wal-bagya bigairil-ḥaqqi wa an tusyrikū billāhi mā lam yunazzil bihī sulṭānaw wa an taqūlū ‘alallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[33]
Cerioske (ya Muhammad), Tuhan kulo cuma ngeharamke sedanten damelan keji yên ketingaserto serto yên tesingit, bedamel doso, beperanti zolim, nano wênten alesan yên leser, serto (ngeharamke) niko nyekutuke Allah dengen napi saos, sedengke Dio nano nurunke alesan peranti niku, serto (ngeharamke) niko becerios tentang Allah napi yên niko nano wikan.
وَلِكُلِّ اُمَّةٍ اَجَلٌۚ فَاِذَا جَاۤءَ اَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُوْنَ سَاعَةً وَّلَا يَسْتَقْدِمُوْنَ٣٤
Wa likulli ummatin ajal(un), fa iżā jā'a ajaluhum lā yasta'khirūna sā‘ataw wa lā yastaqdimūn(a).
[34]
Serto saben umat punyo ajal (bates waktu) 462 dades kalu ajalnyo rawû, wong-wong niku nano wikan nyatu mûndûr atawa digancangke walaupun sedenget saos.
462) Ma’sudnyo: saben-saben bangsa wênten bates waktu kejayaan atawa keruntuhan.
يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ اِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِّنْكُمْ يَقُصُّوْنَ عَلَيْكُمْ اٰيٰتِيْۙ فَمَنِ اتَّقٰى وَاَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُوْنَ٣٥
Yā banī ādama immā ya'tiyannakum rusulum minkum yaquṣṣūna ‘alaikum āyātī, famanittaqā wa aṣlaḥa falā khaufun ‘alaihim wa lā hum yaḥzanūn(a).
[35]
Hei anak cûcûng Adam! Kalu rawû kepado niko, Rosul-rosul dari keluargo niko dêwê' yên nyerioske ayat-ayat Kulo kepado niko, dades sinten yên betakwa serto nandani damelan yên saê, dades nano wênten raso wedhi' pado wong-wong niku, serto nano bersedîngan..
وَالَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَاسْتَكْبَرُوْا عَنْهَآ اُولٰۤىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِۚ هُمْ فِيْهَا خٰلِدُوْنَ٣٦
Wal-lażīna każżabū bi'āyātinā wastakbarū ‘anhā ulā'ika aṣḥābun-nār(i), hum fīhā khālidūn(a).
[36]
Tapi wong-wong yên mudike ayat-ayat Kame’ serto nyombongke awa' tehadepnyo, nikula wong-wong isi nerako, yên mantep di jerûnyo.
فَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرٰى عَلَى اللّٰهِ كَذِبًا اَوْ كَذَّبَ بِاٰيٰتِهٖۗ اُولٰۤىِٕكَ يَنَالُهُمْ نَصِيْبُهُمْ مِّنَ الْكِتٰبِۗ حَتّٰٓى اِذَا جَاۤءَتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْۙ قَالُوْٓا اَيْنَ مَا كُنْتُمْ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ ۗقَالُوْا ضَلُّوْا عَنَّا وَشَهِدُوْا عَلٰٓى اَنْفُسِهِمْ اَنَّهُمْ كَانُوْا كٰفِرِيْنَ٣٧
Faman aẓlamu mimmaniftarā ‘alallāhi każiban au każżaba bi'āyātih(ī), ulā'ika yanāluhum naṣībuhum minal-kitāb(i), ḥattā iżā jā'athum rusulunā yatawaffaunahum, qālū aina mā kuntum tad‘ūna min dūnillāh(i), qālū ḍallū ‘annā wa syahidū ‘alā anfusihim annahum kānū kāfirīn(a).
[37]
Dades sinten yên langkung zolim, wong yên ngawê’ kebohongan tehadep Allah atawa yên mudike ayat-ayatnyo. Wong-wong niku bakal nemu perantian yên sampûn ditentuke di jerû kitab. Hinggo waktu sampe rawûnyo ûtûsan-ûtûsan (malaêkat kame') kepado wong-wong niku peranti nyabut nyawonyo. Wong-wong niku (malaêkat-malaêkat) becerios: ”Dipundi sembahan yên lazim niko semba selian Allah?” Wong-wong niku (wong musyrik) nyimbat: “Sedantennyo sampûn lenget dari kame'”, serto wong-wong niku ngesûng kesaksian tehadep awa'nyo dêwê', basonyo wong-wong niku ya'ni wong kafir.
قَالَ ادْخُلُوْا فِيْٓ اُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِّنَ الْجِنِّ وَالْاِنْسِ فِى النَّارِۙ كُلَّمَا دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَّعَنَتْ اُخْتَهَا ۗحَتّٰٓى اِذَا ادَّارَكُوْا فِيْهَا جَمِيْعًا ۙقَالَتْ اُخْرٰىهُمْ لِاُوْلٰىهُمْ رَبَّنَا هٰٓؤُلَاۤءِ اَضَلُّوْنَا فَاٰتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ ەۗ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَّلٰكِنْ لَّا تَعْلَمُوْنَ٣٨
Qāladkhulū fī umamin qad khalat min qablikum minal-jinni wal-insi fin-nār(i), kullamā dakhalat ummatul la‘anat ukhtahā, ḥattā iżaddārakū fīhā jamī‘ā(n), qālat ukhrāhum li'ūlāhum rabbanā hā'ulā'i aḍallūnā fa ātihim ‘ażāban ḍi‘fam minan-nār(i), qāla likullin ḍi‘fuw wa lākil lā ta‘lamūn(a).
[38]
Allah befirman, ngelebetla niko ke jerû api nerako sami dengen golongan jin serto wong yên sampûn nulu dari niko. Saben kali umat yên ngelebet, dio melaknat dûlûrnyo, sehinggo kapan wong-wong niku sampûn ngelebet sedantennyo, beceriosla wong yên (ngelebet) karang buri 463 kepado yên nulu 464 :”Ya Tuhan Kame’, wong-wong niku sampûn nyasarke Kame’. Rawûkela siksoan api nerako yên belipet gando kepado wong-wong niku”. Allah befirman:”Sêwang-sêwang nerimo (siksoan) yên belipet gando tapi niko nano wikan”.
463) Ma’sudnyo: penumut
464) Ma’sudnyo: pemimpin-pemimpin
وَقَالَتْ اُوْلٰىهُمْ لِاُخْرٰىهُمْ فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِنْ فَضْلٍ فَذُوْقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْسِبُوْنَ ࣖ٣٩
Wa qālat ūlāhum li'ukhrāhum famā kāna lakum ‘alainā min faḍlin fa żūqul-‘ażāba bimā kuntum taksibūn(a).
[39]
Serto wong yên (ngelebet) nulu becerios kepado yên (ngelebet) karang buri:”niko nano punyo kelangkungan setitik saos dari kame'. dades rasokela azab niku kerno damelan yên sampûn niko damelke”.
اِنَّ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَاسْتَكْبَرُوْا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ اَبْوَابُ السَّمَاۤءِ وَلَا يَدْخُلُوْنَ الْجَنَّةَ حَتّٰى يَلِجَ الْجَمَلُ فِيْ سَمِّ الْخِيَاطِ ۗ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُجْرِمِيْنَ٤٠
Innal-lażīna każżabū bi'āyātinā wastakbarū ‘anhā lā tufattaḥu lahum abwābus-samā'i wa lā yadkhulūnal-jannata ḥattā yalijal-jamalu fī sammil-khiyāṭ(i), wa każālika najzil-mujrimīn(a).
[40]
Selesernyo wong-wong yên ngebohongke ayat-ayat kame' serto nyombongke awa' tehadepnyo, nano ayûn dibuka’ke lawang-lawang langit 465 peranti wong-wong niku serto wong-wong niku nano wikan ngelebet ke suargo, sedêrêng onto ngelebet ke jerû lubang jarum. 466 ma'nikula kame' ngesûng balesan kepado wong-wong yên bedamel jahat.
465) Retinyo: doa serto amal wong-wong niku nano diterimo Allah.
466) Retinyo: wong-wong niku nano mungkin melebet suarga peca' nano mungkin melebetnyo unto ke lubang jarum.
لَهُمْ مِّنْ جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَّمِنْ فَوْقِهِمْ غَوَاشٍۗ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الظّٰلِمِيْنَ٤١
Lahum min jahannama mihāduw wa min fauqihim gawāsy(in), wa każālika najziẓ-ẓālimīn(a).
[41]
Peranti wong-wong niku lamat/lihab dari api nerako serto di pûcûk wong-wong niku wênten kemûl (selimut) api nerako. 467 ma'nikula kame' ngesûng balesan kepado wong-wong yên zolim.
467) Ma’sudnyo: wong-wong niku tekepung jerû api nerako.
وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا اِلَّا وُسْعَهَآ اُولٰۤىِٕكَ اَصْحٰبُ الْجَنَّةِۚ هُمْ فِيْهَا خٰلِدُوْنَ٤٢
Wal-lażīna āmanū wa ‘amiluṣ-ṣāliḥāti lā nukallifu nafsan illā wus‘ahā, ulā'ika aṣḥābul-jannah(ti), hum fīhā khālidūn(a).
[42]
Serto wong-wong yên beriman serto beamal soleh, kame' nano ayûn mberati wong, melianke nûrût kesanggûpannyo. Wong-wong nikula ali suargo; Serto wong niku mantep di jerûnyo.
وَنَزَعْنَا مَا فِيْ صُدُوْرِهِمْ مِّنْ غِلٍّ تَجْرِيْ مِنْ تَحْتِهِمُ الْاَنْهٰرُۚ وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْ هَدٰىنَا لِهٰذَاۗ وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَآ اَنْ هَدٰىنَا اللّٰهُ ۚ لَقَدْ جَاۤءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّۗ وَنُوْدُوْٓا اَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ اُوْرِثْتُمُوْهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُوْنَ٤٣
Wa naza‘nā mā fī ṣudūrihim min gillin tajrī min taḥtihimul-anhār(u), wa qālul-ḥamdu lillāhil-lażī hadānā lihāżā, wa mā kunnā linahtadiya lau lā an hadānallāh(u), laqad jā'at rusulu rabbinā bil-ḥaqq(i), wa nūdū an tilkumul-jannatu ūriṡtumūhā bimā kuntum ta‘malūn(a).
[43]
Serto Kame’ sampûn nyabût napi yên wênten di jerû dado wong-wong niku (raso dendem), mengalir dari bawa wong niku sungi-sungi. Wong-wong niku becerios:”Sedanten puji peranti Allah yên sampûn nûnjûkke kame' ke (suargo) niki. Kame’ nano wikan kepanggî petûnjûk sekironyo Allah nano nûnjûkke Kame’”. Selesernyo Rosul-rosul Tuhan Kame’ sampun makto yên leser. Dicerioske sami wong-wong niku, nikula suargo yên sampûn diwariske kepado niko, dengen napi niko sampûn bedamel.
وَنَادٰٓى اَصْحٰبُ الْجَنَّةِ اَصْحٰبَ النَّارِ اَنْ قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُّمْ مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا ۗقَالُوْا نَعَمْۚ فَاَذَّنَ مُؤَذِّنٌۢ بَيْنَهُمْ اَنْ لَّعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الظّٰلِمِيْنَ٤٤
Wa nādā aṣḥābul-jannati aṣḥāban-nāri an qad wajadnā mā wa‘adanā rabbunā ḥaqqan fahal wajattum mā wa‘ada rabbukum ḥaqqā(n), qālū na‘am, fa ażżana mu'ażżinum bainahum al la‘natullāhi ‘alaẓ-ẓālimīn(a).
[44]
Serto becerios sedanten penunggu suargo, kepado penunggu nerako:”selesernyo, kame' sampun kepanggî napi yên dijanjike Tuhan kepado kame' niku leser. Napi niko sampun kepanggî napi yên dijanjike Tuhan niko niku leser ? Wong-wong niku nyawab:”Leser”. dades penyeru (malaekat) ngumumke di antaro wong-wong niku “Laknat Allah peranti wong-wong zolim”.
اَلَّذِيْنَ يَصُدُّوْنَ عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ وَيَبْغُوْنَهَا عِوَجًاۚ وَهُمْ بِالْاٰخِرَةِ كٰفِرُوْنَۘ٤٥
Al-lażīna yaṣuddūna ‘an sabīlillāhi wa yabgūnahā ‘iwajā(n), wa hum bil-ākhirati kāfirūn(a).
[45]
(Ya'ni) wong-wong yên ngalang-ngalangi (wong lian) dari jalan Allah serto nak nyimpangkeyo. Wong-wong niku, nikula yên ngingkari keuripan akhêrat.
وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌۚ وَعَلَى الْاَعْرَافِ رِجَالٌ يَّعْرِفُوْنَ كُلًّا ۢ بِسِيْمٰىهُمْۚ وَنَادَوْا اَصْحٰبَ الْجَنَّةِ اَنْ سَلٰمٌ عَلَيْكُمْۗ لَمْ يَدْخُلُوْهَا وَهُمْ يَطْمَعُوْنَ٤٦
Wa bainahumā ḥijāb(un), wa ‘alal-a‘rāfi rijāluy ya‘rifūna kullam bisīmāhum, wa nādau aṣḥābal-jannati an salāmun ‘alaikum, lam yadkhulūhā wa hum yaṭma‘ūn(a).
[46]
Serto di antaro keduonyo (penduduk suargo serto nerako) wênten tabir; serto di pûcûk A’raf (enggon yên paling tinggi) 468 wênten wong-wong yên sewawûan, dengen tando dêwê’-dêwê'. Wong-wong niku ngesûng wikan penduduk suargo “Salamun ‘alaikum” 469 (salam sejatera peranti niko). Wong-wong niku dêrêng angsal ngelebet, tapi wong-wong niku pêngên gacang (ngelebet).
468) Al A'raaf retinyo: enggon yên tertinggi di antaro suarga serto nerako.
469) Retinyo: Mudah-mudahan Allah ngeelimpake Kesejahteraan tehadep niko.
۞ وَاِذَا صُرِفَتْ اَبْصَارُهُمْ تِلْقَاۤءَ اَصْحٰبِ النَّارِۙ قَالُوْا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظّٰلِمِيْنَ ࣖ٤٧
Wa iżā ṣurifat abṣāruhum tilqā'a aṣḥābin-nāri qālū rabbanā lā taj‘alnā ma‘al-qaumiẓ-ẓālimīn(a).
[47]
Serto kapan pandangan wong-wong niku dialihke ke penduduk nerako, wong-wong niku becerios:”Ya Tuhan Kame’, mugola niko’ dadeske Kame’ sami-sami wong-wong zolim niku”.
وَنَادٰٓى اَصْحٰبُ الْاَعْرَافِ رِجَالًا يَّعْرِفُوْنَهُمْ بِسِيْمٰىهُمْ قَالُوْا مَآ اَغْنٰى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُوْنَ٤٨
Wa nādā aṣḥābul-a‘rāfi rijālay ya‘rifūnahum bisīmāhum qālū mā agnā ‘ankum jam‘ukum wa mā kuntum tastakbirūn(a).
[48]
Serto wong-wong di pucuk A’raf (enggon yên paling tinggi) nyemayoi wong-wong yên diwawoinyo kereno tandonyo. Kelapnyo: ”Nano berego napi yên niko kumpulke serto yên niko sombongke (kerîhîn).
اَهٰٓؤُلَاۤءِ الَّذِيْنَ اَقْسَمْتُمْ لَا يَنَالُهُمُ اللّٰهُ بِرَحْمَةٍۗ اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ لَا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلَآ اَنْتُمْ تَحْزَنُوْنَ٤٩
Ahā'ulā'il-lażīna aqsamtum lā yanāluhumullāhu biraḥmah(tin), udkhulul-jannata lā khaufun ‘alaikum wa lā antum taḥzanūn(a).
[49]
Napi niku wong-wong 470 yên sampun niko sumpai, bawa nano bakal angsal rohmat Allah ? (Allah befirman):” ngelebetla niko ke jerû suargo ! Nano wênten raso wedhi' pado niko serto niko nano bakal sedî”.
470) Ma’sudnyo: penghuni syurgo.
وَنَادٰٓى اَصْحٰبُ النَّارِ اَصْحٰبَ الْجَنَّةِ اَنْ اَفِيْضُوْا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاۤءِ اَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّٰهُ ۗقَالُوْٓا اِنَّ اللّٰهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكٰفِرِيْنَۙ٥٠
Wa nādā aṣḥābun-nāri aṣḥābal-jannati an afīḍū ‘alainā minal-mā'i au mimmā razaqakumullāh(u), qālū innallāha ḥarramahumā ‘alal-kāfirīn(a).
[50]
Serto beteriak pendûdûk nerako kepado penduduk suargo:” Cûrûke (setîtîk) toyo kepado Kame’ atawa rezeki napi saos yên sampun disûngke Allah kepado niko”. Wong suargo nyimbat:”Sûnggû, Allah sampûn ngeharamke duo-duonyo bagi wong-wong kafir”.
الَّذِيْنَ اتَّخَذُوْا دِيْنَهُمْ لَهْوًا وَّلَعِبًا وَّغَرَّتْهُمُ الْحَيٰوةُ الدُّنْيَاۚ فَالْيَوْمَ نَنْسٰىهُمْ كَمَا نَسُوْا لِقَاۤءَ يَوْمِهِمْ هٰذَاۙ وَمَا كَانُوْا بِاٰيٰتِنَا يَجْحَدُوْنَ٥١
Al-lażīnattakhażū dīnahum lahwaw wa la‘ibaw wa garrathumul-ḥayātud-dun-yā, fal-yauma nansāhum kamā nasū liqā'a yaumihim hāżā, wa mā kānū bi'āyātinā yajḥadūn(a).
[51]
(Ya'ni) wong-wong yên maênke igamonyo serto dades uyo’an, jugo wong-wong niku sampûn tebudi olê keûrîpan dunio. dades pado dinten niki (kiamat), wong niku kame 'lalike, ma’kayo di dunio kerîhîn, lali dengen hadrengan dinten niki serto ingkar dengen ayat-ayat kame'.
وَلَقَدْ جِئْنٰهُمْ بِكِتٰبٍ فَصَّلْنٰهُ عَلٰى عِلْمٍ هُدًى وَّرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ٥٢
Wa laqad ji'nāhum bikitābin faṣṣalnāhu ‘alā ‘ilmin hudaw wa raḥmatal liqaumiy yu'minūn(a).
[52]
Selesernyo, Kame’ sampûn merawûke kepado wong-wong niku, kitab (Al Quran) yên njelaske dengen dasar ilmu, 471 dades petunju’ dan rohmat bagi wong beiman.
471) Ma’sudnyo: tehadep dasar wikanmyo kame' tentang napi yên dades kemashlahatan peranti hamba-hamba kame' di dunio serto akhirat.
هَلْ يَنْظُرُوْنَ اِلَّا تَأْوِيْلَهٗۗ يَوْمَ يَأْتِيْ تَأْوِيْلُهٗ يَقُوْلُ الَّذِيْنَ نَسُوْهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَاۤءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّۚ فَهَلْ لَّنَا مِنْ شُفَعَاۤءَ فَيَشْفَعُوْا لَنَآ اَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِيْ كُنَّا نَعْمَلُۗ قَدْ خَسِرُوْٓا اَنْفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَّا كَانُوْا يَفْتَرُوْنَ ࣖ٥٣
Hal yanẓurūna illā ta'wīlah(ū), yauma ya'tī ta'wīluhū yaqūlul-lażīna nasūhu min qablu qad jā'at rusulu rabbinā bil-ḥaqq(i), fahal lanā min syufa‘ā'a fa yasyfa‘ū lanā au nuraddu fa na‘mala gairal-lażī kunnā na‘mal(u), qad khasirū anfusahum wa ḍalla ‘anhum mā kānū yaftarūn(a).
[53]
Napi wong niku cuma nunggu-nunggu bukti keleseran (Al-Qur’an). Pado dinten bukti keleseran niku rawû, wong-wong yên sedêrêng niku nano semayo, kelapnyo: ”selesernyo, Rosul-rosul Tuhan kame' sampûn rawu makto keleseran. dades wênten nano pengesung syafaat bagi Kame’ yên ayûn nulung Kame’ atawa supayo kame' dibalike (ke dunio) sehinggo Kame’ ayûn beramal, dêdênyo pecak damelan yên Kame’ damelke kerihin?”- Selesernyo wong niku ngerugike awa'nyo dêwê' serto sampûn lenget napi yên wong-wong niku damel kerîhîn .
اِنَّ رَبَّكُمُ اللّٰهُ الَّذِيْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ فِيْ سِتَّةِ اَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوٰى عَلَى الْعَرْشِۗ يُغْشِى الَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهٗ حَثِيْثًاۙ وَّالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُوْمَ مُسَخَّرٰتٍۢ بِاَمْرِهٖٓ ۙاَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْاَمْرُۗ تَبٰرَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعٰلَمِيْنَ٥٤
Inna rabbakumullāhul-lażī khalaqas-samāwāti wal-arḍa fī sittati ayyāmin ṡummastawā ‘alal-‘arsy(i), yugsyil-lailan-nahāra yaṭlubuhū ḥaṡīṡā(n), wasy-syamsa wal-qamara wan-nujūma musakhkharātim bi'amrih(ī), alā lahul-khalqu wal-amr(u), tabārakallāhu rabbul-‘ālamīn(a).
[54]
Selesernyo, Tuhan niko (ya'ni) Allah yên ngawê’ langit serto bumi lambatnyo enem maso, sampûn niku Dio tinggal di pûcûk “Arsy”. 472 Dio nûtûpke malem kepado siang yên numutinyo dengen sigero. (Dio ngawe’) matoari, bulan, serto bintang-bintang, tûndûk dengen perêntanyo. Imutla ! damelan serto sedanten ûrûsan dades he’Nyo. Maha suci Allah, Tuhan sedanten alam.
472) Besemayam di pûcû 'Arsy ya'ni sios sifat Allah yên wajib kito imani, klop dengen keagengan Allah serto kesucian-Nyo.
اُدْعُوْا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَّخُفْيَةً ۗاِنَّهٗ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِيْنَۚ٥٥
Ud‘ū rabbakum taḍarru‘aw wa khufūyah(tan), innahū lā yuḥibbul-mu‘tadīn(a).
[55]
Bedo’ala kpado Tuhan niko dengen tawadhu’ serto suaro yên lembut. selesernyo, Dio nano demen dengen yên tepeliwat. 473
473) Ma’sudnyo: tepeliwat tentang yên ditedo serto caro nedo.
وَلَا تُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَا وَادْعُوْهُ خَوْفًا وَّطَمَعًاۗ اِنَّ رَحْمَتَ اللّٰهِ قَرِيْبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِيْنَ٥٦
Wa lā tufsidū fil-arḍi ba‘da iṣlāḥihā wad‘ūhu khaufaw wa ṭama‘ā(n), inna raḥmatallāhi qarībum minal-muḥsinīn(a).
[56]
Serto nano angsal niko ngerusa’ di bumi sesampunnyo digawê’ saê. Bedo’ala kepadoNyo dengen raso wedhi' serto penu gayu/harep. Selesernyo rohmat Allah para' peranti wong yên bedamel saê
وَهُوَ الَّذِيْ يُرْسِلُ الرِّيٰحَ بُشْرًاۢ بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهٖۗ حَتّٰٓى اِذَآ اَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالًا سُقْنٰهُ لِبَلَدٍ مَّيِّتٍ فَاَنْزَلْنَا بِهِ الْمَاۤءَ فَاَخْرَجْنَا بِهٖ مِنْ كُلِّ الثَّمَرٰتِۗ كَذٰلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتٰى لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُوْنَ٥٧
Wa huwal-lażī yursilur-riyāḥa busyram baina yadai raḥmatih(ī), ḥattā iżā aqallat saḥāban ṡiqālan suqnāhu libaladim mayyitin fa anzalnā bihil-mā'a fa akhrajnā bihī min kulliṡ-ṡamarāt(i), każālika nukhrijul-mautā la‘allakum tażakkarūn(a).
[57]
Serto Diola yên niûpke angin makto kabar ragap, musertoi rawûnyo rohmatNyo (ujan), sehinggo kapan angin niku ngebakto mego mendûng. kame' gerake ke enggon yên kering tandûs, laju kame' tûrûnke ujan di enggon niku. Sampûn niku kame' tûmbûke dengen ujan niku bemacem-macem bua-buaan; makkayo nikula kame' mangunke wong-wong yên sampûn padem, mugo-mugo niko ngembîl pelajaran.
وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهٗ بِاِذْنِ رَبِّهٖۚ وَالَّذِيْ خَبُثَ لَا يَخْرُجُ اِلَّا نَكِدًاۗ كَذٰلِكَ نُصَرِّفُ الْاٰيٰتِ لِقَوْمٍ يَّشْكُرُوْنَ ࣖ٥٨
Wal-baladuṭ-ṭayyibu yakhruju nabātuhū bi'iżni rabbih(ī), wal-lażī khabuṡa lā yakhruju illā nakidā(n), każālika nuṣarriful-āyāti liqaumiy yasykurūn(a).
[58]
Serto tana yên sae, nûmbûke tanem-tanemannyo dengen izin Tuhannyo, serto tana yên tandûs, nano nûmbûke taneman yên nganglû. ma'nikula kame' nyelaske bebalên-balên tando-tando (keagengan kame') peranti wong-wong yên besyûkur.
لَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوْحًا اِلٰى قَوْمِهٖ فَقَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ اِنِّيْٓ اَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيْمٍ٥٩
Laqad arsalnā nūḥan ilā qaumihī fa qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), innī akhāfu ‘alaikum ‘ażāba yaumin ‘aẓīm(in).
[59]
Selesernyo kame' sampûn ngûtûs Nuh kepado kaûmnyo, dades kelapnyo, “hei kaûm kulo, sembala Allah! Nano wênten Tuhan (sembahan) peranti niko selian Dio. Selesernyo kulo takût niko bakal ditimpo azab pado dinten yên dasyat (kiamat)”.
قَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِهٖٓ اِنَّا لَنَرٰىكَ فِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍ٦٠
Qālal mala'u min qaumihī innā lanarāka fī ḍalālim mubīn(in).
[60]
Kelap pemuko-pemuko kaûmnyo:”Seleser-nyo kame' ningali niko dijerû kesesetan yên nyato (ngaba’-aba’ nian)”.
قَالَ يٰقَوْمِ لَيْسَ بِيْ ضَلٰلَةٌ وَّلٰكِنِّيْ رَسُوْلٌ مِّنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَ٦١
Qāla yā qaumi laisa bī ḍalālatuw wa lākinnī rasūlum mir rabbil-‘ālamīn(a).
[61]
Dio (Nuh) nyimbat:”hei kaûm kulo ! Kulo nano kesasar, tapi kulo niki Rosul dari Tuhan sedanten alam”. 474
474) Ma’sudnyo: kulo wikan hel-hel yên ghaib, yên nano angsal wikan cuman dengen jalan wahyu dari Allah.
اُبَلِّغُكُمْ رِسٰلٰتِ رَبِّيْ وَاَنْصَحُ لَكُمْ وَاَعْلَمُ مِنَ اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٦٢
Uballigukum risālāti rabbī wa anṣaḥu lakum wa a‘lamu minallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[62]
Kulo sampêke dengen niko risala Tuhan kulo, serto nasehati niko serto kulo wikan dari Allah, napi yên niko nano wikan.
اَوَعَجِبْتُمْ اَنْ جَاۤءَكُمْ ذِكْرٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَلٰى رَجُلٍ مِّنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَلِتَتَّقُوْا وَلَعَلَّكُمْ تُرْحَمُوْنَ٦٣
Awa‘ajibtum an jā'akum żikrum mir rabbikum ‘alā rajulim minkum liyunżirakum wa litattaqū wa la‘allakum turḥamūn(a).
[63]
Napi nikoheran, bahwo sampûn rawû perêngetan dari Tuhan niko liwat wong lanang dari kaum niko dêwê' serto supayo niko betakwa serto niko angsal rohmat.
فَكَذَّبُوْهُ فَاَنْجَيْنٰهُ وَالَّذِيْنَ مَعَهٗ فِى الْفُلْكِ وَاَغْرَقْنَا الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَاۗ اِنَّهُمْ كَانُوْا قَوْمًا عَمِيْنَ ࣖ٦٤
Fa każżabūhu fa anjaināhu wal-lażīna ma‘ahū fil-fulki wa agraqnal-lażīna każżabū bi'āyātinā, innahum kānū qauman ‘amīn(a).
[64]
Dades wong-wong niku mudikenyo (Nuh); dades kame' selametke dio serto kawan-kawannyo di jerû kapal, serto kame' tenggelemke wong-wong yên mudike ayat-ayat kame'. Selesernyo wong-wong niku yên buto (mato atinyo).
۞ وَاِلٰى عَادٍ اَخَاهُمْ هُوْدًاۗ قَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ اَفَلَا تَتَّقُوْنَ٦٥
Wa ilā ‘ādin akhāḥum hūdā(n), qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), afalā tattaqūn(a).
[65]
Serto kepado kaûm ‘Ad, (Kame’ ûtûs) dûlûrnyo (nabi) Hud. Kelapnyo:"hei kaûm kulo ! Sembala Allah ! Nano wênten Tuhan (sembahan) peranti niko selian Dio. dades ngapo niko nano betakwa.
قَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖٓ اِنَّا لَنَرٰىكَ فِيْ سَفَاهَةٍ وَّاِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ الْكٰذِبِيْنَ٦٦
Qālal-mala'ul-lażīna kafarū min qaumihī innā lanarāka fī safāhatiw wa innā lanaẓunnuka minal-kāżibīn(a).
[66]
Pemuko-pemuko wong-wong yên kafir dari kaûmnyo becerios:”. Selesernyo Kame’ ningali niko kirang waras serto Kame’ anggap niko tegolong besa' kelakar”.
قَالَ يٰقَوْمِ لَيْسَ بِيْ سَفَاهَةٌ وَّلٰكِنِّيْ رَسُوْلٌ مِّنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَ٦٧
Qāla yā qaumi laisa bī safāhatuw wa lākinnī rasūlum mir rabbil-‘ālamīn(a).
[67]
Dio (Hud) nyimbat:”hei kaum kulo ! Dêdênyo kulo kirang waras, tapi kulo niki ya'ni Rosul dari Tuhan sedanten alam”.
اُبَلِّغُكُمْ رِسٰلٰتِ رَبِّيْ وَاَنَا۠ لَكُمْ نَاصِحٌ اَمِيْنٌ٦٨
Uballigukum risālāti rabbī wa ana lakum nāṣiḥun amīn(un).
[68]
Kulo sampêke dengen niko risala Tuhan kulo, serto kulo niki penasehat bagi niko yên tepecayo .
اَوَعَجِبْتُمْ اَنْ جَاۤءَكُمْ ذِكْرٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَلٰى رَجُلٍ مِّنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْۗ وَاذْكُرُوْٓا اِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاۤءَ مِنْۢ بَعْدِ قَوْمِ نُوْحٍ وَّزَادَكُمْ فِى الْخَلْقِ بَصْۣطَةً ۚفَاذْكُرُوْٓا اٰلَاۤءَ اللّٰهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنَ٦٩
Awa‘ajibtum an jā'akum żikrum mir rabbikum ‘alā rajulim minkum liyunżirakum, ważkurū iż ja‘alakum khulafā'a mim ba‘di qaumi nūḥiw wa zādakum fil-khalqi basṭah(tan), fażkurū ālā'allāhi la‘allakum tufliḥūn(a).
[69]
Napi niko heran , bahwo wênten perengetan dari Tuhan niko liwat sios wong lanang dari kaûm niko dewek, peranti dengengetke niko ? Imutla, waktu Dio dadeske niko seperanti khalifa-khalifa sesampun kaûm Nuh, serto Dio ngelangkungke kekuatan badan serto perawakan niko. dades imutla dengen nikmat-nikmat Allah supayo niko betuwa.
قَالُوْٓا اَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللّٰهَ وَحْدَهٗ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعْبُدُ اٰبَاۤؤُنَاۚ فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ اِنْ كُنْتَ مِنَ الصّٰدِقِيْنَ٧٠
Qālū aji'tanā lina‘budallāha waḥdahū wa nażara mā kāna ya‘budu ābā'unā, fa'tinā bimā ta‘idunā in kunta minaṣ ṣādiqīn(a).
[70]
Wong-wong niku becerios, napi niko rawû kepado kame', supayo kame’ cuma nyemba Allah saos serto ninggalke napi lazim disemba olê nênêk puyang kame'? dades buktikela ancaman niko kepado kame', kalu niko memang leser”.
قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِّنْ رَّبِّكُمْ رِجْسٌ وَّغَضَبٌۗ اَتُجَادِلُوْنَنِيْ فِيْٓ اَسْمَاۤءٍ سَمَّيْتُمُوْهَآ اَنْتُمْ وَاٰبَاۤؤُكُمْ مَّا نَزَّلَ اللّٰهُ بِهَا مِنْ سُلْطٰنٍۗ فَانْتَظِرُوْٓا اِنِّيْ مَعَكُمْ مِّنَ الْمُنْتَظِرِيْنَ٧١
Qāla qad waqa‘a ‘alaikum mir rabbikum rijsuw wa gaḍab(un), atujādilūnanī fī asmā'in sammaitumūhā antum wa ābā'ukum mā nazzalallāhu bihā min sulṭān(in), fantaẓirū innī ma‘akum minal-muntaẓirīn(a).
[71]
Dio (Hud) nyimbat:”selesernyo, bakal nimpo niko kebencian serto kemurkoan dari Tuhan. Napi niko nak bebanta dengen kulo tentang nami-nami (berhalo) yên niko serto nênêk puyang niko damel dêwê’. Padohal Allah nano nurunke keterangan peranti niku ? Kalu ma'niku tunggula, selesernyo kulo jugo sami dengen niko tegolong yên nunggu”.
فَاَنْجَيْنٰهُ وَالَّذِيْنَ مَعَهٗ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَقَطَعْنَا دَابِرَ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَمَا كَانُوْا مُؤْمِنِيْنَ ࣖ٧٢
Fa anjaināhu wal-lażīna ma‘ahū biraḥmatim minnā wa qaṭa‘nā dābiral-lażīna każżabū bi'āyātinā wa mā kānū mu'minīn(a).
[72]
Dades kame' selametke Dio (Hud) serto rencang-rencangnyo dengen ramat kame' serto kame' ancûrke wong-wong yên mudike ayat-ayat kame' sampê ke oyot-oyotnyo. Wong-wong niku dêdênyo wong-wong yên beiman.
وَاِلٰى ثَمُوْدَ اَخَاهُمْ صٰلِحًاۘ قَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ قَدْ جَاۤءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِّنْ رَّبِّكُمْۗ هٰذِهٖ نَاقَةُ اللّٰهِ لَكُمْ اٰيَةً فَذَرُوْهَا تَأْكُلْ فِيْٓ اَرْضِ اللّٰهِ وَلَا تَمَسُّوْهَا بِسُوْۤءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ اَلِيْمٌ٧٣
Wa ilā ṡamūda akhāhum ṣāliḥā(n), qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), qad jā'atkum bayyinatum mir rabbikum, hāżihī nāqatullāhi lakum āyatan fa żarūhā ta'kul fī arḍillāhi wa lā tamassūhā bisū'in fa ya'khużakum ‘ażābun alīm(un).
[73]
Serto kepado kaûm Tsamud (Kame’ ûtûs) dûlûrnyo, Solih; Kelapnyo: ”hei kaûm kulo! Sembala Allah! Nano wênten Tuhan (sembahan) peranti niko selian Dio. Selesernyo sampûn rawû kepado niko bukti yên nyato dari Tuhan niko. Niku (sios) unto betino dari Allah kame' dadeske tando peranti niko. dades tala’kela Dio nedo di bumi Allah, nano angsal diûsik, mengkin akibatnyo niko bakal nerimo sikso yên pedî”.
وَاذْكُرُوْٓا اِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاۤءَ مِنْۢ بَعْدِ عَادٍ وَّبَوَّاَكُمْ فِى الْاَرْضِ تَتَّخِذُوْنَ مِنْ سُهُوْلِهَا قُصُوْرًا وَّتَنْحِتُوْنَ الْجِبَالَ بُيُوْتًا ۚفَاذْكُرُوْٓا اٰلَاۤءَ اللّٰهِ وَلَا تَعْثَوْا فِى الْاَرْضِ مُفْسِدِيْنَ٧٤
Ważkurū iż ja‘alakum khulafā'a mim ba‘di ‘ādiw wa bawwa'akum fil-arḍi tattakhiżūna min suhūlihā quṣūraw wa tanḥitūnal-jibāla buyūtā(n), fażkurū ālā'allāhi wa lā ta‘ṡau fil-arḍi mufsidīn(a).
[74]
Serto imutla waktu Dio nadoske niko khalifa-khalifa sesampûn kaûm‘Ad serto nempatke niko di bumi. Di tana yên rato niko tega’ke istana-istana, serto di bukit-bukit niko paat kame' dadeske rompo'-rompo'. dades imutla nikmat-nikmat Allah serto nano angsal niko damel kerusakan di bumi.
قَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ لِلَّذِيْنَ اسْتُضْعِفُوْا لِمَنْ اٰمَنَ مِنْهُمْ اَتَعْلَمُوْنَ اَنَّ صٰلِحًا مُّرْسَلٌ مِّنْ رَّبِّهٖۗ قَالُوْٓا اِنَّا بِمَآ اُرْسِلَ بِهٖ مُؤْمِنُوْنَ٧٥
Qālal-mala'ul-lażīnastakbarū min qaumihī lil-lażīnastuḍ‘ifū liman āmana minhum ata‘lamūna anna ṣāliḥam mursalum mir rabbih(ī), qālū innā bimā ursila bihī mu'minūn(a).
[75]
Pemuko-pemuko yên nyombongke awa' becerios kepado wong-wong yên dianggep lema, ya'ni wong-wong yên sampûn beiman di antaro kaûmnyo:”Wikan nano niko bahwo Solih ya'ni Rosul dari Tuhannyo ? Wong-wong niku nyimba:”Selesernyo kame' pecayo kepado napi yên disampekenyo”.
قَالَ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْٓا اِنَّا بِالَّذِيْٓ اٰمَنْتُمْ بِهٖ كٰفِرُوْنَ٧٦
Qālal-lażīnastakbarū innā bil-lażī āmantum bihī kāfirūn(a).
[76]
Wong-wong yên nyombongke awa' becerios:”Selesernyo kame' ngingkari napi yên niko pecayo”.
فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَعَتَوْا عَنْ اَمْرِ رَبِّهِمْ وَقَالُوْا يٰصٰلِحُ ائْتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ اِنْ كُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِيْنَ٧٧
Fa ‘aqarun-nāqata wa ‘atau ‘an amri rabbihim wa qālū yā ṣāliḥu'tinā bimā ta‘idunā in kunta minal-mursalīn(a).
[77]
Sampûn niku, wong-wong niku nyemelê onto betino niku serto belaku bongka’ dengen perinta Tuhannyo. Kelap wong-wong niku: “hei Solih! Buktikela ancaman niko kepado kame', kalu leser niko sala sios Rosul”.
فَاَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَاَصْبَحُوْا فِيْ دَارِهِمْ جٰثِمِيْنَ٧٨
Fa akhażathumur-rajfatu fa aṣbaḥū fī dārihim jāṡimīn(a).
[78]
Dades rawûla lindu/gempo nimpo wong-wong niku, dades wong-wong niku padem begelêmpangan di jerû rûntûan rompo'nyo.
فَتَوَلّٰى عَنْهُمْ وَقَالَ يٰقَوْمِ لَقَدْ اَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّيْ وَنَصَحْتُ لَكُمْ وَلٰكِنْ لَّا تُحِبُّوْنَ النّٰصِحِيْنَ٧٩
Fa tawallā ‘anhum wa qāla yā qaumi laqad ablagtukum risālata rabbī wa naṣaḥtu lakum wa lākil lā tuḥibbūnan-nāṣiḥīn(a).
[79]
Sampun niku Dio (nabi Solih) kesa ninggalke wong-wong niku sambil becerios: “hei kaûm kulo! selesernyo, kulo sampûn nyampêke amanat Tuhan kulo kepado niko serto kulo sampûn nasêhati niko. Tapi niko nano demen dengen wong yên ngesung nasêhat”.
وَلُوْطًا اِذْ قَالَ لِقَوْمِهٖٓ اَتَأْتُوْنَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ اَحَدٍ مِّنَ الْعٰلَمِيْنَ٨٠
Wa lūṭan iż qāla liqaumihī ata'tūnal-fāḥisyata mā sabaqakum bihā min aḥadim minal-‘ālamīn(a).
[80]
Serto (Kame’ jugo sampûn ngûtûs) Luth, waktu Dio becerios kaûmnyo:”Napi sebab niko bedamel keji, 475 yên dêreng kalo dida-melke oleh sios wong saos sedêrêng niko (di dunio niki)”.
475) Damelan faahisyah di ngeriki ya'ni: homoseksual peca' diterangke jerû ayat 81
اِنَّكُمْ لَتَأْتُوْنَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّنْ دُوْنِ النِّسَاۤءِۗ بَلْ اَنْتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُوْنَ٨١
Innakum lata'tūnar-rijāla syahwatam min dūnin-nisā'(i), bal antum qaumum musrifūn(a).
[81]
Leser, niko sampun ngelampiaske syawat niko kepado sesami lanang, dêdênyo dengen wadon. niko leser-leser kaum yên tepeliwat.
وَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهٖٓ اِلَّآ اَنْ قَالُوْٓا اَخْرِجُوْهُمْ مِّنْ قَرْيَتِكُمْۚ اِنَّهُمْ اُنَاسٌ يَّتَطَهَّرُوْنَ٨٢
Wa mā kāna jawāba qaumihī illā an qālū akhrijūhum min qaryatikum, innahum unāsuy yataṭahharūn(a).
[82]
Serto, nano lian jawaban kaumnyo, cuma becerios:”Tûndûngla wong-wong niku (Luth serto pengikutnyo) dari negeri niko niki, wong-wong niku wêntenla wong yên nganggap awa'nyo suci”.
فَاَنْجَيْنٰهُ وَاَهْلَهٗٓ اِلَّا امْرَاَتَهٗ كَانَتْ مِنَ الْغٰبِرِيْنَ٨٣
Fa anjaināhu wa ahlahū illamra'atahū kānat minal-gābirīn(a).
[83]
Sampun niku kame' selametke Dio serto pengikutnyo, kecuali semanyo. Dio tumut wong yên tinggal.
وَاَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ مَّطَرًاۗ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِيْنَ ࣖ٨٤
Wa amṭarnā ‘alaihim maṭarā(n), fanẓur kaifa kāna ‘āqibatul-mujrimīn(a).
[84]
Serto kame' ujani wong-wong niku dengen ujan (batu). dades tingalila ma’pundi akibat wong yên bedamel doso.
وَاِلٰى مَدْيَنَ اَخَاهُمْ شُعَيْبًاۗ قَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ قَدْ جَاۤءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ فَاَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيْزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ اَشْيَاۤءَهُمْ وَلَا تُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَاۗ ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُّؤْمِنِيْنَۚ٨٥
Wa ilā madyana akhāhum syu‘aibā(n), qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), qad jā'atkum bayyinatum mir rabbikum fa auful-kaila wal-mīzāna wa lā tabkhasun-nāsa asy-yā'ahum wa lā tufsidū fil-arḍi ba‘da iṣlāḥihā, żālikum khairul lakum in kuntum mu'minīn(a).
[85]
Serto kepado pendudu' Madyan, 476 (Kame’ utus nabi) Syuaib, dulur wong niku dêwê’. Kelapnyo: ”hei kaum kulo Sembala Allah ! Nano wênten Tuhan peranti niko selian dio. Selesernyo sampun rawu kepado niko petunju’ yên nyato dari Tuhan niko. Sempurnokela takeran serto timbangan, serto nano angsal niko ngerugike wong setitik saos. Nano angsal niko ngerusa’ di bumi sesampûn (diciptake) dengen saê. Nikula yên langkung saê peranti niko kalu niko wong beiman.
476) Mad-yan wêntenla nami putera Nabi Ibrahim a.s. sampun niku dades nami kakaluh yên tediri dari anak cucu Mad-yan niku. Kkaluh niki diam di suatu enggon yên jugo dinamii Mad-yan yên teletak di pantai laut merah di tenggara gunung Sinai.
وَلَا تَقْعُدُوْا بِكُلِّ صِرَاطٍ تُوْعِدُوْنَ وَتَصُدُّوْنَ عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ مَنْ اٰمَنَ بِهٖ وَتَبْغُوْنَهَا عِوَجًاۚ وَاذْكُرُوْٓا اِذْ كُنْتُمْ قَلِيْلًا فَكَثَّرَكُمْۖ وَانْظُرُوْا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِيْنَ٨٦
Wa lā taq‘udū bikulli ṣirāṭin tū‘idūna wa taṣuddūna ‘an sabīlillāhi man āmana bihī wa tabgūnahā ‘iwajā(n), ważkurū iż kuntum qalīlan fa kaṡṡarakum, wanẓurū kaifa kāna ‘āqibatul-mufsidīn(a).
[86]
Serto nano angsal niko lînggî di saben têmbokan dengen nakût-nakûti serto ngalang-ngalangi wong-wong yên beiman dari jalan Allah serto ayun nyimpangkenyo. Imutla kalo niko kerîhîn setîtîk laju Allah dadeske kata. Serto peratike ma'pundi akhir dari wong-wong yên bedamel kerusakan.
وَاِنْ كَانَ طَاۤىِٕفَةٌ مِّنْكُمْ اٰمَنُوْا بِالَّذِيْٓ اُرْسِلْتُ بِهٖ وَطَاۤىِٕفَةٌ لَّمْ يُؤْمِنُوْا فَاصْبِرُوْا حَتّٰى يَحْكُمَ اللّٰهُ بَيْنَنَاۚ وَهُوَ خَيْرُ الْحٰكِمِيْنَ ۔٨٧
Wa in kāna ṭā'ifatum minkum āmanū bil-lażī ursiltu bihī wa ṭā'ifatul lam tu'minū faṣbirū ḥattā yaḥkumallāhu bainanā, wa huwa khairul-ḥākimīn(a).
[87]
Kalu wênten segolongan di antaro niko yên beiman kepado (ajaran) yên kulo diutus nyampekeyo. Serto wênten (pulo') segolongan yên nano beriman, dades besabarla nggût Allah netepke keputusan di antaro kito. Diola hakim yên langkungsaê.
۞ قَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ لَنُخْرِجَنَّكَ يٰشُعَيْبُ وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا مَعَكَ مِنْ قَرْيَتِنَآ اَوْ لَتَعُوْدُنَّ فِيْ مِلَّتِنَاۗ قَالَ اَوَلَوْ كُنَّا كٰرِهِيْنَ٨٨
Qālal-mala'ul-lażīnastakbarū min qaumihī lanukhrijannaka yā syu‘aibu wal-lażīna āmanū ma‘aka min qaryatinā au lata‘ūdunna fī millatinā, qāla awalau kunnā kārihīn(a).
[88]
Kelap pemuko-pemuko dari kaum Syu’aib yên bongkak niku:“ Selesernyo, kame' ayun ngusir niko hei Syu’eb serto wong-wong yên beiman sami niko dari negeri kame'. Kelap (Nabi) Syu”eb: “(Napi niko maler ayun ngusir kame'), walau kame' nano ayun?”.
قَدِ افْتَرَيْنَا عَلَى اللّٰهِ كَذِبًا اِنْ عُدْنَا فِيْ مِلَّتِكُمْ بَعْدَ اِذْ نَجّٰىنَا اللّٰهُ مِنْهَاۗ وَمَا يَكُوْنُ لَنَآ اَنْ نَّعُوْدَ فِيْهَآ اِلَّآ اَنْ يَّشَاۤءَ اللّٰهُ رَبُّنَاۗ وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًاۗ عَلَى اللّٰهِ تَوَكَّلْنَاۗ رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَاَنْتَ خَيْرُ الْفٰتِحِيْنَ٨٩
Qadiftarainā ‘alallāhi każiban in ‘udnā fī millatikum ba‘da iż najjānallāhu minhā, wa mā yakūnu lanā an na‘ūda fīhā illā ay yasyā'allāhu rabbunā, wasi‘a rabbunā kulla syai'in ‘ilmā(n), ‘alallāhi tawakkalnā, rabbanaftaḥ bainanā wa baina qauminā bil-ḥaqqi wa anta khairul-fātiḥīn(a).
[89]
Selesernyo Kame’ sampun ngedamel kebohongan ageng, kalu Kame’ bebîlûk lagi ke igamo niko, padahal Allah sampûn nyelametke Kame’ dari igamo niko. Serto nano pantes Kame’ mantû’ kepado igamo niku, kecuali kalu Allah Tuhan Kame’ ngayuninyo. Ilmu Tuhan Kame’ Maha luas. dengen Allah saos Kame’ betawakkal. ”Ya Tuhan kame’, (kame’ nyatu) antaro kame' dengan kaum kame' disûng pûtûsan yên leser/adil. Serto nikola Pemûtûs yên langkung saê.
وَقَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ لَىِٕنِ اتَّبَعْتُمْ شُعَيْبًا اِنَّكُمْ اِذًا لَّخٰسِرُوْنَ٩٠
Wa qālal-mala'ul-lażīna kafarū min qaumihī la'inittaba‘tum syu‘aiban innakum iżal lakhāsirūn(a).
[90]
Serto kelap Pemuko-pemuko kafîr dari kaumnyo (Nabi Syuaib): “Kalu niko tumut Syu’aib, selesernyo niko dades wong rugi”.
فَاَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَاَصْبَحُوْا فِيْ دَارِهِمْ جٰثِمِيْنَۙ٩١
Fa akhażathumur-rajfatu fa aṣbaḥū fī dārihim jāṡimīn(a).
[91]
Dades lindu nimpo wong-wong niku, dades mayit-mayit bekaparan dijerû rompo'-rompo'nyo
الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا شُعَيْبًا كَاَنْ لَّمْ يَغْنَوْا فِيْهَاۚ اَلَّذِيْنَ كَذَّبُوْا شُعَيْبًا كَانُوْا هُمُ الْخٰسِرِيْنَ٩٢
Al-lażīna każżabū syu‘aiban ka'allam yagnau fīhā, al-lażīna każżabū syu‘aiban kānū humul-khāsirīn(a).
[92]
Wong-wong yên ngebohongke (nabi) Syua’ib peca’ dêrêng kalo wênten di ngriku; wong-wong yên ngebohongke (nabi) Syua’ib, nikula wong-wong yên rugi.
فَتَوَلّٰى عَنْهُمْ وَقَالَ يٰقَوْمِ لَقَدْ اَبْلَغْتُكُمْ رِسٰلٰتِ رَبِّيْ وَنَصَحْتُ لَكُمْۚ فَكَيْفَ اٰسٰى عَلٰى قَوْمٍ كٰفِرِيْنَ ࣖ٩٣
Fa tawallā ‘anhum wa qāla yā qaumi laqad ablagtukum risālāti rabbī wa naṣaḥtu lakum, fa kaifa āsā ‘alā qaumin kāfirīn(a).
[93]
Dades dio (nabi Syuaib) ninggalke wong-wong niku, serto kelapnyo:” hei kaûmku, kulo sampûn nyampeke risalah Tuhanku kepado niko, dan kulo sampn nasehati niko. dades ma'pundi kulo na’ sedî peranti kaûm kafir”.
وَمَآ اَرْسَلْنَا فِيْ قَرْيَةٍ مِّنْ نَّبِيٍّ اِلَّآ اَخَذْنَآ اَهْلَهَا بِالْبَأْسَاۤءِ وَالضَّرَّاۤءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُوْنَ٩٤
Wa mā arsalnā fī qaryatim min nabiyyin illā akhażnā ahlahā bil-ba'sā'i waḍ-ḍarrā'i la‘allahum yaḍḍarra‘ūn(a).
[94]
Serto Kame’ nano ngûtûs nabi pado negeri –negeri (tapi pendûdûknyo ngebohongke nabi niku), selian Kame’ timpoke kepado pendudu'nyo ûrîp yên saro, serto kata ditim-po bala’, supayo wong-wong niku tûndû’ (ngerenda awa' kepado Allah).
ثُمَّ بَدَّلْنَا مَكَانَ السَّيِّئَةِ الْحَسَنَةَ حَتّٰى عَفَوْا وَّقَالُوْا قَدْ مَسَّ اٰبَاۤءَنَا الضَّرَّاۤءُ وَالسَّرَّاۤءُ فَاَخَذْنٰهُمْ بَغْتَةً وَّهُمْ لَا يَشْعُرُوْنَ٩٥
Ṡumma baddalnā makānas-sayyi'atil-ḥasanata ḥattā ‘afau wa qālū qad massa ābā'anaḍ-ḍarrā'u was-sarrā'u fa akhażnāhum bagtataw wa hum lā yasy‘urūn(a).
[95]
Sampûn niku, kame' genti anglûan niku dengan keladasan, hinggo zuriatnyo (dan hartonyo) betamba kata. Serto kelap wong-wong niku:“ Nenek puyang kame sampûn ngerasoke nganglû dan jugo ladas”. dades kame' timpoke siksoan kepado wong-wong niku secaro ngejût. Serto wong-wong niku jugo nano ngeraso.
وَلَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُرٰٓى اٰمَنُوْا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكٰتٍ مِّنَ السَّمَاۤءِ وَالْاَرْضِ وَلٰكِنْ كَذَّبُوْا فَاَخَذْنٰهُمْ بِمَا كَانُوْا يَكْسِبُوْنَ٩٦
Wa lau anna ahlal-qurā āmanū wattaqau lafataḥnā ‘alaihim barakātim minas-samā'i wal ardḍi wa lākin każżabū fa akhażnāhum bimā kānū yaksibūn(a).
[96]
Kalu sekironyo pendûdûk negeri-negeri ber iman serto betakwa, cengkila Kame’ buka’ kepado wong-wong niku berkat dari langit serto dari bumi, tapi wong-wong niku mudike (ayat-ayat Kame’). dades Kame’ sikso wong-wong niku akibat damelannyo dewe’.
اَفَاَمِنَ اَهْلُ الْقُرٰٓى اَنْ يَّأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا بَيَاتًا وَّهُمْ نَاۤىِٕمُوْنَۗ٩٧
Afa amina ahlul-qurā ay ya'tiyahum ba'sunā bayātaw wa hum nā'imūn(a).
[97]
Napi pendûdûk negeri niku ngeraso aman ayun rawûnyo siksoan Kame’ kepado wong-wong niku pado waktu malem dinten ketiko wong-wong niku tilem ?
اَوَاَمِنَ اَهْلُ الْقُرٰٓى اَنْ يَّأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحًى وَّهُمْ يَلْعَبُوْنَ٩٨
Awa amina ahlul-qurā ay ya'tiyahum ba'sunā ḍuḥaw wa hum yal‘abūn(a).
[98]
Napi pendûdûk negeri niku ngeraso aman ayûn rawûnyo siksoan Kame’ kepado wong-wong niku pado waktu dhuha, ketiko wong-wong niku bemaên maên.?
اَفَاَمِنُوْا مَكْرَ اللّٰهِۚ فَلَا يَأْمَنُ مَكْرَ اللّٰهِ اِلَّا الْقَوْمُ الْخٰسِرُوْنَ ࣖ٩٩
Afa aminū makrallāh(i), falā ya'manu makrallāhi illal-qaumul khāsirūn(a).
[99]
Napi wong-wong niku ngeraso aman dari siksoan Allah (yên rawûnyo nano disangko-sangko) nano wênten yên ngeraso aman dari siksoan Allah selian wong-wong yên rugi.
اَوَلَمْ يَهْدِ لِلَّذِيْنَ يَرِثُوْنَ الْاَرْضَ مِنْۢ بَعْدِ اَهْلِهَآ اَنْ لَّوْ نَشَاۤءُ اَصَبْنٰهُمْ بِذُنُوْبِهِمْۚ وَنَطْبَعُ عَلٰى قُلُوْبِهِمْ فَهُمْ لَا يَسْمَعُوْنَ١٠٠
Awalam yahdi lil-lażīna yariṡūnal-arḍa mim ba‘di ahlihā allau nasyā'u aṣabnāhum biżunūbihim, wa naṭba‘u ‘alā qulūbihim fahum lā yasma‘ūn(a).
[100]
Jugo, napi dêrêng jelas bagi wong-wong yên ngewarisi negeri yên sampûn telas pendû-dûknyo. Kalu Kame’ ayuni cengki Kame’ sikso wong-wong niku akibat doso-dosonyo; kame' kunci padem ati wong niku sampê wong-wong niku peka'. (nano wikan nenger lagi).
تِلْكَ الْقُرٰى نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ اَنْۢبَاۤىِٕهَاۚ وَلَقَدْ جَاۤءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنٰتِۚ فَمَا كَانُوْا لِيُؤْمِنُوْا بِمَا كَذَّبُوْا مِنْ قَبْلُۗ كَذٰلِكَ يَطْبَعُ اللّٰهُ عَلٰى قُلُوْبِ الْكٰفِرِيْنَ١٠١
Tilkal-qurā naquṣṣu ‘alaika min ambā'ihā, wa laqad jā'athum rusuluhum bil-bayyināt(i), famā kānū liyu'minū bimā każżabū min qabl(u), każālika yaṭba‘ullāhu ‘alā qulūbil-kāfirīn(a).
[101]
Nikula negri-negri (yên sampûn Kame’ tumpeske), Kame’ cerioske dengen niko seba-gêan. Selesernyo Rosul-rosul sampûn rawu kepado wong-wong niku ngebakto bukti-bukti yên nyato, tapi, wong-wong niku nano beriman (jugo) kepado napi yên sampûn dibudikenyo kerîhîn. ma'nikula' Allah ngunci ati wong-wong kafîr.
وَمَا وَجَدْنَا لِاَكْثَرِهِمْ مِّنْ عَهْدٍۚ وَاِنْ وَّجَدْنَآ اَكْثَرَهُمْ لَفٰسِقِيْنَ١٠٢
Wa mā wajadnā li'akṡarihim min ‘ahd(in), wa iw wajadnā akṡarahum lafāsiqīn(a).
[102]
Kame' nano kepanggî kata dari wong-wong niku nepati janji, tapi kata dari wong-wong niku fasiq nian.
ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْۢ بَعْدِهِمْ مُّوْسٰى بِاٰيٰتِنَآ اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَا۟ىِٕهٖ فَظَلَمُوْا بِهَاۚ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِيْنَ١٠٣
Ṡumma ba‘aṡnā mim ba‘dihim mūsā bi'āyātinā ilā fir‘auna wa mala'ihī fa ẓalamū bihā, fanẓur kaifa kāna ‘āqibatul-mufsidīn(a).
[103]
Sampûn niku Kame’ ûtûs Nabi Musa, sesampûn rosul-rosul niku, ngebakto ayat-ayat kame' kepado Fir’aun 477 serto pemuko-pemuko kaûmnyo, dades wong niku zolim. Tingalila ma'pundi akibat wong-wong yên damelannyo ngerusak.
477) Fir'aun wêntenla gelar peranti raja-raja Mesir purbakala. nûrût sejarah, Fir'aun di maso Nabi Musa a.s. ya'ni Menephthah (1232-1224 S.M.) anak dari Ramses.
وَقَالَ مُوْسٰى يٰفِرْعَوْنُ اِنِّيْ رَسُوْلٌ مِّنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَۙ١٠٤
Wa qāla mūsa yā fir‘aunu innī rasūlum mir rabbil-‘ālamīn(a).
[104]
Serto kelap Nabi Musa: “Hei Fir’aun. Selesernyo Kulo niki ûtûsan dari Tuhan sedanten alam
حَقِيْقٌ عَلٰٓى اَنْ لَّآ اَقُوْلَ عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّۗ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِّنْ رَّبِّكُمْ فَاَرْسِلْ مَعِيَ بَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَ ۗ١٠٥
Ḥaqīqun ‘alā allā aqūla ‘alallāhi illal-ḥaqq(a), qad ji'tukum bibayyinatim mir rabbikum fa arsil ma‘iya banī isrā'īl(a).
[105]
Pado hakekatnyo kulo nano nyerioske tentang Allah kecuali yên haq. Kulo rawû ngadep niko ngebakto bukti yên nyato dari Tuhan niko, dades biarkela Bani Israel (kêsa) bareng kulo
قَالَ اِنْ كُنْتَ جِئْتَ بِاٰيَةٍ فَأْتِ بِهَآ اِنْ كُنْتَ مِنَ الصّٰدِقِيْنَ١٠٦
Qāla in kunta ji'ta bi'āyatin fa'ti bihā in kunta minaṣ ṣādiqīn(a).
[106]
Kelap Fir’aun:” Kalu niko niku leser makto bukti, adepke bukti niku, kalu memang niko wong leser”..
فَاَلْقٰى عَصَاهُ فَاِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِيْنٌ ۖ١٠٧
Fa alqā ‘aṣāhu fa iżā hiya ṡu‘bānum mubīn(un).
[107]
Dades Nabi Musa nguntalke tungkatnyo, tongkat niku dades ulo asli yên ageng
وَّنَزَعَ يَدَهٗ فَاِذَا هِيَ بَيْضَاۤءُ لِلنّٰظِرِيْنَ ࣖ١٠٨
Wa naza‘a yadahū fa iżā hiya baiḍā'u lin-nāẓirīn(a).
[108]
Nabi Musa metuke tangan (dari jerû kelambi)-nyo, langsung dades pûtî besinar ditingali olê wong-wong niku.
قَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اِنَّ هٰذَا لَسٰحِرٌ عَلِيْمٌۙ١٠٩
Qālal-mala'u min qaumi fir‘auna inna hāżā lasāḥirum ‘alīm(un).
[109]
Kelap pemuko-pemuko Fir’aun: “Musa niku leser-leser ali sihir yên pakem
يُّرِيْدُ اَنْ يُّخْرِجَكُمْ مِّنْ اَرْضِكُمْ ۚ فَمَاذَا تَأْمُرُوْنَ١١٠
Yurīdu ay yukhrijakum min arḍikum, fa māżā ta'murūn(a).
[110]
Yên ayûn ngûsir niko dari negeri niko”. (bekelap Fir’aun) :”ma'pundi, napi yên ayûn niko saranke”
قَالُوْآ اَرْجِهْ وَاَخَاهُ وَاَرْسِلْ فِى الْمَدَاۤىِٕنِ حٰشِرِيْنَۙ١١١
Qālū arjih wa akhāhu wa arsil fil-madā'ini ḥāsyirīn(a).
[111]
Pemuko-pemuko niku ngesûng saran: “Diemkela dumin Musa serto dûlûrnyo niku, sementaro niku, kito kirim (pasukan) ke-pelosok-pelosok negri guno ngûmpûlke tukang-tukang sihir kito”.
يَأْتُوْكَ بِكُلِّ سٰحِرٍ عَلِيْمٍ١١٢
Ya'tūka bikulli sāḥirin ‘alīm(in).
[112]
Rombongan niku ngadep niko, ngebakto tukang-tukang sihir pilian yên padê’
وَجَاۤءَ السَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قَالُوْٓا اِنَّ لَنَا لَاَجْرًا اِنْ كُنَّا نَحْنُ الْغٰلِبِيْنَ١١٣
Wa jā'as-saḥaratu fir‘auna qālū inna lanā la'ajran in kunnā naḥnul-gālibīn(a).
[113]
Rawûla tukang-tukang sihir niku ngadep Fir’aun. Kelap Tukang-tukang sihir niku: “Napi Kame’ ayûn disûng upa kalu Kame’ ngalake Musa” ?
قَالَ نَعَمْ وَاِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِيْنَ١١٤
Qāla na‘am wa innakum laminal-muqarrabīn(a).
[114]
Kelap Fir’aun:”Eleser. niko dades wong-wong betua dades para' kulo”
قَالُوْا يٰمُوْسٰٓى اِمَّآ اَنْ تُلْقِيَ وَاِمَّآ اَنْ نَّكُوْنَ نَحْنُ الْمُلْقِيْنَ١١٥
Qālū yā mūsā immā an tulqiya wa immā an nakūna naḥnul-mulqīn(a).
[115]
Kelap Tukang-tukang sihir niku:” Hei Musa! napi niko yên ayun mguntalke dumin, napi kame' ?”
قَالَ اَلْقُوْاۚ فَلَمَّآ اَلْقَوْا سَحَرُوْٓا اَعْيُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوْهُمْ وَجَاۤءُوْ بِسِحْرٍ عَظِيْمٍ١١٦
Qāla alqū, falammā alqau saḥarū a‘yunan-nāsi wastarhabūhum wa jā'ū bisiḥrin ‘aẓīm(in).
[116]
Kelap Nabi Musa: “Untalkela dumin he’ niko”. Tukang-tukang sihir niku nguntalke (tali-tali yên ageng serto kayu-kayu yên panjang) 478 , nyulap mato wong-wong (yên haderangan di ngriku), dadeske wong niku kata yên keri.Wong niku nûnjû’ke sihir yên ageng
478) Menurut Ibnu Abbas di Tafsir al-Maroghi, Terj, Barun Abu Bakar LC, Semarang,CV Toha Putra, 1987, jilid 9, h, 51
۞ وَاَوْحَيْنَآ اِلٰى مُوْسٰٓى اَنْ اَلْقِ عَصَاكَۚ فَاِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُوْنَۚ١١٧
Wa auḥainā ilā mūsā an alqi ‘aṣāk(a), fa iżā hiya talqafu mā ya'fikūn(a).
[117]
Kame' (Allah) ngesûng wayu Kepado Nabi Musa: “Untalkela tongkat niko”. dades tongkat niku nego’ napi yên diuntalke tukang- tukang sihir niku sedantennyo.
فَوَقَعَ الْحَقُّ وَبَطَلَ مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَۚ١١٨
Fa waqa‘al-ḥaqqu wa baṭala mā kānū ya‘malūn(a).
[118]
Dades ketingaserto yên haq, serto batal (rusak)la damelan tukang tukang sihir niku.
فَغُلِبُوْا هُنَالِكَ وَانْقَلَبُوْا صٰغِرِيْنَۚ١١٩
Fa gulibū hunālika wanqalabū ṣāgirīn(a).
[119]
Dades tukang sihir niku kala, serto dades tehino.
وَاُلْقِيَ السَّحَرَةُ سٰجِدِيْنَۙ١٢٠
Wa ulqiyas-saḥaratu sājidīn(a).
[120]
Tukang-tukang sihir niku langsung mûngkû’- ke badannyo besûjûd ( kepado Allah) 479
479) Wong-wong tukang sihir niku besujud sami Allah karno yakin ajaran yên dibakto Nabi Musa niku leser, napi yang wong-wong niku kiro Nabi Musa niku tukang sihir nano leser.
قَالُوْٓا اٰمَنَّا بِرَبِّ الْعٰلَمِيْنَۙ١٢١
Qālū āmannā birabbil-‘ālamīn(a).
[121]
Kelap wong niku (tukang sihir):” Kame’ beriman sami Allah Tuhan sedanten alam”
رَبِّ مُوْسٰى وَهٰرُوْنَ١٢٢
Rabbi mūsā wa hārūn(a).
[122]
(Maksudnyo,) Tuhan Musa serto Tuhan Harun
قَالَ فِرْعَوْنُ اٰمَنْتُمْ بِهٖ قَبْلَ اَنْ اٰذَنَ لَكُمْۚ اِنَّ هٰذَا لَمَكْرٌ مَّكَرْتُمُوْهُ فِى الْمَدِيْنَةِ لِتُخْرِجُوْا مِنْهَآ اَهْلَهَاۚ فَسَوْفَ تَعْلَمُوْنَ١٢٣
Qāla fir‘aunu āmantum bihī qabla an āżana lakum, inna hāżā lamakrum makartumūhu fil-madīnati litukhrijū minhā ahlahā, fa saufa ta‘lamūn(a).
[123]
Kelap Fir’aun:”Napi niko beriman sami Musa sedêrêng kulo ngesûng izin sami niko? Selesernyo, napi yên niko peranti niku wêntenla tipu muslihat niko yên sampûn niko atûr di ngriki, dijero kota niki, Peranti metuke penduduk kota niku, niko pasti wikan ( akibat damelan niko niki)”.
لَاُقَطِّعَنَّ اَيْدِيَكُمْ وَاَرْجُلَكُمْ مِّنْ خِلَافٍ ثُمَّ لَاُصَلِّبَنَّكُمْ اَجْمَعِيْنَ١٢٤
La'uqaṭṭi‘anna aidiyakum wa arjulakum min khilāfin ṡumma la'uṣallibannakum ajma‘īn(a).
[124]
“Cengki kulo tetak tangan serto sikil niko besilang-seli 480 . Sampûn niku. Kulo pasti ayûn nyalib niko di kayu danten.
480) Retinyo: kalu tangan kanan yên diteta’, dades kaki yên diteta’ kaki kiri, mak niku juga kalu tangan kiri yên diteta’, kaki kanan yên diteta’
قَالُوْٓا اِنَّآ اِلٰى رَبِّنَا مُنْقَلِبُوْنَۙ١٢٥
Qālū innā ilā rabbinā munqalibūn(a).
[125]
Kelap wong-wong niku (Tukang sihir): “kame' danten mantû’ ke Tuhan kame’ saos”..
وَمَا تَنْقِمُ مِنَّآ اِلَّآ اَنْ اٰمَنَّا بِاٰيٰتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاۤءَتْنَا ۗرَبَّنَآ اَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَّتَوَفَّنَا مُسْلِمِيْنَ ࣖ١٢٦
Wa mā tanqimu minnā illā an āmannā bi'āyāti rabbinā lammā jā'atnā, rabanā afrig ‘alainā ṣabraw wa tawaffanā muslimīn(a).
[126]
Dêdênyo niko males dendem, kecuali sertotaran Kame’ beriman sami ayat-ayat Tuhan Kame’ waktu ayat-ayat Tuhan kame' rawû, (Wong-Wong yên beriman niku bedoa’):”Ya Tuhan Kame’, limpake ke Kame’ kesabaran, serto pademke Kame’ seperanti Muslim”
وَقَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اَتَذَرُ مُوْسٰى وَقَوْمَهٗ لِيُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِ وَيَذَرَكَ وَاٰلِهَتَكَۗ قَالَ سَنُقَتِّلُ اَبْنَاۤءَهُمْ وَنَسْتَحْيٖ نِسَاۤءَهُمْۚ وَاِنَّا فَوْقَهُمْ قٰهِرُوْنَ١٢٧
Wa qālal-mala'u min qaumi fir‘auna atażaru mūsā wa qaumahū liyufsidū fil-arḍi wa yażaraka wa ālihatak(a), qāla sanuqattilu abnā'ahum wa nastaḥyī nisā'ahum, wa innā fauqahum qāhirūn(a).
[127]
Kelap pemuko kaum Firaun:”Napi nano niko adang Musa serto kaûmnyo supayo nano ninggalke negeri niki (Mesir), Niko serto Tuhan-Tuhan niko. Kelap Fir’aun: “Ayûn kito bunu budak-budak sertoangnyo, yên betinonyo biarla urip. Kito bekuaso nian kepado wong wong itu ( Musa serto kaûmnyo)”
قَالَ مُوْسٰى لِقَوْمِهِ اسْتَعِيْنُوْا بِاللّٰهِ وَاصْبِرُوْاۚ اِنَّ الْاَرْضَ لِلّٰهِ ۗيُوْرِثُهَا مَنْ يَّشَاۤءُ مِنْ عِبَادِهٖۗ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِيْنَ١٢٨
Qāla mūsā liqaumihista‘īnū billāhi waṣbirū, innal-arḍa lillāh(i), yūriṡuhā may yasyā'u min ‘ibādih(ī), wal-‘āqibatu lil-muttaqīn(a).
[128]
Musa bepesen sami kaûmnyo:”Nyatu tolong sami Allah serto sabar.Selesernyo bumi niki hê’ Allah: diwarîske-Nyo kepado sinten yên diayuninyo dari hambo-hambo-Nyo. aîr yên saê peranti wong-wong yên betakwa”\
قَالُوْٓا اُوْذِيْنَا مِنْ قَبْلِ اَنْ تَأْتِيَنَا وَمِنْۢ بَعْدِ مَا جِئْتَنَا ۗقَالَ عَسٰى رَبُّكُمْ اَنْ يُّهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِى الْاَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُوْنَ ࣖ١٢٩
Qālū ūżīnā min qabli an ta'tiyanā wa mim ba‘di mā ji'tanā, qāla ‘asā rabbukum ay yuhlika ‘aduwwakum wa yastakhlifakum fil-arḍi fa yanẓura kaifa ta‘malūn(a).
[129]
Wong-wong niku (kaum Musa) becerios: “Kame’ sampûn dianiayo (ole Fir’aun) dari niko dêrêng rawu sampê niko sampûn rawû 481 ”. Kelap Nabi Musa:” Mugo Allah minasoke musu-musu niko, serto mantep-ke niko dades Kholipa di bumi (Nyo), Allah ayun ningali ma'pundi amal-amal niko 482
481) Kaum Nabi Musa ngadu sami Nabi Musa, kalu naseb wong-wong niku sami saos, sedereng, jugo sampun rawunyo Nabi Musa guno ngajak wong-wong niku melebet igamo Allah, jugo ayun lepaske dades budak Fir’aun, Mak niki , sung wikan nano wênten semangat wong-wong niku peranti bejuang
482) Maknonyo: Allah ayun bales amal niko yên leser di bales leser, amal jahat di bales jahat
وَلَقَدْ اَخَذْنَآ اٰلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِيْنَ وَنَقْصٍ مِّنَ الثَّمَرٰتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُوْنَ١٣٠
Wa laqad akhażnā āla fir‘auna bis-sinīna wa naqṣim minaṡ-ṡamarāti la‘allahum yażżakkarūn(a).
[130]
Selesernyo Kame’ ngûkûm keluargo Fir’aun dengen musim panas yên lambat serto kirangnyo bua-buaan, supayo dades perêngetan.
فَاِذَا جَاۤءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُوْا لَنَا هٰذِهٖ ۚوَاِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَّطَّيَّرُوْا بِمُوْسٰى وَمَنْ مَّعَهٗۗ اَلَآ اِنَّمَا طٰۤىِٕرُهُمْ عِنْدَ اللّٰهِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُوْنَ١٣١
Fa iżā jā'athumul-ḥasanatu qālū lanā hāżihī, wa in tuṣibhum sayyi'atuy yaṭṭayyarū bimūsā wa mam ma‘ah(ū), alā innamā ṭā'iruhum ‘indallāhi wa lākinna aksṡarahum lā ya‘lamūn(a).
[131]
Dades kalu rawû kepado wong niku ûrîp makmur. Kelap wong niku:”Nikila bagian Kame’. Kalu ûrîpnyo sangsaro, wong-wong niku nyalake Nabi Musa serto wong-wong yên tumut besamo dio.Taonila, hal nasib niku dari takdir Allah. Tapi wong-wong niku kata yên nano wikan.
وَقَالُوْا مَهْمَا تَأْتِنَا بِهٖ مِنْ اٰيَةٍ لِّتَسْحَرَنَا بِهَاۙ فَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِيْنَ١٣٢
Wa qālū mahmā ta'tinā bihī min āyatil litasḥaranā bihā, famā naḥnu laka bimu'minīn(a).
[132]
Wong-wong niku becerios ( kepado Nabi Musa ):”Napi saos bukti yên niko bakto peranti nyihir Kame’, Kame’ nano ayûn beiman sami niko”.
فَاَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوْفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ اٰيٰتٍ مُّفَصَّلٰتٍۗ فَاسْتَكْبَرُوْا وَكَانُوْا قَوْمًا مُّجْرِمِيْنَ١٣٣
Fa arsalnā ‘alaihimuṭ-ṭūfāna wal-jarāda wal-qummala waḍ-ḍafādi‘a wad-dama āyātim mufaṣṣalāt(in), fastakbarū wa kānū qaumam mujrimīn(a).
[133]
Kame' kîrîm kepado wong niku angin topan, belasertog, tumo, kodok serto dara 483 peranti conto yên nyato, tapi, wong-wong niku masê tetep bongka’, wong-wong niku dades kaum yên bedoso
483) Ma’sudnyo banyu minum wong-wong niku beruba dades dara
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوْا يٰمُوْسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِنْدَكَۚ لَىِٕنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَ ۚ١٣٤
Wa lammā waqa‘a ‘alihimur-rijzu qālū yā mūsad‘u lanā rabbaka bimā ‘ahida ‘indak(a), la'in kasyafta ‘annar-rijza lanu'minanna laka wa lanursilanna ma‘aka banī isrā'īl(a).
[134]
Serto waktu wong niku keo azab (yên sampûn dijelaske niku), kelapnyo:” Hey Musa nyatula ke Tuhan niko peranti Kame’ dengan janjinyo dengen niko 484 .Kalu niko wikan nelaske azab niku dari Kame’, pasti Kame’ ayun beriman sami niko, kame' jugo ayûn biarke kêsa berencang niko wong Bani Israel
484) Ma’sudnyo, sebab Musa alaihissalam sampun di sung pangkat nabi (keabian) dari Allah, dadesnyo wong-wong niku nedo dengan perantaro pangkat nabi (keabian) niku supayo Musa alaissalam nedo sami Allah.
فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ اِلٰٓى اَجَلٍ هُمْ بَالِغُوْهُ اِذَا هُمْ يَنْكُثُوْنَ١٣٥
Falammā kasyafnā ‘anhumur-rijza ilā ajalin hum bāligūhu iżā hum yankuṡūn(a).
[135]
Dades sampûn kame' lengetke azab dari wong niku nggût bates waktu nyo, wong-wong niku ingkar dengen janjinyo.
فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَاَغْرَقْنٰهُمْ فِى الْيَمِّ بِاَنَّهُمْ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَكَانُوْا عَنْهَا غٰفِلِيْنَ١٣٦
Fantaqamnā minhum fa agraqnāhum fil-yammi bi'annahum każżabū bi'āyātinā wa kānū ‘anhā gāfilīn(a).
[136]
Dades Kame’ azab sebagean wong niku, Kame’ lelepke ke dasar laut akibat wong-wong niku mudike ayat ayat Kame’, serto dadesla dengen ayat-ayat Kame’ niku lalai
وَاَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِيْنَ كَانُوْا يُسْتَضْعَفُوْنَ مَشَارِقَ الْاَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِيْ بٰرَكْنَا فِيْهَاۗ وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنٰى عَلٰى بَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَۙ بِمَا صَبَرُوْاۗ وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهٗ وَمَا كَانُوْا يَعْرِشُوْنَ١٣٧
Wa auraṡnal-qaumal-lażīna kānū yustaḍ‘afūna masyāriqal-arḍi wa magāribahal-latī bāraknā fīhā, wa tammat kalimatu rabbikal-ḥusnā ‘alā banī isrā'īl(a), bimā ṣabarū, wa dammarnā mā kāna yaṣna‘u fir‘aunu wa qaumuhū wa mā kānū ya‘risyūn(a).
[137]
Kame’ wariske kepado kaûm yên sampûn ditindes niku negeri-negeri sebela Timur serto sebela baratnyo 485 yên sampûn Kame’ berkai. Serto sempurnola kalimat Tuhan niko yên saê peranti Bani Israel disebabke kesabaran wong-wong niku. Jugo Kame’ ancûrke napi yên sampûn didamelke Fir’aun serto kaumnyo, jugo napi yên sampûn ditegakke wong-wong niku 486 .
485) Ma’sudnyo negeri Syam dan negeri Mesir jugo negeri-negeri sekiter keduonyo yên dikuasai Fir aun dizaman krihin. Sampun Kerajaan Fir’aun rubu negeri-negeri niku diwarisi Bani Israel
486) Yên dimaksud dengan napi-napi yên ditega’ke Fir’aun yên sampun diancurke Allah niku wêntenla napi yên ditegakke Fir’aun dengan caro menindes Bani Israel, peca’ kota Romses, menaro yên diperintake HaMahan negakkeyo, jugo yên lian-liannyo
وَجَاوَزْنَا بِبَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَ الْبَحْرَ فَاَتَوْا عَلٰى قَوْمٍ يَّعْكُفُوْنَ عَلٰٓى اَصْنَامٍ لَّهُمْ ۚقَالُوْا يٰمُوْسَى اجْعَلْ لَّنَآ اِلٰهًا كَمَا لَهُمْ اٰلِهَةٌ ۗقَالَ اِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُوْنَ١٣٨
Wa jāwaznā bibanī isrā'īlal-baḥra fa atau ‘alā qaumiy ya‘kufūna ‘alā aṣnāmil lahum, qālū yā mūsaj‘al lanā ilāhan kamā lahum ālihah(tun), qāla innakum qaumun tajhalūn(a).
[138]
Serto Kame’ anterke Bani Israel ke seberang Lautan 487 , dades wong-wong niku kepanggî penyemba behalo; kelap wong-wong niku (Bani Israel): “hei Musa : gawê’ke Kame’ behalo peca' sembahan wong-wong niku. Nabi Musa nyimbat: “Selesernyo niko niki kaum yên buyan”.
487) Maksudnyo yên sebela Utara dari Laut Abang (Laut Mera)
اِنَّ هٰٓؤُلَاۤءِ مُتَبَّرٌ مَّا هُمْ فِيْهِ وَبٰطِلٌ مَّا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ١٣٩
Inna hā'ulā'i mutabbarum mā hum fīhi wa bāṭilum mā kānū ya‘malūn(a).
[139]
Selesernyo wong-wong niku bakal diancurke keyakinannyo dewê’, serto sio-siola napi yên diamalkeyo.
قَالَ اَغَيْرَ اللّٰهِ اَبْغِيْكُمْ اِلٰهًا وَّهُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعٰلَمِيْنَ١٤٠
Qāla agairallāhi abgīkum ilāhaw wa huwa faḍḍalakum ‘alal-‘ālamīn(a).
[140]
Dio (Nabi Musa) becerios: “Napi pantes kulo ayûn ngerunut Tuhan selian Allah peranti niko ?, padaal Dio (Allah) sampûn dadeske niko langkung saê dari sedanten umat 488 .
488) Bani Israel yên sampun disung rahmat ole Allah jugo di utamoke dari sedanten umat wentela nenek moyang yên wênten di zaman Nabi Musa alaihissalam \
وَاِذْ اَنْجَيْنٰكُمْ مِّنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ يَسُوْمُوْنَكُمْ سُوْۤءَ الْعَذَابِۚ يُقَتِّلُوْنَ اَبْنَاۤءَكُمْ وَيَسْتَحْيُوْنَ نِسَاۤءَكُمْۗ وَفِيْ ذٰلِكُمْ بَلَاۤءٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَظِيْمٌ ࣖ١٤١
Wa iż anjainākum min āli fir‘auna yasūmūnakum sū'al-‘ażāb(i), yuqattilūna abnā'akum wa yastaḥyūna nisā'akum wa fī żālikum balā'um mir rabbikum ‘aẓīm(un).
[141]
Serto (ingetla hei Bani Israel), waktu kame' nyelametke niko dari keluargo Fir’aun yên nyikso niko dengan siksoan teliwat kejem , munu anak-anak sertoang niko, anak-anak wadonnyo angsal ûrîp. Nikula bala’/ujian yên ageng dari Tuhan niko
۞ وَوٰعَدْنَا مُوْسٰى ثَلٰثِيْنَ لَيْلَةً وَّاَتْمَمْنٰهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيْقَاتُ رَبِّهٖٓ اَرْبَعِيْنَ لَيْلَةً ۚوَقَالَ مُوْسٰى لِاَخِيْهِ هٰرُوْنَ اخْلُفْنِيْ فِيْ قَوْمِيْ وَاَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيْلَ الْمُفْسِدِيْنَ١٤٢
Wa wā‘adnā mūsā ṡalāṡīna lailataw wa atmamnāhā bi‘asyrin fa tamma mīqātu rabbihī arba‘īna lailah(tan), wa qāla mūsā li'akhīhi hārūnakhlufnī fī qaumī wa aṣliḥ wa lā tattabi‘ sabīlal-mufsidīn(a).
[142]
Serto Kame’ janjike kepado (Nabi) Musa tigo pûlû malem, serto Kame’ cûngkûpke sepûlû malem lagi dades sempûrnola waktu yên sampûn ditetepke Tuhannyo empat pûlû malem. Serto Musa becerios kepado dûlûr-nyo (yaitu Harun): Gentike kulo (mimpin) kaum kulo serto benerila 489 , serto nano angsal niko tumuti jalan yên ayûn ngerusak.
489) Ma’sudnyo benerila awa' niko jugo kaum niko serto hal ihwal wong-wong niku
وَلَمَّا جَاۤءَ مُوْسٰى لِمِيْقَاتِنَا وَكَلَّمَهٗ رَبُّهٗۙ قَالَ رَبِّ اَرِنِيْٓ اَنْظُرْ اِلَيْكَۗ قَالَ لَنْ تَرٰىنِيْ وَلٰكِنِ انْظُرْ اِلَى الْجَبَلِ فَاِنِ اسْتَقَرَّ مَكَانَهٗ فَسَوْفَ تَرٰىنِيْۚ فَلَمَّا تَجَلّٰى رَبُّهٗ لِلْجَبَلِ جَعَلَهٗ دَكًّا وَّخَرَّ مُوْسٰى صَعِقًاۚ فَلَمَّآ اَفَاقَ قَالَ سُبْحٰنَكَ تُبْتُ اِلَيْكَ وَاَنَا۠ اَوَّلُ الْمُؤْمِنِيْنَ١٤٣
Wa lammā jā'a mūsā limīqātinā wa kallamahū rabbuh(ū), qāla rabbi arinī anẓur ilaik(a), qāla lan tarānī wa lākininẓur ilal-jabali fa inistaqarra makānahū fa saufa tarānī, falammā tajallā rabbuhū lil-jabali ja‘alahū dakkaw wa kharra mūsā ṣa‘iqā(n), falammā afāqa qāla subḥānaka tubtu ilaika wa ana awwalul-mu'minīn(a).
[143]
Ketiko Nabi Musa nggût ke waktu yên sampûn Kame’ tentuke, serto befirman langsung kepadonyo, (nabi) Musa becerios: “hei Tuhan kulo,tûnjû’ke kepado kulo supayo kulo wikan ningali Zat niko”. Allah befirman: niko nano bakal wikan ningali Kulo, tapi tingalila bukit niku, kalu bukit niku maler tega’ pado tempatnyo dades niko angsal ningali kulo”. Manokalo Tuhannyo menampa’ke Zat nyo ke bukit niku 490 , dades dadesla bukit niku pero, serto Nabi Musa tesûngkûr kesambet. Sampûn ênget dari pingsannyo, Nabi Musa becerios: “ Maha Suci Niko hei Tuhan Kulo, kulo betobat kepado niko . Kulo niki temaso’ wong yên awal beriman”.
490) Wong-wong ali Tafsir wênten yên ngesung makno yên ditingal bukit niku wentela Keagengan serto Kuaso Allah , ali tafsir yên lian napsirke yang ditingali niku cahayo Allah. Allah niku nano angsal diukur cak ukuran makhluk. Allah nano sami dengen makhluk.
قَالَ يٰمُوْسٰٓى اِنِّى اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسٰلٰتِيْ وَبِكَلَامِيْ ۖفَخُذْ مَآ اٰتَيْتُكَ وَكُنْ مِّنَ الشّٰكِرِيْنَ١٤٤
Qāla yā mūsā inniṣṭafaituka ‘alan-nāsi birisālātī wa bikalāmī, fa khuż mā ātaituka wa kum minasy-syākirīn(a).
[144]
Allah befirman: “hei Musa! Selesernyo Kulo mili ( ngelebêke) niko dari wong ( pado zaman niko) dengen risalah Kulo, serto dengen kalam (kelap) Ku; dades embilla napi yên Kulo sûngke kepado niko, serto dadesla niko wong yên besyûkûr.
وَكَتَبْنَا لَهٗ فِى الْاَلْوَاحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَّتَفْصِيْلًا لِّكُلِّ شَيْءٍۚ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَّأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوْا بِاَحْسَنِهَا ۗسَاُورِيْكُمْ دَارَ الْفٰسِقِيْنَ١٤٥
Wa katabnā lahū fil-alwāḥi min kulli syai'im mau‘iẓataw wa tafṣīlal likulli syai'(in), fa khużhā biquwwatiw wa'mur qaumaka ya'khużū bi'aḥsanihā, sa'urīkum dāral-fāsiqīn(a).
[145]
Kame' sampûn tûliske peranti Musa di Luh-Luh 491 (Taurot) pelajaran serto penjelasan sedantennyo: dades cekella tegû-tegû serto kêngkên jugo kaum niko becekeserto dengan sesaê-saênyo. Kulo ayûn tunjû’ke dengen niko negeri-negeri wong-wong yên fasiq.
491) “Luh” wentela kepingan batu , jugo kayu, tetulis pado luh niku isi Taurot yên sampun diterimo Nabi Musa alaihissalam sesampun Munajatat di bukit Thursina
سَاَصْرِفُ عَنْ اٰيٰتِيَ الَّذِيْنَ يَتَكَبَّرُوْنَ فِى الْاَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّۗ وَاِنْ يَّرَوْا كُلَّ اٰيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوْا بِهَاۚ وَاِنْ يَّرَوْا سَبِيْلَ الرُّشْدِ لَا يَتَّخِذُوْهُ سَبِيْلًاۚ وَاِنْ يَّرَوْا سَبِيْلَ الْغَيِّ يَتَّخِذُوْهُ سَبِيْلًاۗ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَكَانُوْا عَنْهَا غٰفِلِيْنَ١٤٦
Sa'aṣrifu ‘an āyātiyal-lażīna yatakabbarūna fil-arḍi bigairil-ḥaqq(i), wa iy yarau kulla āyatil lā yu'minū bihā, wa iy yarau sabīlar-rusydi lā yattakhiżūhu sabīlā(n), wa iy yarau sabīlal-gayyi yattakhiżūhu sabīlā(n), żālika bi'annahum każżabū bi'āyātinā wa kānū ‘anhā gāfilīn(a).
[146]
Kulo ayûn ngelêngoske dari ayat-ayat Kulo, si bongka’ di bumi niki dari yên leser, serto kalu wong-wong niku ningali ayat-ayat kame' 492 , wong-wong niku nano ayûn beriman dengennyo. Jugo kalu wong-wong niku ningali jalan petûnjûk, nano ayûn ditumutinyo; kalu wong-wong niku ningali jalan yên nyasar, jalan niku di embilnyo. Nikula wong-wong yên mudike ayat-ayat kame' , serto wong-wong nikula yên lali/lênga.
492) Yên diayuni dari ayat-ayat di ngriki wêntenla ayat-ayat Taurot, tando-tando keAgengan serto Kuaso Allah
وَالَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَلِقَاۤءِ الْاٰخِرَةِ حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْۗ هَلْ يُجْزَوْنَ اِلَّا مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ ࣖ١٤٧
Wal-lażīna każżabū bi'āyātinā wa liqā'il-ākhirati ḥabiṭat a‘māluhum, hal yujzauna illā mā kānū ya‘malūn(a).
[147]
Wong-wong yên mohongke ayat-ayat Kame’, jugo mudike wêntennyo haderengan akhêrat, sio-siola amal wong niku. Wong-wong niku nano disûng balesan, kecuali napi yên wong-wong niku amalke.
وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوْسٰى مِنْۢ بَعْدِهٖ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهٗ خُوَارٌۗ اَلَمْ يَرَوْا اَنَّهٗ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيْهِمْ سَبِيْلًاۘ اِتَّخَذُوْهُ وَكَانُوْا ظٰلِمِيْنَ١٤٨
Wattakhaża mūsā mim ba‘dihī min ḥuliyyihim ‘ijlan jasadal lahū khuwār(un), alam yarau annahū lā yukallimuhum wa lā yahdīhim sabīlā(n), ittakhażūhu wa kānū ẓālimīn(a).
[148]
Sampûnnyo Nabi Musa kêsa ke bukit Thur, kaumnyo ngawê’patung anak sapi dari emas, yên wikan munyi (melenguh) 493 . Napi wong niku nano wikan anak sapi niku nano wikan becerios serto nano wikan ngesûng jalan yên leser/saê. dengen ma’niku, wong-wong niku zolim.
493) Wong-wong niku muat anak sapi dari emas. Wong ali Tafsir bekelap: patung anak sapi niku tetepla patung, nano wênten nyawonyo, jugo lengu peca' lengu sapi niku akibat lengu angin yên lînggî kejero rongga patung niku dengen teknik yên diwikan ole Samiri saat niku.wênten jugo ahli tafsir bekelap patung niku dari emas, wênten badan yên punyo nyawo, punyo lengu sapi.
وَلَمَّا سُقِطَ فِيْٓ اَيْدِيْهِمْ وَرَاَوْا اَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوْاۙ قَالُوْا لَىِٕنْ لَّمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَيَغْفِرْ لَنَا لَنَكُوْنَنَّ مِنَ الْخٰسِرِيْنَ١٤٩
Wa lammā suqiṭa fī aidīhim wa ra'au annahum qad ḍallū, qālū la'il lam yarḥamnā rabbunā wa yagfir lanā lanakūnanna minal-khāsirīn(a).
[149]
Sesampûn wong-wong niku nyesel dengen napi yên didamelke serto sampûn ma’lûm kalu damelan niku nyasar, kelap wong niku: “ Selesernyo, kalu Tuhan Kame’ nano ngerahmati Kame’, jugo nano ngampûni dadesla Kame’ wong yên rugi”.
وَلَمَّا رَجَعَ مُوْسٰٓى اِلٰى قَوْمِهٖ غَضْبَانَ اَسِفًاۙ قَالَ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُوْنِيْ مِنْۢ بَعْدِيْۚ اَعَجِلْتُمْ اَمْرَ رَبِّكُمْۚ وَاَلْقَى الْاَلْوَاحَ وَاَخَذَ بِرَأْسِ اَخِيْهِ يَجُرُّهٗٓ اِلَيْهِ ۗقَالَ ابْنَ اُمَّ اِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُوْنِيْ وَكَادُوْا يَقْتُلُوْنَنِيْۖ فَلَا تُشْمِتْ بِيَ الْاَعْدَاۤءَ وَلَا تَجْعَلْنِيْ مَعَ الْقَوْمِ الظّٰلِمِيْنَ١٥٠
Wa lammā raja‘a mūsā ilā qaumihī gaḍbāna asifā(n), qāla bi'samā khalaftumūnī mim ba‘dī, a‘ajiltum amra rabbikum, wa alqal-alwāḥa wa akhaża bira'si akhīhi yajurruhū ilaih(i), qālabna umma innal-qaumastaḍ‘afūnī wa kādū yaqtulūnanī, falā tusymit biyal-a‘dā'a wa lā taj‘alnī ma‘al-qaumiẓ-ẓālimīn(a).
[150]
Waktu Nabi Musa mantû’ kepado kaumnyo, dio ngeringas serto sedî; kelapnyo: “ alangke jahatnyo damelan niko sesampunnyo kulo kesa. Napi niko ayûn nului janji Tuhan niko 494 . Nabi Musa nguntalke luh-luh 495 (Taurot) niku serto nyekel sira dûlûrnyo (Harun) , Nabi Musa jugo narî’ke dûlûrnyo keara dio. Dûlûrnyo ( Harun) becerios: “hei, anak mak kulo, kaum niki nganggap kulo lema, ampîr saos wong-wong niku munu kulo, dades nano leser niko ngeragapke mûsû-mûsû niku ladas atinyo ningali kulo, jugo nano angsal niko ngelebetke kulo sami-sami wong-wong yên zolim
494) Ma’sudnyo: napi niko nano sabar nunggu kuli rawu sampun kulo munajat sami Allah nggût-nggût niko muat patung peranti disemba peca' nyemba Allah
495) Tingali no 15
قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِيْ وَلِاَخِيْ وَاَدْخِلْنَا فِيْ رَحْمَتِكَ ۖوَاَنْتَ اَرْحَمُ الرّٰحِمِيْنَ ࣖ١٥١
Qāla rabbigfirlī wa li'akhī wa adkhilnā fī raḥmatik(a), wa anta arḥamur-rāḥimīn(a).
[151]
Nabi Musa bedo’a’:“Ya Tuhan kulo, ampûni kulo, serto dûlûr kulo (Harun), serto ngelebetke Kame’ ke jerû rahmatMu Ya Tuhan Kame’; serto Nikola Tuhan yên langkung Penyayang dari yên Penyayang.
اِنَّ الَّذِيْنَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِّنْ رَّبِّهِمْ وَذِلَّةٌ فِى الْحَيٰوةِ الدُّنْيَاۗ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُفْتَرِيْنَ١٥٢
Innal-lażīnattakhażul-‘ijla sayanāluhum gaḍabum mir rabbihim wa żillatun fil-ḥayātid-dun-yā, wa każālika najzil-muftarīn(a).
[152]
Selesernyo, wong-wong yên dadeske anak sapi ( peranti sembahannyo), mengke wong-wong niku keo murko Allah, jugo di pucuk dunio niki dades wong yên hino dino. Ma’ nikila kame' (Allah) ngesung balesan kepado wong-wong yên muat-muat pekaro bohong.
وَالَّذِيْنَ عَمِلُوا السَّيِّاٰتِ ثُمَّ تَابُوْا مِنْۢ بَعْدِهَا وَاٰمَنُوْٓا اِنَّ رَبَّكَ مِنْۢ بَعْدِهَا لَغَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ١٥٣
Wal-lażīna ‘amilus-sayyi'āti ṡumma tābū mim ba‘dihā wa āmanū inna rabbaka mim ba‘dihā lagafūrur raḥīm(un).
[153]
Wong-wong yên sampun damelke pekaro yang nano saê, sampun niku betobat serto beriman. Selesernyo, Tuhan niko niku sampun niko betobat serto beriman wêntenla Maha Ngesung ampunan jugo Maha Penyayang.
وَلَمَّا سَكَتَ عَنْ مُّوْسَى الْغَضَبُ اَخَذَ الْاَلْوَاحَۖ وَفِيْ نُسْخَتِهَا هُدًى وَّرَحْمَةٌ لِّلَّذِيْنَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُوْنَ١٥٤
Wa lammā sakata ‘am mūsal-gaḍabu akhażal-alwāḥ(a), wa fī nuskhatihā hudaw wa raḥmatul lil-lażīna hum lirabbihim yarhabūn(a).
[154]
Sesampûn mara Nabi Musa lîpûr, dio nggemeti luh-luh (Taurot) niku, di jerûnyo ( lauh-lauh) wênten petunjuk serto Rahmat bagi wong-wong yên wedhi kepado Tuhannyo.
وَاخْتَارَ مُوْسٰى قَوْمَهٗ سَبْعِيْنَ رَجُلًا لِّمِيْقَاتِنَا ۚفَلَمَّآ اَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ اَهْلَكْتَهُمْ مِّنْ قَبْلُ وَاِيَّايَۗ اَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاۤءُ مِنَّاۚ اِنْ هِيَ اِلَّا فِتْنَتُكَۗ تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَاۤءُ وَتَهْدِيْ مَنْ تَشَاۤءُۗ اَنْتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَاَنْتَ خَيْرُ الْغٰفِرِيْنَ١٥٥
Wakhtāra mūsā qaumahū sab‘īna rajulal limīqātinā, falammā akhażathumur-rajfatu qāla rabbi lau syi'ta ahlaktahum min qablu wa iyyāy(a), atuhlikunā bimā fa‘alas-sufahā'u minnā, in hiya illā fitnatuk(a), tuḍillu bihā man tasyā'u wa tahdī man tasyā'(u), anta waliyyunā fagfir lanā warḥamnā wa anta khairul-gāfirīn(a).
[155]
Nabi Musa mîlî tûjû pûlû wong dari kaûmnyo peranti waktu yên sampun Kame’ tetepke (betobat kepado kame'). Ketiko wong-wong niku keo lindu, Nabi Musa becerios: “Ya Tuhan, kalu niko ayûn binasoke wong niku sedêrêng niki, cengkila celako danten, temasok kulo. Napi niko binasoke Kame’ sebab damelan wong-wong buyan yên wênten diantaro Kame’? Napi niku ya'ni ujian dari niko. niko sasarke sinten yên Niko ayuni 496 serto niko bimbing sinten yên niko ayuni. nikola Pemimpin Kame’ ampunila Kame’, serto rahmati Kame’. nikola sesaê-saê Pengampun.
496) Napi yên didamelke wong-wong niku muat patung anak sapi, sampun niku disembanyo, yên ma’niki wêntenla ujian dari Allah peranti nguji wong-wong niku, sinten yên selesernyo kuat imannyo serto sinten yên ragu-ragu. Wong-wong yên lema imannyo nikula yên ayun tumut Samiri, nyemba patung anak sapi niku. Wong-wong yên kuat imannyo, mantep imannyo.
۞ وَاكْتُبْ لَنَا فِيْ هٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَّفِى الْاٰخِرَةِ اِنَّا هُدْنَآ اِلَيْكَۗ قَالَ عَذَابِيْٓ اُصِيْبُ بِهٖ مَنْ اَشَاۤءُۚ وَرَحْمَتِيْ وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍۗ فَسَاَكْتُبُهَا لِلَّذِيْنَ يَتَّقُوْنَ وَيُؤْتُوْنَ الزَّكٰوةَ وَالَّذِيْنَ هُمْ بِاٰيٰتِنَا يُؤْمِنُوْنَۚ١٥٦
Waktub lanā fī hāżihid-dun-yā ḥasanataw wa fil-ākhirati innā hudnā ilaik(a), qāla ‘ażābī uṣību bihī man asyā'(u), wa raḥmatī wasi‘at kulla syai'(in), fa sa'aktubuhā lil-lażīna yattaqūna wa yu'tūnaz-zakāta wal-lażīna hum bi'āyātinā yu'minūn(a).
[156]
Tetepkela peranti Kame’ napi-napi yên saê di dunio serto di akhirat: Sunggu Kame’ betobat kepado niko . Allah befirman: “Siksoan Kulo, ayûn Kulo timpoke kepado sinten yên Kulo ayuni, namun, rahmat Kulo ngeraûp sedantennyo. Ayun Kulo tetepke rahmat Kulo peranti wong-wong yên betakwa, yên bezakat, serto wong-wong yên beiman kepado ayat-ayat kame'.
اَلَّذِيْنَ يَتَّبِعُوْنَ الرَّسُوْلَ النَّبِيَّ الْاُمِّيَّ الَّذِيْ يَجِدُوْنَهٗ مَكْتُوْبًا عِنْدَهُمْ فِى التَّوْرٰىةِ وَالْاِنْجِيْلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوْفِ وَيَنْهٰىهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبٰۤىِٕثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ اِصْرَهُمْ وَالْاَغْلٰلَ الَّتِيْ كَانَتْ عَلَيْهِمْۗ فَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا بِهٖ وَعَزَّرُوْهُ وَنَصَرُوْهُ وَاتَّبَعُوا النُّوْرَ الَّذِيْٓ اُنْزِلَ مَعَهٗٓ ۙاُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ ࣖ١٥٧
Al-lażīna yattabi‘ūnar-rasūlan nabiyyal-ummiyyal-lażī yajidūnahū maktūban ‘indahum fit-taurāti wal-injīli ya'muruhum bil-ma‘rūfi wa yanhāhum ‘anil-munkari wa yuḥillu lahumuṭ-ṭayyibāti wa yuḥarrimu ‘alaihimul-khabā'iṡa wa yaḍa‘u ‘anhum iṣrahum wal-aglālal-latī kānat ‘alaihim, fal-lażīna āmanū bihī wa ‘azzarūhu wa naṣarūhu wattaba‘un nūral-lażī unzila ma‘ah(ū), ulā'ika humul-mufliḥūn(a).
[157]
(Ya'ni) wong-wong yên tumut Rosul, Nabi yên Ummi, yên ( naminyo) wênten tetulis di jero Taurot serto Injil hê’ wong-wong niku, yên ngêngkên bedamel yên ma’ruf serto nega yên munkar serto ngehalalke peranti wong-wong niku yên saê serto ngeharamke yên buru’ serto mbuang kebetan-kebetan serto beban yên nano perlu bagi wong niku. dades, wong-wong yên beriman kepadonyo, muliokeyo, nûlûngnyo serto tumut caaya terang yên diturunke kepadonyo (al-Qur’an), wong-wong nikula yên betuwa.
قُلْ يٰٓاَيُّهَا النَّاسُ اِنِّيْ رَسُوْلُ اللّٰهِ اِلَيْكُمْ جَمِيْعًا ۨالَّذِيْ لَهٗ مُلْكُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۚ لَآ اِلٰهَ اِلَّا هُوَ يُحْيٖ وَيُمِيْتُۖ فَاٰمِنُوْا بِاللّٰهِ وَرَسُوْلِهِ النَّبِيِّ الْاُمِّيِّ الَّذِيْ يُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَكَلِمٰتِهٖ وَاتَّبِعُوْهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُوْنَ١٥٨
Qul yā ayyuhan-nāsu innī rasūlullāhi ilaikum jamī‘anil-lażī lahū mulkus-samāwāti wal-arḍ(i), lā ilāha illā huwa yuḥyī wa yumīt(u), fa āminū billāhi wa rasūlihin-nabiyyil-ummiyyil-lażī yu'minu billāhi wa kalimatihī wattabi‘ūhu la‘allakum tahtadūn(a).
[158]
Cerioskela (Ya Muhammad): “ Hei wong. Selesernyo kulo niki utusan Allah kepado niko sedantennyo, (Allah) yên punyo Kerajoan langit serto bumi, nano wênten Tuhan selian Dio yên ngûrîpke serto mademke; dades berimanla niko kepado Allah serto Rosulnyo, Nabi yên ummi; yên beriman kepado Allah serto kalimat-kalimat-Nyo (Kitab-Kitab-Nyo), serto tumutila dio supayo niko disûng petunjuk
وَمِنْ قَوْمِ مُوْسٰٓى اُمَّةٌ يَّهْدُوْنَ بِالْحَقِّ وَبِهٖ يَعْدِلُوْنَ١٥٩
Wa min qaumi mūsā ummatuy yahdūna bil-ḥaqqi wa bihī ya‘dilūn(a).
[159]
Diantaro kaum Nabi Musa niku wênten umat yên ngesûng petunjuk (kepado manmusia) dengan leser, serto dengen nikula wong-wong niku dades bedamel adil
وَقَطَّعْنٰهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ اَسْبَاطًا اُمَمًاۗ وَاَوْحَيْنَآ اِلٰى مُوْسٰٓى اِذِ اسْتَسْقٰىهُ قَوْمُهٗٓ اَنِ اضْرِبْ بِّعَصَاكَ الْحَجَرَۚ فَانْۢبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًاۗ قَدْ عَلِمَ كُلُّ اُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْۗ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَاَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوٰىۗ كُلُوْا مِنْ طَيِّبٰتِ مَا رَزَقْنٰكُمْۗ وَمَا ظَلَمُوْنَا وَلٰكِنْ كَانُوْٓا اَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُوْنَ١٦٠
Wa qaṭṭa‘nāhumuṡnatai ‘asyrata asbāṭan umamā(n), wa auḥainā ilā mūsā iżistasqāhu qaumuhū aniḍrib bi‘aṣākal-ḥajar(a), fambajasat minhuṡnatā ‘asyrata ‘ainā(n), qad ‘alima kullu unāsim masyrabahum, wa ẓallalnā ‘alaihimul-gamāma wa anzalnā ‘alaihimul-manna was-salwā, kulū min ṭayyibāti mā razaqnākum, wa mā ẓalamūnā wa lākin kānū anfusahum yaẓlimūn(a).
[160]
Serto Kame’ bagî wong-wong niku dades duabelas suku yên rîkînannyo ageng. Kame’ wayuke kepado Musa, waktu kaumnyo nyatu toyo kepadonyo: “Catok dengan tongkat niko batu niku” dades mancer dari batu niku duabelas mato toyo. dades wong-wong niku wikan yên pundi enggonnyo minum. kame' kûdûngi wong-wong niku dengen mego, serto Kame’ turunke bakal wong –wong niku manna serto salwa 497 . Kame’ befirman: “ Tedola yên saê-saê dari rezeki yên sampun Kame’ sungke dengen niko. Nanola Kame’ ngeniayo wong niku, tapi wong-wong nikula yên ngeniayo awa'nyo dewek.
497) Diantaro nikmat Allah kepado wong-wong niku wêntenla : wong-wong niku kerep dinaungi awan waktu wong-wong niku bejalan saat panas terik matoari padang pasir.
Manna wêntenla tedoan manis ca’ madu. Salwa wêntenla burung mirip puyuh
وَاِذْ قِيْلَ لَهُمُ اسْكُنُوْا هٰذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوْا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُوْلُوْا حِطَّةٌ وَّادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطِيْۤـٰٔتِكُمْۗ سَنَزِيْدُ الْمُحْسِنِيْنَ١٦١
Wa iżā qīla lahumuskunū hāżihil-qaryata wa kulū minhā ḥaiṡu syi'tum wa qūlū ḥiṭṭatuw wadkhulul-bāba sujjadan nagfir lakum khaṭī'ātikum, sanazīdul-muḥsinīn(a).
[161]
Imutla waktu dicerioske dengen wong-wong niku (bani Israel): “Mantep-mantepla di ngeri niki (Baitul Maqdis) serto nedola dari (hasil buminyo ) di pundi saos niko ayuni. Serto kelapkela :” Icûlke Kame’ dari doso-doso kame', serto ngelebetla ke lawang sambîl mûngkûkke badan bersûjûd, pastila Kame’ampûni doso-doso niko”. Mengkin ayûn Kame’ tambai (pahalo) peranti wong-wong yên beperanti saê.
فَبَدَّلَ الَّذِيْنَ ظَلَمُوْا مِنْهُمْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِيْ قِيْلَ لَهُمْ فَاَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاۤءِ بِمَا كَانُوْا يَظْلِمُوْنَ ࣖ١٦٢
Fa baddalal-lażīna ẓalamū minhum qaulan gairal-lażī qīla lahum fa arsalnā ‘alaihim rijzam minas-samā'i bimā kānū yaẓlimūn(a).
[162]
Dades wong zolim diantaro wong-wong niku nggenti (cerios) dengen cerios yên nano dicerioske kepado wong-wong niku 498 , dades kame' timpoke kepado wong-wong niku azab dari langit akibat wong-wong niku bedamel keiayo.
498) Wêntenla damelan yên sa’i yên dikegkeke agama Islam, yên wênten kaitannnyo dengen igamo napi yên nano wênten kaitannyo.
وَسْـَٔلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِيْ كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِۘ اِذْ يَعْدُوْنَ فِى السَّبْتِ اِذْ تَأْتِيْهِمْ حِيْتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَّيَوْمَ لَا يَسْبِتُوْنَۙ لَا تَأْتِيْهِمْ ۛ كَذٰلِكَ ۛنَبْلُوْهُمْ بِمَا كَانُوْا يَفْسُقُوْنَ١٦٣
Was'alhum ‘anil-qaryatil-latī kānat ḥāḍiratal-baḥr(i), iż ya‘dūna fis-sabti iż ta'tīhim ḥītānuhum yauma sabtihim syurra‘aw wa yauma lā yasbitūn(a), lā ta'tīhim - każālika - nablūhum bimā kānū yafsuqūn(a).
[163]
Serto takei wong niku (Bani Israel) kêso negeri-negeri yên wênten di para' laut, waktu wong niku ngelanggar aturan pado dinten Sabat 499 , saat kata iwak yên rawu pado dinten Sabat. Padohal pado dinten –dinten lian, iwak-iwak niku nano moncol. Ma’nikula. kame' menguji wong-wong niku sebab wong-wong niku bedamel fasêq
499) Aturan niku wêntenla wong-wong niku nano angsal bedamel pado dinten Sabtu, sebab dinten Sabtu niku wêntenla dinten peranti ibadat
وَاِذْ قَالَتْ اُمَّةٌ مِّنْهُمْ لِمَ تَعِظُوْنَ قَوْمًاۙ ۨاللّٰهُ مُهْلِكُهُمْ اَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيْدًاۗ قَالُوْا مَعْذِرَةً اِلٰى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُوْنَ١٦٤
Wa iż qālat ummatum minhum lima ta‘iẓūna qaumā(n), allāhu muhlikuhum au mu‘ażżibuhum ‘ażāban syadīdā(n), qālū ma‘żiratan ilā rabbikum wa la‘allahum yattaqūn(a).
[164]
Imutla, waktu umat dari wong-wong niku betakên: “ Ngapo niko ngêngetke kaum yên ayûn dibinasoke Allah, yên ayûn diazab Allah dengan sikso yên dasyat ?” Wong-wong niku nyawab:” Supayo Kame’ wênten alesan ( ngelepaske tanggung jawab) kepado Tuhan niko 500 , serto supayo wong-wong niku betakwa
500) Alesan wong niku wêntenla : wong-wong niku sampun damelke perenta Allah ngesung peringetan
فَلَمَّا نَسُوْا مَا ذُكِّرُوْا بِهٖٓ اَنْجَيْنَا الَّذِيْنَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوْۤءِ وَاَخَذْنَا الَّذِيْنَ ظَلَمُوْا بِعَذَابٍۢ بَـِٔيْسٍۢ بِمَا كَانُوْا يَفْسُقُوْنَ١٦٥
Falammā nasū mā żukkirū bihī anjainal-lażīna yanhauna ‘anis-sū'i wa akhażnal-lażīna ẓalamū bi‘ażābim ba'īsim bimā kānū yafsuqūn(a).
[165]
Dades saat wong niku sampûn lali dengen yên diperêngetke sami wong-wong niku, Kame’ selametke wong-wong yên nega damelan jahat, Kame’ timpoke kepado wong-wong zolim niku siksoan yên pedî, akibat wong-wong niku beperanti fasiq.
فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَّا نُهُوْا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُوْنُوْا قِرَدَةً خٰسِـِٕيْنَ١٦٦
Falammā ‘atau ‘am mā nuhū ‘anhu qulnā lahum kūnū qiradatan khāsi'īn(a).
[166]
Saat wong-wong niku besikap bongka’ tehadep napi yên damelkeyo. Kame’ cerioske kepadonyo:” dadesla niko kero yên hino” 501
501) Separo ali Tafsir bependapat kalu niku Cuma kiasan, maknonyo ati wong niku peca' beruk, sebab sami-sami nano nerimo nasehat serto nano nerimo diingetke. yên liannyo ( Jumhur ali tafsir) ngatoke wong-wong niku dades beruk nian, tapi, nano beranak, nano nedo, nano minum serto uripnyo nano langkung dari tigo ari.
وَاِذْ تَاَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ اِلٰى يَوْمِ الْقِيٰمَةِ مَنْ يَّسُوْمُهُمْ سُوْۤءَ الْعَذَابِۗ اِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيْعُ الْعِقَابِۖ وَاِنَّهٗ لَغَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ١٦٧
Wa iż ta'ażżana rabbuka layab‘aṡanna ‘alaihim ilā yaumil-qiyāmati may yasūmuhum sū'al-‘ażāb(i), inna rabbaka lasarī‘ul-‘iqāb(i), wa innahū lagafūrur raḥīm(un).
[167]
Ingetla saat Tuhan niko ngesûng wikan, iyo nian, Dio (Allah) na’ ngirim wong yên ayûn nimpoke azab yên hino kepado wong-wong niku (wong-wong Yaudi) sampê dinten kiamat. Selesernyo Tuhan niko gancang nian siksoanNyo.serto selesernyo Dio (Allah) Tuhan Maha Pengampûn serto Maha Penyayang.
وَقَطَّعْنٰهُمْ فِى الْاَرْضِ اُمَمًاۚ مِنْهُمُ الصّٰلِحُوْنَ وَمِنْهُمْ دُوْنَ ذٰلِكَ ۖوَبَلَوْنٰهُمْ بِالْحَسَنٰتِ وَالسَّيِّاٰتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُوْنَ١٦٨
Wa qaṭṭa‘nāhum fil-arḍi umamā(n), minhumuṣ-ṣāliḥūna wa minhum dūna żālik(a), wa balaunāhum bil-ḥasanāti was-sayyi'āti la‘allahum yarji‘ūn(a).
[168]
Serto Kame’ bagî wong-wong di dunio niki dades beberapo golongan : wênten yên sholêh, wênten jugo yên nano ma’niku. Kame’ uji wong-wong niku dengen yên saê-saê (nikmat) serto dengan yên nano saê (bencano), supayo wong-wong niku mantu’ (ke jalan yên leser)
فَخَلَفَ مِنْۢ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَّرِثُوا الْكِتٰبَ يَأْخُذُوْنَ عَرَضَ هٰذَا الْاَدْنٰى وَيَقُوْلُوْنَ سَيُغْفَرُ لَنَاۚ وَاِنْ يَّأْتِهِمْ عَرَضٌ مِّثْلُهٗ يَأْخُذُوْهُۗ اَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِمْ مِّيْثَاقُ الْكِتٰبِ اَنْ لَّا يَقُوْلُوْا عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّ وَدَرَسُوْا مَا فِيْهِۗ وَالدَّارُ الْاٰخِرَةُ خَيْرٌ لِّلَّذِيْنَ يَتَّقُوْنَۗ اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ١٦٩
Fa khalafa mim ba‘dihim khalfuw wariṡul-kitāba ya'khużūna ‘araḍa hāżal-adnā wa yaqūlūna sayugfaru lanā, wa iy ya'tihim ‘araḍum miṡluhū ya'khużūh(u), alam yu'khaż ‘alaihim mīṡāqul-kitābi allā yaqūlū ‘alallāhi illal-ḥaqqa wa darasū mā fīh(i), wad-dārul-ākhiratu khairul lil-lażīna yattaqūn(a), afalā ta‘qilūn(a).
[169]
Dades sesampûn wong-wong niku, rawûla generasi (jahat) yên ngewarisi Kitab Taurot, yên ngembîl harto dunio yên hino, wong niku becerios: “Kame’ bakal diampûni”. Mengkin, kalu rawû kepado wong-wong niku harto bando dunio yên kata ma’kayo niku jugo, cengkila, wong-wong niku ayûn ngembilnyo pulo’. Padohal wong-wong niku sampûn ngembîl pejanjian dari kitab, kalu wong-wong niku nano ayûn nyerioske dengen Allah kecuali yên leser. ,serto wong-wong niku sampûn mempelajarinyo. Negeri akhêrat niku langkung saê bagi wong takwa. Napi niko nano bepîkîr?.
وَالَّذِيْنَ يُمَسِّكُوْنَ بِالْكِتٰبِ وَاَقَامُوا الصَّلٰوةَۗ اِنَّا لَا نُضِيْعُ اَجْرَ الْمُصْلِحِيْنَ١٧٠
Wal-lażīna yumassikūna bil-kitābi wa aqāmuṣ-ṣalāh(ta), innā lā nuḍī‘u ajral-muṣliḥīn(a).
[170]
Wong-wong yên bepaut dengen al-Kitab (Taurot) serto negakke sholat, selesernyo Kame’ nano nyio-nyioke pahalo wong yên soleh.
۞ وَاِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَاَنَّهٗ ظُلَّةٌ وَّظَنُّوْٓا اَنَّهٗ وَاقِعٌۢ بِهِمْۚ خُذُوْا مَآ اٰتَيْنٰكُمْ بِقُوَّةٍ وَّاذْكُرُوْا مَا فِيْهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ ࣖ١٧١
Wa iż nataqnal-jabala fauqahum ka'annahum ẓullatuw wa ẓannū annahū wāqi‘um bihim, khużū mā ātainākum biquwwatiw ważkurū mā fīhi la‘allakum tattaqūn(a).
[171]
Jugo, êngetla, ketiko Kame’ ngangkat bukit sampê di pûcûk wong-wong niku, peca' naungan awan, wong-wong niku nyangko bukit niku bakal campak nimpo wong-wong niku. (kelap Kame’ kepado wong-wong niku): “ Cekelila kuat-kuat napi yên sampun Kame’ sûngke dengen niko, serto imutla napi yên wênten di jerû Taurot, supayo niko betakwa.
وَاِذْ اَخَذَ رَبُّكَ مِنْۢ بَنِيْٓ اٰدَمَ مِنْ ظُهُوْرِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَاَشْهَدَهُمْ عَلٰٓى اَنْفُسِهِمْۚ اَلَسْتُ بِرَبِّكُمْۗ قَالُوْا بَلٰىۛ شَهِدْنَا ۛاَنْ تَقُوْلُوْا يَوْمَ الْقِيٰمَةِ اِنَّا كُنَّا عَنْ هٰذَا غٰفِلِيْنَۙ١٧٢
Wa iż akhaża rabbuka mim banī ādama min ẓuhūrihim żurriyyatahum wa asyhadahum ‘alā anfusihim, alastu birabbikum, qālū balā - syahidnā - an taqūlū yaumal-qiyāmati innā kunnā ‘an hāżā gāfilīn(a).
[172]
Jugo imutla, waktu Tuhanmu metuke ketûrûnan anak-anak Adam dari sulbinyo, serto Allah ngembil kesaksian dari arwa niku (Allah befirman): “ Napi dêdênyo Kulo niki Tuhan niko ? Roh-roh niku nyimbat:” Leser “(nikola Tuhan Kame’), Kame’ besaksi. ( Kame’ damelke yên mak niku) supayo pado dinten kiamat niko nano becerios : “Selesernyo Kame’(anak cûcûng Nabi Adam) dêdênyo wong-wong yên lali (ke-Esoan Tuhan).
اَوْ تَقُوْلُوْٓا اِنَّمَآ اَشْرَكَ اٰبَاۤؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّنْۢ بَعْدِهِمْۚ اَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُوْنَ١٧٣
Au taqūlū innamā asyraka ābā'unā min qablu wa kunnā żurriyyatam mim ba‘dihim, afatuhlikunā bimā fa‘alal-mubṭilūn(a).
[173]
Atawa supayo niko nano becerios: “ Selesernyo bapak-bapak ( nênêk puyang) kame' sampun syîrîk dari krîhîn, serto Kame’ niki keturunan (yên rawû) sesampun wong niku. Napi niko ayûn minasoke Kame’ akibat damelan wong-wong kerehen yên nyasar
وَكَذٰلِكَ نُفَصِّلُ الْاٰيٰتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُوْنَ١٧٤
Wa każālika nufaṣṣilul-āyāti wa la‘allahum yarji‘ūn(a).
[174]
Serto, ma’nikila Kame’ jelaske ayat-ayat niku supayo wong-wong niku mantuk (kepado jalan yên saê)
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَاَ الَّذِيْٓ اٰتَيْنٰهُ اٰيٰتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَاَتْبَعَهُ الشَّيْطٰنُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِيْنَ١٧٥
Watlu ‘alaihim naba'al-lażī ātaināhu āyātinā fansalakha minhā fa atba‘ahusy-syaiṭānu fa kāna minal-gāwīn(a).
[175]
Serto, bacokela (ya Muhammad) kepado wong-wong niku kabar wong yên sampûn kame' sûng ayat-ayat Kame’ ( ajaran isi al-Kitab), dades dio niggalke ayat-ayat niku, dades dio ditûntûtke sêtan ( serto temakan olo’an sêtan) , dadesla dio wong yên kesasar.
وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنٰهُ بِهَا وَلٰكِنَّهٗٓ اَخْلَدَ اِلَى الْاَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوٰىهُۚ فَمَثَلُهٗ كَمَثَلِ الْكَلْبِۚ اِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ اَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْۗ ذٰلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَاۚ فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُوْنَ١٧٦
Wa lau syi'nā larafa‘nāhu bihā wa lākinnahū akhlada ilal-arḍi wattaba‘a hawāh(u), fa maṡaluhū kamaṡalil-kalb(i), in taḥmil ‘alaihi yalhaṡ au tatrukūhu yalhaṡ, żālika maṡalul-qaumil-lażīna każżabū bi'āyātinā, faqṣuṣil-qaṣaṣa la‘allahum yatafakkarūn(a).
[176]
Kalu keda’ Kame’, selesernyo Kame’ munggake (derajat) nyo dengan ayat-ayat niku, tapi dio langkung condong kepado dunio serto numuti hawo napsunyo. dades êndoannyo ma’kayo anjing, kalu niko buru, dio nyolorke ilatnyo, atawa niko diemke dijolorkeyo pulo' ilatnyo. ma'nikula' kiasan wong-wong yên nano beriman sami ayat-ayat Kame’. Cerioskela keso niku, supayo wong-wong niku ayûn befikir.
سَاۤءَ مَثَلًا ۨالْقَوْمُ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَاَنْفُسَهُمْ كَانُوْا يَظْلِمُوْنَ١٧٧
Sā'a maṡalanil-qaumul-lażīna każżabū bi'āyātinā wa anfusahum kānū yaẓlimūn(a).
[177]
Kêra’ nian tamsilan wong-wong yên nano beriman dengen ayat-ayat Kame’ serto wong yên zolim dengen awa'nyo dêwê'
مَنْ يَّهْدِ اللّٰهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِيْۚ وَمَنْ يُّضْلِلْ فَاُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْخٰسِرُوْنَ١٧٨
May yahdillāhu fa huwal-muhtadī, wa may yuḍlil fa ulā'ika humul-khāsirūn(a).
[178]
Sinten saos yên ditûntûn Allah, nikula wong yên disûng hidaya; sinten yên disasarke Allah 502 , dades wong nikûla wong yên rugi.
502) Disesetke Allah retinyo wong niku seset keo keingkarannyo serto nano ayun usaho peranti paham hidayah-hidayah Allah. Jero ayat niki, akibat wong-wong niku ingkar serto nano ayun usao peranti paam napi sebabnyo Allah nadeske nyamuk peranti kiasan, laju wong-wong niku dades seset.
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيْرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالْاِنْسِۖ لَهُمْ قُلُوْبٌ لَّا يَفْقَهُوْنَ بِهَاۖ وَلَهُمْ اَعْيُنٌ لَّا يُبْصِرُوْنَ بِهَاۖ وَلَهُمْ اٰذَانٌ لَّا يَسْمَعُوْنَ بِهَاۗ اُولٰۤىِٕكَ كَالْاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ ۗ اُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْغٰفِلُوْنَ١٧٩
Wa laqad żara'nā lijahannama kaṡīram minal-jinni wal-ins(i), lahum qulūbul lā yafqahūna bihā wa lahum a‘yunul lā yabṣirūna bihā wa lahum āżānul lā yasma‘ūna bihā, ulā'ika kal-an‘āmi bal hum aḍall(u), ulā'ika humul-gāfilūn(a).
[179]
Selesernyo Kame’ caweske peranti (nerako) Jaannam yên kata dari jîn serto wong; wong-wong niku punyo ati, nano dipakênyo supayo paam (ayat-ayat Allah), wong niku punyo mato, (tapi) nano di pakê peranti ningali (ayat-ayat Allah), serto wong niku punyo kûpîng, (tapi) nano dipakê peranti nenger (ayat-ayat Allah). Wong-wong niku ma’kayo binatang piaroan, bahkan wong-wong niku langkung kesasar lagi dari binatang. Nikula wong-wong yên leno (nano imut)
وَلِلّٰهِ الْاَسْمَاۤءُ الْحُسْنٰى فَادْعُوْهُ بِهَاۖ وَذَرُوا الَّذِيْنَ يُلْحِدُوْنَ فِيْٓ اَسْمَاۤىِٕهٖۗ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ ۖ١٨٠
Wa lillāhil-asmā'ul-ḥusnā fad‘ūhu bihā, wa żarul-lażīna yulḥidūna fī asmā'ih(ī), sayujzauna mā kānū ya‘malūn(a).
[180]
Serto he’ Allah niku “ Asma’ul Husna” dades bedo’ala dengen nami-nami niku; serto tinggalkela wong-wong yên nano ayûn nyebut Nami-Nami niku 503 .Wong-wong niku bakal nerimo balesan dari damelannyo.
503) Ma’sudnyo: Nami-nami yên Mulio yên pas dengen sifat-siat Allah
وَمِمَّنْ خَلَقْنَآ اُمَّةٌ يَّهْدُوْنَ بِالْحَقِّ وَبِهٖ يَعْدِلُوْنَ ࣖ١٨١
Wa mimman khalaqnā ummatuy yahdūna bil-ḥaqqi wa bihī ya‘dilūn(a).
[181]
Serto dari ciptaan Kame’ wênten umat yên ngesûng petunjuk caro leser, serto dengen- nyo wong niku bedamel adil
وَالَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِّنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُوْنَ١٨٢
Wal-lażīna każżabū bi'āyātinā sanastadrijuhum min ḥaiṡu lā ya‘lamūn(a).
[182]
Wong-wong yên mudike ayat-ayat Kamê' ayun Kame’ tarik (binasoke ) dengen caro beguyur, yên nano ketaonan.
وَاُمْلِيْ لَهُمْ ۗاِنَّ كَيْدِيْ مَتِيْنٌ١٨٣
Wa umlī lahum, inna kaidī matīn(un).
[183]
Serto Kulo mûndûrke waktu peranti wong niku. Selesernyo rencano kulo niku tegû nian
اَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوْا مَا بِصَاحِبِهِمْ مِّنْ جِنَّةٍۗ اِنْ هُوَ اِلَّا نَذِيْرٌ مُّبِيْنٌ١٨٤
Awalam yatafakkarū mā biṣāḥibihim min jinnah(tin), in huwa illā nażīrum mubīn(un).
[184]
Napi wong niku nano bepikir kalu rencang-nyo ( Muhammad) dêdênyo gilo. Leser, nano lian dio niku kecuali ngesûng peringetan
اَوَلَمْ يَنْظُرُوْا فِيْ مَلَكُوْتِ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللّٰهُ مِنْ شَيْءٍ وَّاَنْ عَسٰٓى اَنْ يَّكُوْنَ قَدِ اقْتَرَبَ اَجَلُهُمْۖ فَبِاَيِّ حَدِيْثٍۢ بَعْدَهٗ يُؤْمِنُوْنَ١٨٥
Awalam yanẓurū fī malakūtis-samāwāti wal-arḍi wa mā khalaqallāhu min syai'iw wa an ‘asā ay yakūna qadiqtaraba ajaluhum, fa bi'ayyi ḥadīṡim ba‘dahū yu'minūn(a).
[185]
Napi wong niku nano meratike kerajaan langit serto bumi serto sedanten yên dicipto-ke Allah, serto bole jadi sampûn para' wates maso wong-wong niku. Dades, dengen kabar pundi lagi sampûn niku, wong-wong niku ayûn beriman .
مَنْ يُّضْلِلِ اللّٰهُ فَلَا هَادِيَ لَهٗ ۖوَيَذَرُهُمْ فِيْ طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُوْنَ١٨٦
May yuḍlilillāhu falā hādiya lah(ū), wa yażaruhum fī ṭugyānihim ya‘mahūn(a).
[186]
Sinten-sinten yên disasarke Allah 504 , dades nano wênten hidaya peranti dio; serto Allah nalakke wong niku kebingungan.
504) Tingali nomer 26
يَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ السَّاعَةِ اَيَّانَ مُرْسٰىهَاۗ قُلْ اِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّيْۚ لَا يُجَلِّيْهَا لِوَقْتِهَآ اِلَّا هُوَۘ ثَقُلَتْ فِى السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۗ لَا تَأْتِيْكُمْ اِلَّا بَغْتَةً ۗيَسْـَٔلُوْنَكَ كَاَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَاۗ قُلْ اِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللّٰهِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ١٨٧
Yas'alūnaka ‘anis-sā‘ati ayyāna mursāhā, qul innamā ‘ilmuhā ‘inda rabbī, lā yujallīhā liwaqtihā illā huw(a), ṡaqulat fis-samāwāti wal-arḍ(i), lā ta'tīkum illā bagtah(tan), yas'alūnaka ka'annaka ḥafiyyun ‘anhā, qul innamā ‘ilmuhā ‘indallāhi wa lākinna akṡaran nāsi lā ya‘lamūn(a).
[187]
Wong-wong niku betakên dengen niko (Muhammad) hal kiamat, kapan dadesnyo. Cerioskeke: “ Selesernyo ilmu hal ihwal kiamat niku urusan Tuhan kulo; nano wênten yên angsal nyerioske waktunyo selian Dio (Allah). Kiamat niku dasyat nian (hal ihwalnyo bagi makhluk) yên di langit serto dibumi. Nano rawu ke niko melianke ngejut. Wong-wong niku betakên dengen niko peca'nyo niko wikan nian. Cerioske: “ Selesernyo ilmu hal ihwal kiamat niku he’ Allah, tapi kata wong niku nano tereti”.
قُلْ لَّآ اَمْلِكُ لِنَفْسِيْ نَفْعًا وَّلَا ضَرًّا اِلَّا مَا شَاۤءَ اللّٰهُ ۗوَلَوْ كُنْتُ اَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِۛ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوْۤءُ ۛاِنْ اَنَا۠ اِلَّا نَذِيْرٌ وَّبَشِيْرٌ لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ ࣖ١٨٨
Qul lā amliku linafsī naf‘aw wa lā ḍarran illā mā syā'allāh(u), wa lau kuntu a‘lamul gaiba-lastakṡartu minal-khair(i) - wa mā massaniyas-sū'(u) - in ana illā nażīruw wa basyīrul liqaumiy yu'minūn(a).
[188]
Kelapkela: “ Kulo nano kuaso ngembil manfaat bagi awa' kulo, serto nano (pulo') kuaso nulak mudhorat selian keda’ Allah. Kalu saos kulo wikan Wikan yên ghaib, tentula kulo ngembil kata yên langkung saê, serto nano keo napi-napi yên mudhorat. Kulo niki cuma ngimutke wong ,serto ngesung kabar ragap peranti kaum yên beriman.
۞ هُوَ الَّذِيْ خَلَقَكُمْ مِّنْ نَّفْسٍ وَّاحِدَةٍ وَّجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ اِلَيْهَاۚ فَلَمَّا تَغَشّٰىهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيْفًا فَمَرَّتْ بِهٖ ۚفَلَمَّآ اَثْقَلَتْ دَّعَوَا اللّٰهَ رَبَّهُمَا لَىِٕنْ اٰتَيْتَنَا صَالِحًا لَّنَكُوْنَنَّ مِنَ الشّٰكِرِيْنَ١٨٩
Huwal-lażī khalaqakum min nafsiw wāḥidatiw waja‘ala minhā zaujahā liyaskuna ilaihā, falammā tagasysyāhā ḥamalat ḥamlan khafīfan fa marrat bih(ī), falammā aṡqalad da‘awallāha rabbahumā la'in ātaitanā ṣāliḥan lanakūnanna minasy-syākirīn(a).
[189]
Diola (Allah) yên nyiptake niko dari awa' yên sios, serto (Allah) dadeske sêmanyo darinyo Dio, supayo dio senang kepadonyo. Sampun digaûlinyo, semanyo niku ngandûng, tapi teraso êntêng, serto terus ngeraso êntêng (nggût waktu yên Allah tetepke). Ketiko kandungan teraso berat , keduonyo bedo’a kepado Allah,: “ Selesernyo kalu niko ngesûng kame' anak yên sholêh, cengki Kame’ niki selelu kata besyûkûr.
فَلَمَّآ اٰتٰىهُمَا صَالِحًا جَعَلَا لَهٗ شُرَكَاۤءَ فِيْمَآ اٰتٰىهُمَا ۚفَتَعٰلَى اللّٰهُ عَمَّا يُشْرِكُوْنَ١٩٠
Falammā ātāhumā ṣāliḥan ja‘alā lahū syurakā'a fīmā ātāhumā, fa ta‘ālallāhu ‘ammā yusyrikūn(a).
[190]
Dades waktu Allah ngesung kepado keduonyo sios anak yên sholêh, wong-wong niku (domik-sema niku) 505 nadeske sekutu kepado Allah anak yên sampûn disûngke-Nyo kepado keduonyo niku. dades Maha Tinggi Allah dari napi-napi yên wong-wong niku sekutuke.
505) Ma’nonyo: wong-wong musyrik nadeske sekutu (rewang) selian Tuhan nyiptoke sios anak niku, yakni anak niku jugo peranti hamba berhala yên wong-wong niku semba, dadesnyo wong-wong niku ngesung nami anak niku dengen “Abdul Uzza, Abdul Manaa, Abdu Syams serto lian-liannyo.
اَيُشْرِكُوْنَ مَا لَا يَخْلُقُ شَيْـًٔا وَّهُمْ يُخْلَقُوْنَۖ١٩١
Ayusyrikūna mā lā yakhluqu syai'aw wa hum yukhlaqūn(a).
[191]
Napi wong-wong niku menyekutuke ( Allah dengen behalo) yên nano wikan nyiptoke napi-napi ?;serto behalo-behalo niku digawê’ wong.
وَلَا يَسْتَطِيْعُوْنَ لَهُمْ نَصْرًا وَّلَآ اَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُوْنَ١٩٢
Wa lā yastaṭī‘ūna lahum naṣraw wa lā anfusahum yanṣurūn(a).
[192]
Behalo-behalo niku jugo nano wikan nûlûng wong yên nyembanyo, bahkan nano wikan nûlûng awa'nyo dêwê’.
وَاِنْ تَدْعُوْهُمْ اِلَى الْهُدٰى لَا يَتَّبِعُوْكُمْۗ سَوَۤاءٌ عَلَيْكُمْ اَدَعَوْتُمُوْهُمْ اَمْ اَنْتُمْ صٰمِتُوْنَ١٩٣
Wa in tad‘ūhum ilal-hudā lā yattabi‘ūkum, sawā'un ‘alaikum ada‘autumūhum am antum ṣāmitūn(a).
[193]
Serto kalu niko nyatu petûnjûk dengen behalo niku, behalo niku nano wikan ngabûl-ke do’a niko, sami saos hasilnyo niko bedo’a dengen berhalo atawa ngedem saos.
اِنَّ الَّذِيْنَ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ عِبَادٌ اَمْثَالُكُمْ فَادْعُوْهُمْ فَلْيَسْتَجِيْبُوْا لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِيْنَ١٩٤
Innal-lażīna tad‘ūna min dūnillāhi ‘ibādun amṡālukum fad‘ūhum falyastajībū lakum in kuntum ṣādiqīn(a).
[194]
Selesernyo behalo-behalo yên niko semba selian Allah ya'ni hambo Allah peca' niko tula. Terusla kamo bedo’a dengen behalo-behalo niku serto tunggula dio ngabûlke do’a niko, kalu niko memang wong yên leser
اَلَهُمْ اَرْجُلٌ يَّمْشُوْنَ بِهَآ ۖ اَمْ لَهُمْ اَيْدٍ يَّبْطِشُوْنَ بِهَآ ۖ اَمْ لَهُمْ اَعْيُنٌ يُّبْصِرُوْنَ بِهَآ ۖ اَمْ لَهُمْ اٰذَانٌ يَّسْمَعُوْنَ بِهَاۗ قُلِ ادْعُوْا شُرَكَاۤءَكُمْ ثُمَّ كِيْدُوْنِ فَلَا تُنْظِرُوْنِ١٩٥
Alahum arjuluy yamsyūna bihā am lahum aidiy yabṭisyūna bihā am lahum a‘yunuy yubṣirūna bihā am lahum āżānuy yasma‘ūna bihā, qulid‘ū syurakā'akum ṡumma kīdūni falā tunẓirūn(i).
[195]
Napi behalo-behalo niku punyo sîkîl, peranti bejalan, napi dio punyo tangan peranti nyekel napi-napi dengan kuat 506 , atawa punyo mato peranti ningali; atawa punyo kûpîng peranti nenger ?. Kelapke (ya Muhammad): “ Bedo’ala dengen (behalo-behalo) yên niko dadeske sekutu Allah; sampûn niku damella tipu dayo ( bakal nyeba’ke) Kulo, nano perlu diûndûr lagi.
506) يبطشون di ngeriki ma’nonyo wêntenla besikap dengen keras, peca' nabok, numpeske, ngoco wong, merengut , jugo lian-liannyo.
اِنَّ وَلِيِّ َۧ اللّٰهُ الَّذِيْ نَزَّلَ الْكِتٰبَۖ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصّٰلِحِيْنَ١٩٦
Inna waliyyiyallāhul-lażī nazzalal-kitāb(a), wa huwa yatawallaṣ-ṣāliḥīn(a).
[196]
Selesernyo, pelîndûng kulo ya'ni Allah yên sampun nurunke al-Qur’an serto Dio pulo' ngelîndûngi wong-wong yên sholêh
وَالَّذِيْنَ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِهٖ لَا يَسْتَطِيْعُوْنَ نَصْرَكُمْ وَلَآ اَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُوْنَ١٩٧
Wal-lażīna tad‘ūna min dūnihī lā yastaṭī‘ūna naṣrakum wa lā anfusahum yanṣurūn(a).
[197]
Behalo-behalo yên enggon niko nyatu petûlûngan selian Allah nano kuaso nûlûng niko bahkan nano wikan nûlûng awa'nyo dewek
وَاِنْ تَدْعُوْهُمْ اِلَى الْهُدٰى لَا يَسْمَعُوْاۗ وَتَرٰىهُمْ يَنْظُرُوْنَ اِلَيْكَ وَهُمْ لَا يُبْصِرُوْنَ١٩٨
Wa in tad‘ūhum ilal-hudā lā yasma‘ū, wa tarāhum yanẓurūna ilaika wa hum lā yubṣirūn(a).
[198]
Kalu niko nyatu tûlûng sami (behalo-behalo) niku peranti ngesung petûnjûk cengkila behalo-behalo niku nano angsal nengernyo. Jugo niko ningali behalo-behalo niku ningali niko, yên selesernyo behalo-behalo niku nano angsal ningali.
خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَاَعْرِضْ عَنِ الْجٰهِلِيْنَ١٩٩
Khużil-‘afwa wa'mur bil-‘urfi wa a‘riḍ ‘anil-jāhilīn(a).
[199]
Dadesla niko wong yên peMahaf, serto kêngkênla wong damelke yên leser serto bebîlû’la niko dari wong-wong yûn buyan
وَاِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطٰنِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّٰهِ ۗاِنَّهٗ سَمِيْعٌ عَلِيْمٌ٢٠٠
Wa immā yanzagannaka minasy-syaiṭāni nazgun fasta‘iż billāh(i), innahū samī‘un ‘alīm(un).
[200]
Kalu niko keo olo’an syetan, dades niko nyatula pelindûngan kepado Allah 507 Selesernyo Diola Zat yên Maha Nenger lagi Maha Ma’lûm,
507) Maksudnyo : Baco اعوذ باالله من الشيطان الرجيم
اِنَّ الَّذِيْنَ اتَّقَوْا اِذَا مَسَّهُمْ طٰۤىِٕفٌ مِّنَ الشَّيْطٰنِ تَذَكَّرُوْا فَاِذَا هُمْ مُّبْصِرُوْنَۚ٢٠١
Innal-lażīnattaqau iżā massahum ṭā'ifum minasy-syaiṭāni tażakkarū fa iżā hum mubṣirūn(a).
[201]
Selesernyo wong-wong yên betakwa, kalu wong-wong niku ditimpo pikiran jahat dari sêtan, ketiko wong niku imut dengen Allah, dades saat niku jugo dio ningali kesalahan-kesalahannyo.
وَاِخْوَانُهُمْ يَمُدُّوْنَهُمْ فِى الْغَيِّ ثُمَّ لَا يُقْصِرُوْنَ٢٠٢
Wa ikhwānuhum yamuddūnahum fil-gayyi ṡumma lā yuqṣirūn(a).
[202]
Rêncang-rêncang wong niku (wong-wong kapir dan fasiq) nûlûng sêtan-sêtan peranti nyasarke wong, serto nano malek-maleknyo (nyasarke wong)
وَاِذَا لَمْ تَأْتِهِمْ بِاٰيَةٍ قَالُوْا لَوْلَا اجْتَبَيْتَهَاۗ قُلْ اِنَّمَآ اَتَّبِعُ مَا يُوْحٰٓى اِلَيَّ مِنْ رَّبِّيْۗ هٰذَا بَصَاۤىِٕرُ مِنْ رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَّرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ٢٠٣
Wa iżā lam ta'tihim bi'āyatin qālū lau lajtabaitahā, qul inamā attabi‘u mā yūḥā ilayya mir rabbī, hāżā baṣā'iru mir rabbikum wa hudaw wa raḥmatul liqaumiy yu'minūn(a).
[203]
Kalu niko (Muhammad) nano macoke sios ayat kepado wong-wong niku, kelapnyo: “ Napi sebab nano niko ciptoke dêwê’ ayat niku?”. Kelapke (ya Muhammad):” Seleser-nyo kulo niki cuma tumut napi yên diwayu-ke Tuhan kulo. (Al-qur’an) niki ya'ni dalil-dalil yên nyato dari Tuhan niko, petunjuk serto rahmat peranti wong yên beiman
وَاِذَا قُرِئَ الْقُرْاٰنُ فَاسْتَمِعُوْا لَهٗ وَاَنْصِتُوْا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُوْنَ٢٠٤
Wa iżā quri'al-qur'ānu fastami‘ū lahū wa anṣitū la‘allakum turḥamūn(a).
[204]
Kalu al-Qur’an dibacoke kepado niko, dades dengerkela leser-leser, serto diem supayo niko disûng rahmat 508
508) Maksudnyo: kalu dibacoke al-qur’an kito wajib nengernyo serto meratikeyo sambîl bediem awa', sami wênten waktu sholat atawa nano diwaktu sholat, selian waktu sholat bejema‘a, makmum angsal maco suro al-fatiha dewe’ waktu Imam maco ayat-ayat al-qur’an.
وَاذْكُرْ رَّبَّكَ فِيْ نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَّخِيْفَةً وَّدُوْنَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْاٰصَالِ وَلَا تَكُنْ مِّنَ الْغٰفِلِيْنَ٢٠٥
Ważkur rabbaka fī nafsika taḍarru‘aw wa khīfataw wa dūnal-jahri minal-qauli bil-guduwwi wal-āṣāli wa lā takum minal-gāfilīn(a).
[205]
Imutla ( nami) Tuhan niko di jero ati niko dengan ngerendake awa' serto raso wedhi', jugo nano angsal nyega’-nyega’, pado pagi serto sorê , serto nano angsal dades wong-wong yên lali/leno
اِنَّ الَّذِيْنَ عِنْدَ رَبِّكَ لَا يَسْتَكْبِرُوْنَ عَنْ عِبَادَتِهٖ وَيُسَبِّحُوْنَهٗ وَلَهٗ يَسْجُدُوْنَ ࣖ ۩٢٠٦
Innal-lażīna ‘inda rabbika lā yastakbirūna ‘an ‘ibādatihī wa yusabbiḥūnahū wa lahū yasjudūn(a).
[206]
Selesernyo, malaêkat-malaêkat yên wênten disisi Tuhan niko nano bongka’ketiko beribadat nyemba Allah, serto malaêkat-malaêkat niku jugo betasbê nyucike Allah, serto kepadoNyo (Allah) malaêkat-malaêkat niku besûjûd.