Surah Saba’
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ
اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْ لَهٗ مَا فِى السَّمٰوٰتِ وَمَا فِى الْاَرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِى الْاٰخِرَةِۗ وَهُوَ الْحَكِيْمُ الْخَبِيْرُ١
Al-ḥamdu lillāhil-lażī lahū mā fis-samāwāti wa mā fil-arḍi wa lahul-ḥamdu fil-ākhirah(ti), wa huwal-ḥakīmul-khabīr(u).
[1]
Sedanten puji peranti Allah yên wenten napi yên wenten di langit serto napi yên di bumi serto sedanten puji di akherat peranti Allah. Serto Dio-la yên Maha Bijaksano, Maha Telaten.
يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِى الْاَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاۤءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيْهَاۗ وَهُوَ الرَّحِيْمُ الْغَفُوْرُ٢
Ya‘lamu mā yaliju fil-arḍi wa mā yakhruju minhā wa mā yanzilu minas-samā'i wa mā ya‘ruju fīhā, wa huwar-raḥīmul-gafūr(u).
[2]
Serto wikan napi yên lînggî ke jerû bumi, napi yên metu darinyo, napi yên diturunke dari langit serto napi yên munggah kepadoNyo. Serto Dio-la yên Maha Penyayang, Maha Pengampun.
وَقَالَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا لَا تَأْتِيْنَا السَّاعَةُ ۗقُلْ بَلٰى وَرَبِّيْ لَتَأْتِيَنَّكُمْۙ عٰلِمِ الْغَيْبِۙ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِى السَّمٰوٰتِ وَلَا فِى الْاَرْضِ وَلَآ اَصْغَرُ مِنْ ذٰلِكَ وَلَآ اَكْبَرُ اِلَّا فِيْ كِتٰبٍ مُّبِيْنٍۙ٣
Wa qālal-lażīna kafarū lā ta'tīnas-sā‘ah(tu), qul balā wa rabbī lata'tiyannakum, ‘ālimul-gaib(i), lā ya‘zubu ‘anhu miṡqālu żarratin fis-samāwāti wa lā fil-arḍi wa lā aṣgaru min żālika wa lā akbaru illā fī kitābim mubīn(in).
[3]
Darn wong-wong kafir bekelap, dinten kiamat niku nano bakal rawû kepado kame'. Kelap¬ke¬la, cengki rawû, demi Tuhan kulo yên wikan yên ghoib. Kiamat niku cengki bakal rawû kepado niko. Nano wenten yên tesingit perantinyo meski seberat zarra baek yên di langit, yên di bumi, yên langkung alit dari niku atawa yên langkung ageng, sedantennyo (tetulis) jerû kitab yên jelas / nyato (lauhil mahfuz
لِّيَجْزِيَ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِۗ اُولٰۤىِٕكَ لَهُمْ مَّغْفِرَةٌ وَّرِزْقٌ كَرِيْمٌ٤
Liyajziyal-lażīna āmanū wa ‘amiluṣ-ṣāliḥāt(i), ulā'ika lahum magfiratuw wa rizqun karīm(un).
[4]
Supayo Dio (Allah) ngesung balesan kepado wong-wong yên beiman serto namelke kesaîan wong-wong niku angsal ampunan serto rezeki yên mulio (suargo).
وَالَّذِيْنَ سَعَوْ فِيْٓ اٰيٰتِنَا مُعٰجِزِيْنَ اُولٰۤىِٕكَ لَهُمْ عَذَابٌ مِّنْ رِّجْزٍ اَلِيْمٌ٥
Wal-lażīna sa‘au fī āyātinā mu‘ājizīna ulā'ika lahum ‘ażābum mir rijzin alīm(un).
[5]
Serto wong-wong yên beusoho ayun (nentang) kame' dengen anggepan wong-wong niku angsal melemake (ngagalke azab kame'), wong-wong niku bakal angsal azab, nikula azab yên pedê nian.
وَيَرَى الَّذِيْنَ اُوْتُوا الْعِلْمَ الَّذِيْٓ اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَّبِّكَ هُوَ الْحَقَّۙ وَيَهْدِيْٓ اِلٰى صِرَاطِ الْعَزِيْزِ الْحَمِيْدِ٦
Wa yaral-lażīna ūtul-‘ilmal-lażī unzila ilaika mir rabbika huwal-ḥaqq(a), wa yahdī ilā ṣirāṭil-‘azīzil-ḥamīd(i).
[6]
Serto wong-wong yên disung ilmu (ahli kitab) bependapet bahwo (wahyu) yên diturunke kepado niko (Muhammad) dari Tuhan niko, nikula yên leser serto ngesung hidayah (peranti manusio) kepado jalan (Allah) yên Maha Pekaso, Maha Tepuji.
وَقَالَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا هَلْ نَدُلُّكُمْ عَلٰى رَجُلٍ يُّنَبِّئُكُمْ اِذَا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍۙ اِنَّكُمْ لَفِيْ خَلْقٍ جَدِيْدٍۚ٧
Wa qālal-lażīna kafarū hal nadullukum ‘alā rajuliy yunabbi'ukum iżā muzziqtum kulla mumazzaq(in), innakum lafī khalqin jadīd(in).
[7]
Serto wong-wong kafir bekelap (kepado rencang-rencangnyo), ayun nano kame' tunjukke (sung wikanke) kepado niko, sios wong lanang yên nyerioske kepado niko bahwo kapan badan niko sampun ancur seancur-ancurnyo, niko cengki (bakal ditangike male) jerû ciptaan yên anyar (baru).
اَفْتَرٰى عَلَى اللّٰهِ كَذِبًا اَمْ بِهٖ جِنَّةٌ ۗبَلِ الَّذِيْنَ لَا يُؤْمِنُوْنَ بِالْاٰخِرَةِ فِى الْعَذَابِ وَالضَّلٰلِ الْبَعِيْدِ٨
Aftarā ‘alallāhi każiban am bihī jinnah(tun), balil-lażīna lā yu'minūna bil-ākhirati fil-‘ażābi waḍ-ḍalālil-ba‘īd(i).
[8]
Napi Dio wentenke kebohongan tehadep Allah atawa sakit gilo? (Nano) napi wong-wong yên nano beiman kepado akherat niku wenten jerû siksoan serto kesesetan yên tebî.
اَفَلَمْ يَرَوْا اِلٰى مَا بَيْنَ اَيْدِيْهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ مِّنَ السَّمَاۤءِ وَالْاَرْضِۗ اِنْ نَّشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْاَرْضَ اَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًا مِّنَ السَّمَاۤءِۗ اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيَةً لِّكُلِّ عَبْدٍ مُّنِيْبٍ ࣖ٩
Afalam yarau ilā mā baina aidīhim wa mā khalfahum minas-samā'i wal-arḍ(i), in nasya' nakhsif bihimul-arḍa au nusqiṭ ‘alaihim kisafam minas-samā'(i), inna fī żālika la'āyatal likulli ‘abdim munīb(in).
[9]
Dades napila wong-wong niku nano nyimak (meratike) langit serto bumi yên wenten di luan serto di buri wong-wong niku? Kalu kame' ayuninyo, niscayo kame' benemke wong-wong niku di bumi atawa kame' campakke kepado wong-wong niku keping-kepingan dari langit. Leser, pado yên mak niku, selesernyo wenten tando-tando (kekuasoan Allah) peranti saben hambo yên mantu' (kepadoNyo).
۞ وَلَقَدْ اٰتَيْنَا دَاوٗدَ مِنَّا فَضْلًاۗ يٰجِبَالُ اَوِّبِيْ مَعَهٗ وَالطَّيْرَ ۚوَاَلَنَّا لَهُ الْحَدِيْدَۙ١٠
Wa laqad ātainā dāwūda minnā faḍlā(n), yā jibālu awwibī ma‘ahū waṭ-ṭair(a), wa alannā lahul-ḥadīd(a).
[10]
Serto leser, sampun kame' sung wikan kepado Dawud karunio dari kame', (kame' befirman). Wahai gunung-gunung serto burung-burung (betasbela bebalen-balen besami Dawud, serto kame' sampun melembutke besi perantinyo).
اَنِ اعْمَلْ سٰبِغٰتٍ وَّقَدِّرْ فِى السَّرْدِ وَاعْمَلُوْا صَالِحًاۗ اِنِّيْ بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِيْرٌ١١
Ani‘mal sābigātiw wa qaddir fis-sardi wa‘malū ṣāliḥā(n), innī bimā ta‘malūna baṣīr(un).
[11]
Damella kelambi besi yên ageng-ageng serto ukurla anyamannyo, serto damelkela kebajekan. Leser, Kulo maha ningali napi yên niko damelke.
وَلِسُلَيْمٰنَ الرِّيْحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَّرَوَاحُهَا شَهْرٌۚ وَاَسَلْنَا لَهٗ عَيْنَ الْقِطْرِۗ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَّعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِاِذْنِ رَبِّهٖۗ وَمَنْ يَّزِغْ مِنْهُمْ عَنْ اَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيْرِ١٢
Wa lisulaimānar-rīḥa guduwwuhā syahruw wa rawāḥuhā syahr(un), wa asalnā lahū ‘ainal-qiṭr(i), wa minal-jinni may ya‘malu baina yadaihi bi'iżni rabbih(ī), wa may yazig minhum ‘an amrinā nużiqhu min ‘ażābis-sa‘īr(i).
[12]
Serto kame' (tundukke) angin peranti Sulaiman, yên pejalanannyo sebulan serto pejalanannyo pado waktu sore sami dengen pejalanan sebulan (pulo'''k)? Serto kame' alîrke banyu tembago perantinyo. Serto sebagîan dari jin wenten yên bedamel di adepan-¬Nyo (di bawa kekuasoan-Nyo) dengen izin Tuhannyo. Serto sinten yên nyimpang di antaro wong-wong niku dari suruan kame'. kame' rasoke kepadonyo azab nerako yên apinyo murup-murup ageng nian.
يَعْمَلُوْنَ لَهٗ مَا يَشَاۤءُ مِنْ مَّحَارِيْبَ وَتَمَاثِيْلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُوْرٍ رّٰسِيٰتٍۗ اِعْمَلُوْٓا اٰلَ دَاوٗدَ شُكْرًا ۗوَقَلِيْلٌ مِّنْ عِبَادِيَ الشَّكُوْرُ١٣
Ya‘malūna lahū mā yasyā'u mim maḥārība wa tamāṡīla wa jifānin kal-jawābi wa qudūrir-rāsiyāt(in), i‘malū āla dāwūda syukrā(n), wa qalīlum min ‘ibādiyasy-syakūr(u).
[13]
Wong-wong niku (sedanten jîn) bedamel peranti Sulaiman sesuai dengen napi yên diayuninyo di antaronyo (namel) gedûng-gedûng yên tinggi, patung-patung, piring-piring yên (ageng-besaknyo) mak‘kayo kolam serto periuk-periuk yên tetep (wenten di pûcûk tungku). Bedamella hei keluargo Daud untuk besyukur (kepado Allah). Serto setîtî’ nian dari hambo-hambo Kulo yên besyûkûr.
فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلٰى مَوْتِهٖٓ اِلَّا دَاۤبَّةُ الْاَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَاَتَهٗ ۚفَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ اَنْ لَّوْ كَانُوْا يَعْلَمُوْنَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوْا فِى الْعَذَابِ الْمُهِيْنِۗ١٤
Falammā qaḍainā ‘alaihil-mauta mā dallahum ‘alā mautihī illā dābbatul-arḍi ta'kulu minsa'atah(ū), falammā kharra tabayyanatil-jinnu allau kānū ya‘lamūnal-gaiba mā labiṡū fil-‘ażābil-muhīn(i).
[14]
Dades waktu kame' sampun netepke ajal (Sulaiman), nano wenten yên nunju’ke (ngesung wikanke) kepado wong-wong niku. ajalnyo niku kacowali rayap yên nedo tongkatnyo. dades waktu dio sampun tesûngkûr wikanla jin niku bahwo sekironyo wong-wong niku wikan yên ghoib cengki wong-wong niku nano tetep jerû sikso yên nginoke.
لَقَدْ كَانَ لِسَبَاٍ فِيْ مَسْكَنِهِمْ اٰيَةٌ ۚجَنَّتٰنِ عَنْ يَّمِيْنٍ وَّشِمَالٍ ەۗ كُلُوْا مِنْ رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوْا لَهٗ ۗبَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَّرَبٌّ غَفُوْرٌ١٥
Laqad kāna lisaba'in fī maskanihim āyah(tun), jannatāni ‘ay yamīniw wa syimāl(in), kulū mir rizqi rabbikum wasykurū lah(ū), baldatun ṭayyibatuw wa rabbun gafūr(un).
[15]
Leser, peranti kaum Saba’ wenten tando (keagengan Tuhan) di enggon pedaleman wong-wong niku. wenten duo kebon di sebela kanan serto di sebela keri (kepado wong-wong niku dikelapke). Tedola ole niko dari rezeki yên (dianugrake/disungke) Tuhan niko serto besyukurla kepado-Nyo (negeri niko) wentenla negeri yên saî (nyaman) sedengke (Tuhan niko) wentenla Tuhan yên Maha Pengampun.
فَاَعْرَضُوْا فَاَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنٰهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَيْ اُكُلٍ خَمْطٍ وَّاَثْلٍ وَّشَيْءٍ مِّنْ سِدْرٍ قَلِيْلٍ١٦
Fa a‘raḍū fa arsalnā ‘alaihim sailal-‘arimi wa baddalnāhum bijannataihim jannataini żawātai ukulin khamṭiw wa aṡliw wa syai'im min sidrin qalīl(in).
[16]
Tapi wong-wong niku bepalîng. dades kame' kirim kepado wong-wong niku banjîr yên ageng serto kame' genti keduo kebon wong-wong niku dengen duo kebon yên ditumbui (kayu-kayu/batang-batang) yên bebua pait, batang Asi serto setîtî' batang Sidr.
ذٰلِكَ جَزَيْنٰهُمْ بِمَا كَفَرُوْاۗ وَهَلْ نُجٰزِيْٓ اِلَّا الْكَفُوْرَ١٧
Żālika jazaināhum bimā kafarū, wa hal nujāzī illal-kafūr(a).
[17]
Ma'nikula kame' ngesung balesan pado wong-wong niku, kerno kekafiran wong-wong niku. Serto kame' nano ngesungke azab (yên ma'niku-niku), melianke cumen kepado wong-wong yên kafir nian.
وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الْقُرَى الَّتِيْ بٰرَكْنَا فِيْهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَّقَدَّرْنَا فِيْهَا السَّيْرَۗ سِيْرُوْا فِيْهَا لَيَالِيَ وَاَيَّامًا اٰمِنِيْنَ١٨
Wa ja‘alnā bainahum wa bainal-qural-latī bāraknā fīhā quran ẓāhirataw wa qaddarnā fihas-sair(a), sīrū fīhā layāliya wa ayyāman āminīn(a).
[18]
Serto kame' dadeske antaro wong-wong niku (penduduk Saba’) serto neger-negeri yên kame' berkati (Syam). Pinten-pinten negeri yên beparak-an serto kame' tetepke antaro negeri-negeri niku (antaro-antaro) perjalanan. Bejalanla niko di negeri-negeri niku waktu malem serto awan ari dengen aman atawa teneng.
فَقَالُوْا رَبَّنَا بٰعِدْ بَيْنَ اَسْفَارِنَا وَظَلَمُوْٓا اَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْنٰهُمْ اَحَادِيْثَ وَمَزَّقْنٰهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍۗ اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيٰتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُوْرٍ١٩
Fa qālū rabbanā bā‘id baina asfārinā wa ẓalamū anfusahum fa ja‘alnāhum aḥādīṡa wa mazzaqnāhum kulla mumazzaq(in), inna fī żālika la'āyātil likulli ṣabbārin syakūr(in).
[19]
Dades wong-wong niku bekelap, engge Tuhan kame', tebîkelala antaro perjalanan kame', serto (bearti wong-wong niku) ? Nyolimi awa' wong-wong niku dewe', dades kame' dadeske wong-wong niku ceriosan serto kame' ancurke wong-wong niku seancur-ancurnyo. Leser, pado yên ma'niku-niku leser-leser wenten tando-tando (kekuasoan Allah) peranti saben wong yên sobar serto besyukur.
وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ اِبْلِيْسُ ظَنَّهٗ فَاتَّبَعُوْهُ اِلَّا فَرِيْقًا مِّنَ الْمُؤْمِنِيْنَ٢٠
Wa laqad ṣaddaqa ‘alaihim iblīsu ẓannahū fattaba‘ūhu illā farīqam minal-mu'minīn(a).
[20]
Serto leser, iblis sampun angsal meyakinke tehadep keleseran sangkoannyo, laju wong-wong niku numutinyo kacawaki sebagîan dari wong-wong mukmin.
وَمَا كَانَ لَهٗ عَلَيْهِمْ مِّنْ سُلْطَانٍ اِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يُّؤْمِنُ بِالْاٰخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِيْ شَكٍّ ۗوَرَبُّكَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ حَفِيْظٌ ࣖ٢١
Wa mā kāna lahū ‘alaihim min sulṭānin illā lina‘lama may yu'minu bil-ākhirati mimman huwa minhā fī syakk(in), wa rabbuka ‘alā kulli syai'in ḥafīẓ(un).
[21]
Serto nano wenten kekuasoan (iblis) tehadep wong-wong niku, melianke cumen supayo kame' angsal ngebenoke sinten yên beiman kepado wentennyo akherat serto sinten yên maler ragu-ragu tentang (akherat) niku. Serto Tuhan niko maha meliaro sedanten-dantennyo.
قُلِ ادْعُوا الَّذِيْنَ زَعَمْتُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِۚ لَا يَمْلِكُوْنَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ فِى السَّمٰوٰتِ وَلَا فِى الْاَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيْهِمَا مِنْ شِرْكٍ وَّمَا لَهٗ مِنْهُمْ مِّنْ ظَهِيْرٍ٢٢
Qulid‘ul-lażīna za‘amtum min dūnillāh(i), lā yamlikūna miṡqāla żarratin fis-samāwāti wa lā fil-arḍi wa mā lahum fīhimā min syirkiw wa mā lahū minhum min ẓahīr(in).
[22]
Kelapkela (Muhammad), ajakla wong-wong niku yên niko anggep (dades Tuhan) selian Allah ! Wong-wong niku nano punyo (kekuasoan) seberat zarra saos di langit serto di bumi, serto wong-wong niku sami sekali nano punyo ketumutannyo jerû (nyiptake) langit serto bumi serto nano wenten di antaro yên dades penûlûng perantinyo.
وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهٗٓ اِلَّا لِمَنْ اَذِنَ لَهٗ ۗحَتّٰىٓ اِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوْبِهِمْ قَالُوْا مَاذَاۙ قَالَ رَبُّكُمْۗ قَالُوا الْحَقَّۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيْرُ٢٣
Wa lā tanfa‘usy-syafā‘atu ‘indahū illā liman ażina lah(ū), ḥattā iżā fuzzi‘a ‘an qulūbihim qālū māżā, qāla rabbukum, qālul-ḥaqq(a), wa huwal-‘aliyyul-kabīr(u).
[23]
Serto syafaat (pertulungan) di sisiNyo cumen beguno peranti wong yên sampun diizinke--Nyo (amgsal syafaat niku) sehinggo kapan sampun diilangke katakutan dari ati wong-wong niku. Wong-wong niku bekelap, napi yên sampun difirmanke ole Tuhan niko ? Wong-wong niku nyawab (kelapan) yên leser, serto Dio-la yên maha tinggi, maha ageng.
۞ قُلْ مَنْ يَّرْزُقُكُمْ مِّنَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۗ قُلِ اللّٰهُ ۙوَاِنَّآ اَوْ اِيَّاكُمْ لَعَلٰى هُدًى اَوْ فِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍ٢٤
Qul may yarzuqukum minas-samāwāti wal-arḍ(i), qulillāh(u), wa innā au iyyākum la‘alā hudan au fī ḍalālim mubīn(in).
[24]
Kelapkela (Muhammad) sintenla yên nge-sung rezeki kepado niko dari langit serto dari bumi ? Kelapkela, “Allah”, serto selesernyo kame' atawa niko (wong-wong musyrik), cengki wenten di jerû keleseran atawa jerû kesesetan yên nyato
قُلْ لَّا تُسْـَٔلُوْنَ عَمَّآ اَجْرَمْنَا وَلَا نُسْـَٔلُ عَمَّا تَعْمَلُوْنَ٢٥
Qul lā tus'alūna ‘ammā ajramnā wa lā nus'alu ‘ammā ta‘malūn(a).
[25]
Kelapkela, niko nano bakal ditedoi tanggung jawab dengen napi yên niko damelke serto kame' jugo nano bakal ditedoi tanggung jawab dengen napi yên niko damelke.
قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ يَفْتَحُ بَيْنَنَا بِالْحَقِّۗ وَهُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِيْمُ٢٦
Qul yajma‘u bainanā rabbunā ṡumma yaftaḥu bainanā bil-ḥaqq(i), wa huwal-fattāḥul-‘alīm(u).
[26]
Kelapkela, Tuhan kito bakal ngumpulke kito sedantennyo, sampun niku Dio ngesung kepûtûsan antaro kito dengen leser. Serto Dio yên Maha Pengesung kepûtûsan, Maha Wikan.
قُلْ اَرُوْنِيَ الَّذِيْنَ اَلْحَقْتُمْ بِهٖ شُرَكَاۤءَ كَلَّا ۗبَلْ هُوَ اللّٰهُ الْعَزِيْزُ الْحَكِيْمُ٢٧
Qul arūniyal-lażīna alḥaqtum bihī syurakā'a kallā, bal huwallāhul-‘azīzul-ḥakīm(u).
[27]
Kelapkela, tingalkela kepado kulo sembah-an-sembahan yên niko ubungke dengen Dio dades sekutu-sekutu (Nyo), nano mung¬kin ! Selesernyo Dio-la, Allah yên Maha Perkaso, Maha Bijaksano.
وَمَآ اَرْسَلْنٰكَ اِلَّا كَاۤفَّةً لِّلنَّاسِ بَشِيْرًا وَّنَذِيْرًا وَّلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ٢٨
Wa mā arsalnāka illā kāffatal lin-nāsi basyīraw wa nażīraw wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).
[28]
Serto kame' nano ngutus niko (Muhammad), melianke kepado sedanten umat manusio dades tukang makto kabar gembira serto dades pengesung perengetan, tapi kata manusio nano wikan
وَيَقُوْلُوْنَ مَتٰى هٰذَا الْوَعْدُ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِيْنَ٢٩
Wa yaqūlūna matā hāżal-wa‘du in kuntum ṣādiqīn(a).
[29]
Serto wong-wong niku bekelap, kapanla (rawûnyo) janji niki, kalu niko wong-wong yên leser
قُلْ لَّكُمْ مِّيْعَادُ يَوْمٍ لَّا تَسْتَأْخِرُوْنَ عَنْهُ سَاعَةً وَّلَا تَسْتَقْدِمُوْنَ ࣖ٣٠
Qul lakum mī‘ādu yaumil lā tasta'khirūna ‘anhu sā‘ataw wa lā tastaqdimūn(a).
[30]
Kelapkela, peranti niko wenten dinten yên sampun dijanjike (dinten kiamat), niko nano angsal nyatu penggengselan atawa percepetannyo sedenget saos.
وَقَالَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا لَنْ نُّؤْمِنَ بِهٰذَا الْقُرْاٰنِ وَلَا بِالَّذِيْ بَيْنَ يَدَيْهِۗ وَلَوْ تَرٰىٓ اِذِ الظّٰلِمُوْنَ مَوْقُوْفُوْنَ عِنْدَ رَبِّهِمْۖ يَرْجِعُ بَعْضُهُمْ اِلٰى بَعْضِ ِۨالْقَوْلَۚ يَقُوْلُ الَّذِيْنَ اسْتُضْعِفُوْا لِلَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا لَوْلَآ اَنْتُمْ لَكُنَّا مُؤْمِنِيْنَ٣١
Wa qālal-lażīna kafarū lan nu'mina bihāżal-qur'āni wa lā bil-lażī baina yadaih(i), wa lau tarā iżiẓ-ẓālimūna mauqūfūna ‘inda rabbihim, yarji‘u ba‘ḍuhum ilā ba‘ḍinil-qaul(a), yaqūlul-lażīnastuḍ‘ifū lil-lażīnastakbarū lau lā antum lakunnā mu'minīn(a).
[31]
Serto wong-wong kafir bekelap, “kame' nano bakal beiman kepado Al-Qur’an niki serto nano (pulo'''k) kepado kitab yên sederengnyo “serto (alangke ngerinyo) kalu niko ningali waktu wong-wong yên zolim niku diadepke kepado Tuhannyo, sebagîan wong-wong niku malinke kelapannyo kepado sebagîan yên lian, wong-wong yên dianggep lema bekelap kepado wong-wong yên nyombongke awa', “kalu nanola kerno niko tamtula kame' dades wong-wong mukmin”.
قَالَ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا لِلَّذِيْنَ اسْتُضْعِفُوْٓا اَنَحْنُ صَدَدْنٰكُمْ عَنِ الْهُدٰى بَعْدَ اِذْ جَاۤءَكُمْ بَلْ كُنْتُمْ مُّجْرِمِيْنَ٣٢
Qālal-lażīnastakbarū lil-lażīnastuḍ‘ifū anaḥnu ṣadadnākum ‘anil-hudā ba‘da iż jā'akum bal kuntum mujrimīn(a).
[32]
Wong-wong yên nyombongke awa' bekelap kepado wong-wong yên dianggep lema, kame'la yên sampun ngalangi niko supayo angsal petunjuk sesampun petunjuk niku rawû kepado niko ? (Nano) selesernyo niko dewe'la wong-wong yên bedamel doso
وَقَالَ الَّذِيْنَ اسْتُضْعِفُوْا لِلَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا بَلْ مَكْرُ الَّيْلِ وَالنَّهَارِ اِذْ تَأْمُرُوْنَنَآ اَنْ نَّكْفُرَ بِاللّٰهِ وَنَجْعَلَ لَهٗٓ اَنْدَادًا ۗوَاَسَرُّوا النَّدَامَةَ لَمَّا رَاَوُا الْعَذَابَۗ وَجَعَلْنَا الْاَغْلٰلَ فِيْٓ اَعْنَاقِ الَّذِيْنَ كَفَرُوْاۗ هَلْ يُجْزَوْنَ اِلَّا مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ٣٣
Wa qālal-lażīnastuḍ‘ifū lil-lażīnastakbarū bal makrul-laili wan-nahāri iż ta'murūnanā an nakfura billāhi wa naj‘ala lahū andādā(n), wa asarrun-nadāmata lammā ra'awul-‘ażāb(a), wa ja‘alnal-aglāla fī a‘nāqil-lażīna kafarū, hal yujzauna illā mā kānū ya‘malūn(a).
[33]
Serto wong-wong yên dianggep lema bekelap kepado wong-wong yên nyombong¬ke awa', “(Nano)” selesernyo tipu dayo (niko) pado waktu malem serto awan (yên ngalangi niko), waktu niko ngajak kame' supayo kafir kepado Allah serto nadeske sekutu-sekutu perantinyo. Wong-wong niku nyatoke penyeselan waktu wong-wong niku ningali azab serto kame' pasang¬ke belenggu di gulunyo wong-wong yên kafir, wong-wong niku nano dibales, melianke sesuai dengen napi yên sampun wong-wong niku damelke.
وَمَآ اَرْسَلْنَا فِيْ قَرْيَةٍ مِّنْ نَّذِيْرٍ اِلَّا قَالَ مُتْرَفُوْهَآ ۙاِنَّا بِمَآ اُرْسِلْتُمْ بِهٖ كٰفِرُوْنَ٣٤
Wa mā arsalnā min qaryatim min nażīrin illā qāla mutrafūhā, innā bimā ursiltum bihī kāfirūn(a).
[34]
Serto saben kame' ngutus sesios pengesung perengetan kepado sios negeri, wong-wong niku yên edup mewa (di negeri niku) bekelap, kame' leser-leser ngingkari napi yên niko sampeke dades kengkenan.
وَقَالُوْا نَحْنُ اَكْثَرُ اَمْوَالًا وَّاَوْلَادًاۙ وَّمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِيْنَ٣٥
Wa qālū naḥnu akṡaru amwālaw wa aulādā(n), wa mā naḥnu bimu‘ażżabīn(a).
[35]
Serto wong-wong niku bekelap, kame' punyo langkung kata harto serto zuriat-zuriat (daripado niko) serto kame' nano bakal diazab.
قُلْ اِنَّ رَبِّيْ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَّشَاۤءُ وَيَقْدِرُ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ ࣖ٣٦
Qul inna rabbī yabsuṭur-rizqa limay yasyā'u wa yaqdiru wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).
[36]
Kelapkela, leser, Tuhan kulo melapangke rezeki peranti sinten yên Dio ayuni serto matesinyo (peranti sinten yên Dio ayuni), tapi kata manusio nano wikan
وَمَآ اَمْوَالُكُمْ وَلَآ اَوْلَادُكُمْ بِالَّتِيْ تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنَا زُلْفٰىٓ اِلَّا مَنْ اٰمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًاۙ فَاُولٰۤىِٕكَ لَهُمْ جَزَاۤءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوْا وَهُمْ فِى الْغُرُفٰتِ اٰمِنُوْنَ٣٧
Wa mā amwālukum wa lā aulādukum bil-latī tuqarribukum ‘indanā zulfā illā man āmana wa ‘amila ṣāliḥā(n), fa'ulā'ika lahum jazā'uḍ-ḍi‘fi bimā ‘amilū wa hum fil-gurufāti āminūn(a).
[37]
Serto bukanla harto atawa zuriat-zuriat niko yên marakke niko kepado kame', melianke wong-wong yên beiman serto namelke kebajekan, wong-wong niku-nikula yên angsal balesan yên belipet gando dengen napi yên sampun wong-wong niku damelke serto wong-wong niku aman sentoso di enggon-enggon yên tinggi (jerû suargo).
وَالَّذِيْنَ يَسْعَوْنَ فِيْٓ اٰيٰتِنَا مُعٰجِزِيْنَ اُولٰۤىِٕكَ فِى الْعَذَابِ مُحْضَرُوْنَ٣٨
Wal-lażīna yas‘auna fī āyātinā mu‘ājizīna ulā'ika fil-‘ażābi muḥḍarūn(a).
[38]
Serto wong-wong yên beusoho nentang - kame' untuk melemake (ngagalke azab kame'), wong-wong niku dilînggîke ke jerû azab.
قُلْ اِنَّ رَبِّيْ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَّشَاۤءُ مِنْ عِبَادِهٖ وَيَقْدِرُ لَهٗ ۗوَمَآ اَنْفَقْتُمْ مِّنْ شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهٗ ۚوَهُوَ خَيْرُ الرّٰزِقِيْنَ٣٩
Qul inna rabbī yabsuṭur-rizqa limay yasyā'u min ‘ibādihī wa yaqdiru lah(ū), wa mā anfaqtum min syai'in fahuwa yukhlifuh(ū), wa huwa khairur-rāziqīn(a).
[39]
Kelapkela, “leser, Tuhan kulo melapangke atawa meluaske rezeki serto matesinyo peranti sinten yên Dio ayuni di antara hambo-hambonyo”, serto napi saos yên niko infakke, Allah bakal ngentinyo serto Dio-la pengesung rezeki yên tesaê
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيْعًا ثُمَّ يَقُوْلُ لِلْمَلٰۤىِٕكَةِ اَهٰٓؤُلَاۤءِ اِيَّاكُمْ كَانُوْا يَعْبُدُوْنَ٤٠
Wa yauma yaḥsyuruhum jamī‘an ṡumma yaqūlu lil-malā'ikati ahā'ulā'i iyyākum kānū ya‘budūn(a).
[40]
Serto (imutla) pado dinten (waktu) Allah ngumpulke wong-wong niku sedantennyo, sampun niku Dio befirman kepado sedanten malaekat, napila kepado niko wong-wong niku niki senantu nyemba.
قَالُوْا سُبْحٰنَكَ اَنْتَ وَلِيُّنَا مِنْ دُوْنِهِمْ ۚبَلْ كَانُوْا يَعْبُدُوْنَ الْجِنَّ اَكْثَرُهُمْ بِهِمْ مُّؤْمِنُوْنَ٤١
Qālū subḥānaka anta waliyyunā min dūnihim, bal kānū ya‘budūnal-jinna akṡaruhum bihim mu'minūn(a).
[41]
Sedanten malaekat niku nyawab, maha suci niko. Nikula pelendung kame', bukan wong-wong niku. Bahkan wong-wong niku sampun nyemba jin, kata wong-wong niku beiman kepado jin.
فَالْيَوْمَ لَا يَمْلِكُ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ نَّفْعًا وَّلَا ضَرًّا ۗوَنَقُوْلُ لِلَّذِيْنَ ظَلَمُوْا ذُوْقُوْا عَذَابَ النَّارِ الَّتِيْ كُنْتُمْ بِهَا تُكَذِّبُوْنَ٤٢
Fal-yauma lā yamliku ba‘ḍukum liba‘ḍin naf‘aw wa ḍarrā(n), wa naqūlu lil-lażīna ẓalamū żūqū ‘ażāban-nāril-latī kuntum bihā tukażżibūn(a).
[42]
Dades pado dinten niki sebagîan niko nano kuaso (ngerawûke) munafaat atawa (nulak) mudhorat kepado sebagîan yên lian. Serto kame' kelapke kepado wong-wong yên zolim, rasokela ole niko azab nerako yên senantu niko bohongke
وَاِذَا تُتْلٰى عَلَيْهِمْ اٰيٰتُنَا بَيِّنٰتٍ قَالُوْا مَا هٰذَآ اِلَّا رَجُلٌ يُّرِيْدُ اَنْ يَّصُدَّكُمْ عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ اٰبَاۤؤُكُمْ ۚوَقَالُوْا مَا هٰذَآ اِلَّآ اِفْكٌ مُّفْتَرًىۗ وَقَالَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاۤءَهُمْۙ اِنْ هٰذَآ اِلَّا سِحْرٌ مُّبِيْنٌ٤٣
Wa iżā tutlā ‘alaihim āyātunā bayyinātin qālū mā hāżā illā rajuluy yurīdu ay yaṣuddakum ‘ammā kāna ya‘budu ābā'ukum, wa qālū mā hāżā illā ifkum muftarā(n), wa qālal-lażīna kafarū lil-ḥaqqi lammā jā'ahum, in hāżā illā siḥrum mubīn(un).
[43]
Serto kapan dibacoke kepado wong-wong niku - kame' yên jelas (terang), wong-wong niku bekelap, wong niku nano lian cumen kepengen ngalang-ngalangi niko dari napi yên disemba ole nenek puyang niko, serto wong-wong niku bekelap, “(Al-Qur’an) niki nano lian cumenla kebohongan yên diwenten-wentenke saos”. Serto wong-wong kafir bekelap tehadep keleseran waktu keleseran (Al-Qur’an) niku rawû kepado wong-wong niku, niki nano lian cumenla sihir yên nyato.
وَمَآ اٰتَيْنٰهُمْ مِّنْ كُتُبٍ يَّدْرُسُوْنَهَا وَمَآ اَرْسَلْنَآ اِلَيْهِمْ قَبْلَكَ مِنْ نَّذِيْرٍۗ٤٤
Wa mā ātaināhum min kutubiy yadrusūnahā wa mā arsalnā ilaihim qablaka min nażīr(in).
[44]
Serto kame' nano kalo ngsung wikan kepado wong-wong niku kitab-kitab yên wong-wong baco serto kame' nano kalo ngutus sesios pengesung perengetan kepado wong-wong niku sedereng niko (Muhammad).
وَكَذَّبَ الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِهِمْۙ وَمَا بَلَغُوْا مِعْشَارَ مَآ اٰتَيْنٰهُمْ فَكَذَّبُوْا رُسُلِيْۗ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيْرِ ࣖ٤٥
Wa każżabal-lażīna min qablihim, wa mā balagū mi‘syāra mā ātaināhum fakażżabū rusulī, fakaifa kāna nakīr(i).
[45]
Serto wong-wong yên sedereng wong-wong niku sampun mudike (sedanten rosul), sedengke wong-wong (kafir Mekkah) niku dereng sampe nerimo sepersepulu dari napi yên sampun kame' sung wikan kepado wong-wong senantu niku tapi wong-wong niku mudike sedanten rosul kulo. dades (tingalila) ma'pundi dahsyatnyo akibat murkonyo Kulo.
۞ قُلْ اِنَّمَآ اَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍۚ اَنْ تَقُوْمُوْا لِلّٰهِ مَثْنٰى وَفُرَادٰى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوْاۗ مَا بِصَاحِبِكُمْ مِّنْ جِنَّةٍۗ اِنْ هُوَ اِلَّا نَذِيْرٌ لَّكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيْدٍ٤٦
Qul innamā a‘iẓukum biwāḥidah(tin), an taqūmū lillāhi maṡnā wa furādā ṡumma tatafakkarū, mā biṣāḥibikum min jinnah(tin), in huwa illā nażīrul lakum baina yadai ‘ażābin syadīd(in).
[46]
Kelapkela, Kulo ayun merengetke kepado niko sios hal saos, iyola supayo niko ngadep Allah (dengen ikhlas) beduo-duo atawa dewe'-dewe'. Sampun niku supayo niko pikirke (tentang Muhammad). Rencang niko niku nano gilo atawa sawan setîtî' saos. Dio nano lian cumenla sesios pengesung perengetan peranti niko sedereng (ngadepi) azab yên keras.
قُلْ مَا سَاَلْتُكُمْ مِّنْ اَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْۗ اِنْ اَجْرِيَ اِلَّا عَلَى اللّٰهِ ۚوَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيْدٌ٤٧
Qul mā sa'altukum min ajrin fahuwa lakum, in ajriya illā ‘alallāh(i), wa huwa ‘alā kulli syai'in syahīd(un).
[47]
Kelapkela (Muhammad), imbalan napi saos yên Kulo mintak kepado niko, dades niku peranti niko, imbalan kulo cumenla dari Allah, serto Dio maha wikan sedanten-dantennyo.
قُلْ اِنَّ رَبِّيْ يَقْذِفُ بِالْحَقِّۚ عَلَّامُ الْغُيُوْبِ٤٨
Qul inna rabbī yaqżifu bil-ḥaqq(i), ‘allāmul-guyūb(i).
[48]
Kelapkela, “Selesernyo Tuhan kulo ngesung wahyu keleseran. Dio maha wikan sedanten yên ghoib”.
قُلْ جَاۤءَ الْحَقُّ وَمَا يُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا يُعِيْدُ٤٩
Qul jā'al-ḥaqqu wa mā yubdi'ul-bāṭilu wa mā yu‘īd(u).
[49]
Kelapkela, “Keleseran sampun rawû serto yên bathil niku nano bakal mulani, serto nano (pulo'''k) bakal maleni”.
قُلْ اِنْ ضَلَلْتُ فَاِنَّمَآ اَضِلُّ عَلٰى نَفْسِيْۚ وَاِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِمَا يُوْحِيْٓ اِلَيَّ رَبِّيْۗ اِنَّهٗ سَمِيْعٌ قَرِيْبٌ٥٠
Qul in ḍalaltu fa'innamā aḍillu ‘alā nafsī, wa inihtadaitu fabimā yūḥī ilayya rabbī, innahū samī‘un qarīb(un).
[50]
Kelapkela, “Kalu kulo seset, dades selesernyo kulo seset peranti awa' kulo dewe', serto kalu kulo angsal petunjuk”. dades niku dikernoke napi yên diwahyuke Tuhan kulo kepado kulo”. Leser, Dio maha nenger, maha parak.
وَلَوْ تَرٰىٓ اِذْ فَزِعُوْا فَلَا فَوْتَ وَاُخِذُوْا مِنْ مَّكَانٍ قَرِيْبٍۙ٥١
Wa lau tarā iż fazi‘ū falā fauta wa ukhiżū mim makānin qarīb(in).
[51]
Serto (alangke ngerinyo) sekironyo niko ningali wong-wong niku (wong-wong kafir) waktu tekanjat ketakutan (pado dinten kiamat), laju wong-wong niku nano angsal ngiculke awa' serto wong-wong niku ditangkep dari enggon yên parak (peranti dibakto ke nerako).
وَّقَالُوْٓا اٰمَنَّا بِهٖۚ وَاَنّٰى لَهُمُ التَّنَاوُشُ مِنْ مَّكَانٍۢ بَعِيْدٍۚ٥٢
Wa qālū āmannā bih(ī), wa annā lahumut-tanāwusyu mim makānim ba‘īd(in).
[52]
Serto (waktu) wong-wong niku bekelap, “kame' beiman kepadoNyo ? Tapi ma'pundi wong-wong niku angsal nyape (angsal) keimanan dari enggon yên jao”.
وَقَدْ كَفَرُوْا بِهٖ مِنْ قَبْلُۚ وَيَقْذِفُوْنَ بِالْغَيْبِ مِنْ مَّكَانٍۢ بَعِيْدٍۚ٥٣
Wa qad kafarū bihī min qabl(u), wa yaqżifūna bil-gaibi mim makānim ba‘īd(in).
[53]
Serto leser, wong-wong niku sampun ngingkari Allah sedereng niku serto wong-wong niku mudike tentang yên ghoib dari enggon yên jao.
وَحِيْلَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَا يَشْتَهُوْنَۙ كَمَا فُعِلَ بِاَشْيَاعِهِمْ مِّنْ قَبْلُۗ اِنَّهُمْ كَانُوْا فِيْ شَكٍّ مُّرِيْبٍ ࣖ٥٤
Wa ḥīla bainahum wa baina mā yasytahūn(a), kamā fu‘ila bi'asy-yā‘ihim min qabl(u), innahum fī syakkim murīb(in).
[54]
Serto diesung pengalang antaro wong-wong niku dengen napi yên wong-wong niku pengeni sema'pundi yên didamelke tehadep wong-wong yên sepaham atawa seangle dengen wong-wong niku yên senantu. Selesernyo wong-wong niku senantu (di dunio) jerû keraguan yên jerû (mendalem