Surah Al-Kahf
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ
اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْٓ اَنْزَلَ عَلٰى عَبْدِهِ الْكِتٰبَ وَلَمْ يَجْعَلْ لَّهٗ عِوَجًا ۜ١
Al-ḥamdu lillāhil-lażī anzala ‘alā ‘abdihil-kitāba wa lam yaj‘al lahū ‘iwajā(n).
[1]
Sedanten puji peranti Allah yên sampun nûrûnke sami hambo-Nyo Al kitab (Al-Quran) serto Dio nano ngewêntenke kebengkokan 675di jeronyo;
675) Nano wênten makna yang belawanan serto nano wênten penyimpangan dari keleseran
قَيِّمًا لِّيُنْذِرَ بَأْسًا شَدِيْدًا مِّنْ لَّدُنْهُ وَيُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِيْنَ الَّذِيْنَ يَعْمَلُوْنَ الصّٰلِحٰتِ اَنَّ لَهُمْ اَجْرًا حَسَنًاۙ٢
Qayyimal liyunżira ba'san syadīdam mil ladunhu wa yubasysyiral-mu'minīnal-lażīna ya‘malūnaṣ-ṣāliḥāti anna lahum ajran ḥasanā(n).
[2]
Sebagî bimbingan yên leser, peranti ngimutke siksoan yên pedî nian dari sisi Allah serto ngesung kabar gembiro sami wong-wong yên beriman, yên namelke amal soleh, bahwo wong-wong niku ayun ngewênteni balesan yên saê,
مّٰكِثِيْنَ فِيْهِ اَبَدًاۙ٣
Mākiṡīna fīhi abadā(n).
[3]
Wong-wong niku kekel di jeronyo sampî selami-laminyo.
وَّيُنْذِرَ الَّذِيْنَ قَالُوا اتَّخَذَ اللّٰهُ وَلَدًاۖ٤
Wa yunżiral-lażīna qāluttakhażallāhu waladā(n).
[4]
Serto peranti ngimutke sami wong-wong yên bekelap: "Allah ngembil sios anak."
مَّا لَهُمْ بِهٖ مِنْ عِلْمٍ وَّلَا لِاٰبَاۤىِٕهِمْۗ كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ اَفْوَاهِهِمْۗ اِنْ يَّقُوْلُوْنَ اِلَّا كَذِبًا٥
Mā lahum bihī min ‘ilmiw wa lā li'ābā'ihim, kaburat kalimatan takhruju min afwāhihim, iy yaqūlūna illā każibā(n).
[5]
Wong-wong niku sesios kali nano ngewênteni ilmu tentang hal niku, ma’ niku pulo nenek moyang wong-wong niku. Alangke buruknyo kelap-kelapan yên metu dari mulut wong-wong niku; wong-wong niku nano ngelapke (sesios) kacowali dusto.
فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ عَلٰٓى اٰثَارِهِمْ اِنْ لَّمْ يُؤْمِنُوْا بِهٰذَا الْحَدِيْثِ اَسَفًا٦
Fa la‘allaka bākhi‘un nafsaka ‘alā āṡārihim illam yu'minū bihāżal-ḥadīṡi asafā(n).
[6]
Dades, mengkîn niko ayun munu awak niko kareno sedî ati sesampun wong-wong niku melengos, Sekironyo wong-wong niku nano beriman sami keterangan niki (Al-Quran).
اِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْاَرْضِ زِيْنَةً لَّهَا لِنَبْلُوَهُمْ اَيُّهُمْ اَحْسَنُ عَمَلًا٧
Innā ja‘alnā mā ‘alal-arḍi zīnatal lahā linabluwahum ayyuhum aḥsanu ‘amalā(n).
[7]
Selesernyo Kame’ sampun dadeske napi yên di bumi sebagî pehiasan perantinyo, supayo Kame’ nguji wong-wong niku sinten saos di antaro wong-wong niku yên tesaê damelannyo.
وَاِنَّا لَجٰعِلُوْنَ مَا عَلَيْهَا صَعِيْدًا جُرُزًاۗ٨
Wa innā lajā‘ilūna mā ‘alaihā ṣa‘īdan juruzā(n).
[8]
Kame’ selesenyo ayun dadeske (pulo’) napi yên di pucu’nyo dades lema rato jugo tandus.
اَمْ حَسِبْتَ اَنَّ اَصْحٰبَ الْكَهْفِ وَالرَّقِيْمِ كَانُوْا مِنْ اٰيٰتِنَا عَجَبًا٩
Am ḥasibta anna aṣḥābal-kahfi war-raqīmi kānū min āyātinā ‘ajabā(n).
[9]
Napika niko nyangko bahwo wong-wong yên niemi guo serto (yên ngewênteni) raqim 676 niku, wong-wong niku temasuk tando-tando kekuasoan Kame’ yên nakjubke?
676) Sebagîan mufasir ngertike nami anjing serto sebagîan liannyo ngertike batu besirat
اِذْ اَوَى الْفِتْيَةُ اِلَى الْكَهْفِ فَقَالُوْا رَبَّنَآ اٰتِنَا مِنْ لَّدُنْكَ رَحْمَةً وَّهَيِّئْ لَنَا مِنْ اَمْرِنَا رَشَدًا١٠
Iż awal-fityatu ilal-kahfi fa qālū rabbanā ātinā mil ladunka raḥmataw wa hayyi' lanā min amrinā rasyadā(n).
[10]
(Imutla) sewaktu sedanten pemudo niku nyari panggonan belîndûng ke jero guo, sampun niku wong-wong niku bedoa: "Hai Tuhan kame’, sungla rahmat sami kame’ dari sisi-Niko serto sempurnokela peranti kame’ hidayah yên leser jero urusan kame’ (niki)."
فَضَرَبْنَا عَلٰٓى اٰذَانِهِمْ فِى الْكَهْفِ سِنِيْنَ عَدَدًاۙ١١
Faḍarabnā ‘alā āżānihim fil-kahfi sinīna ‘adadā(n).
[11]
Dades Kame’ tûtûp kûpîng wong-wong niku pinten-pinten taûn di jero guo niku 677
677) Allah nilemke wong-wong niku 309 taun qomaria di jero guo niku (tingal ayat 25 dari surat niku) sehinggo wong-wong niku nano angsal dibangunke sami suaro napi saos.
ثُمَّ بَعَثْنٰهُمْ لِنَعْلَمَ اَيُّ الْحِزْبَيْنِ اَحْصٰى لِمَا لَبِثُوْٓا اَمَدًا ࣖ١٢
Ṡumma ba‘aṡnāhum lina‘lama ayyul-ḥizbaini aḥṣā limā labiṡū amadā(n).
[12]
Sesampun niku Kame’ tangike wong-wong niku, supayo Kame’ wikan pundila di antaro keduo golongan niku 678 yên langkung tepat jero ngitung pinten lami wong-wong niku nêtêp (jero guo niku).
678) Keduo golongan niku wêntenla bujang-bujang niku dêwê’ yên beselisi tentang pinten lambatnyo wong-wong niku nêtêp di jero guo niku.
نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَاَهُمْ بِالْحَقِّۗ اِنَّهُمْ فِتْيَةٌ اٰمَنُوْا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنٰهُمْ هُدًىۖ١٣
Naḥnu naquṣṣu ‘alaika naba'ahum bil-ḥaqq(i), innahum fityatun āmanū birabbihim wa zidnāhum hudā(n).
[13]
Kame’ kisoke sami niko (Muhammad) kiso niki dengen leser. Selesernyo wong-wong niku wêntenla pemudo-pemudo yên beriman sami Tuhan wong-wong niku, serto Kame’ namba pulo peranti wong-wong niku hidayah.
وَّرَبَطْنَا عَلٰى قُلُوْبِهِمْ اِذْ قَامُوْا فَقَالُوْا رَبُّنَا رَبُّ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ لَنْ نَّدْعُوَا۟ مِنْ دُوْنِهٖٓ اِلٰهًا لَّقَدْ قُلْنَآ اِذًا شَطَطًا١٤
Wa rabaṭnā ‘alā qulūbihim iż qāmū fa qālū rabbunā rabbus-samāwāti wal-arḍi lan nad‘uwa min dūnihī ilāhal laqad qulnā iżan syaṭaṭā(n).
[14]
Serto Kame’ negûke ati wong-wong niku sewaktu wong-wong niku tega’ 679, sampun niku wong-wong niku bekelap, "Tuhan kame’ wêntenla Tuhan sedanten langit serto bumi; kame’ sesios kali nano nyeru Tuhan selian Dio, selesernyo kame’ kalu ma’ niku sampun ngelapke kelapan yên tebî nian dari keleseran".
679) Maksudnyo: tegak di luan rajo Dikyanus (Decius) yên zalim serto nyombongke diri.
هٰٓؤُلَاۤءِ قَوْمُنَا اتَّخَذُوْا مِنْ دُوْنِهٖٓ اٰلِهَةًۗ لَوْلَا يَأْتُوْنَ عَلَيْهِمْ بِسُلْطٰنٍۢ بَيِّنٍۗ فَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرٰى عَلَى اللّٰهِ كَذِبًاۗ١٥
Hā'ulā'i qaumunattakhażū min dūnihī ālihah(tan), lau lā ya'tūna ‘alaihim bisulṭānim bayyin(in), faman aẓlamu mimmaniftarā ‘alallāhi każibā(n).
[15]
Kaum kame’ niki sampun dadeske selian Dio sebagî tuhan-tuhan (peranti disemba). ngapi wong-wong niku nano ngemukoke alesan yên terang (tentang kepercayoan wong-wong niku)? sinten saos yên langkung zalim daripado wong-wong yên ngewêntenke kebohongan tehadep Allah?
وَاِذِ اعْتَزَلْتُمُوْهُمْ وَمَا يَعْبُدُوْنَ اِلَّا اللّٰهَ فَأْوٗٓا اِلَى الْكَهْفِ يَنْشُرْ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِّنْ رَّحْمَتِهٖ وَيُهَيِّئْ لَكُمْ مِّنْ اَمْرِكُمْ مِّرْفَقًا١٦
Wa iżi‘tazaltumūhum wa mā ya‘budūna illallāha fa'wū ilal-kahfi yansyur lakum rabbukum mir raḥmatihī wa yuhayyi' lakum min amrikum mirfaqā(n).
[16]
Serto napibilo niko ninggalke wong-wong niku serto napi yên wong-wong niku semba selian Allah, mako limbangla panggonan belîndûng ke jero guo niku, niscayo Tuhan niko ayun ngelimpake sebagîan rahmat-Nyo sami niko serto ngewêntenke sesios yên beguno peranti niko jero urusan niko 680.
680) Kelapan niki tedades antaro wong-wong niku dêwê’ yên nongolnyo kereno ilham dari Allah.
۞ وَتَرَى الشَّمْسَ اِذَا طَلَعَتْ تَّزٰوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِيْنِ وَاِذَا غَرَبَتْ تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِيْ فَجْوَةٍ مِّنْهُۗ ذٰلِكَ مِنْ اٰيٰتِ اللّٰهِ ۗمَنْ يَّهْدِ اللّٰهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَنْ يُّضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهٗ وَلِيًّا مُّرْشِدًا ࣖ١٧
Wa tarasy-syamsa iżā ṭala‘at tazāwaru ‘an kahfihim żātal-yamīni wa iżā garabat taqriḍuhum żātasy-syimāli wa hum fī fajwatim minh(u), żālika min āyātillāh(i), may yahdillāhu fa huwal-muhtadi wa may yuḍlil falan tajida lahū waliyyam mursyidā(n).
[17]
Serto niko ayun ningal matoari sewaktu terbit, condong dari guo wong-wong niku ke sebela kanan, serto bilo matoari tebenam nebîi wong-wong niku ke sebela kiwo sedeng wong-wong niku wênten jero panggonan yên lempeng di jero guo niku. niku wêntenla sebagîan dari tando-tando (keagengan) Allah. Sinten saos yên disung hidayah ole Allah, dades dio-la yên wênten hidayah; serto sinten saos yên disesetke-Nyo, dades niko nano ayun ngangsalke sios sirah yên angsal ngesung hidayah dengennyo.
وَتَحْسَبُهُمْ اَيْقَاظًا وَّهُمْ رُقُوْدٌ ۖوَّنُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ الْيَمِيْنِ وَذَاتَ الشِّمَالِ ۖوَكَلْبُهُمْ بَاسِطٌ ذِرَاعَيْهِ بِالْوَصِيْدِۗ لَوِ اطَّلَعْتَ عَلَيْهِمْ لَوَلَّيْتَ مِنْهُمْ فِرَارًا وَّلَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْبًا١٨
Wa taḥsabuhum aiqāẓaw wa hum ruqūd(un), wa nuqallibuhum żātal-yamīni wa żātasy-syimāl(i), wa kalbuhum bāsiṭun żirā‘aihi bil-waṣīd(i), lawiṭṭala‘ta ‘alaihim lawallaita minhum firāraw wa lamuli'ta minhum ru‘bā(n).
[18]
Serto niko nyangko wong-wong niku tangi, padohal wong-wong niku tilem; serto Kame’ bola’-bali’ke wong-wong niku ke kanan serto ke kiwo, sedeng anjing wong-wong niku ngelûnjûrke keduo lengennyo di luan lawang guo. serto kalu niko nyaksike wong-wong niku cengki niko ayun bepalîng dari wong-wong niku dengen larike diri serto cengki (ati) niko ayun dipenui ole ketakutan tehadep wong-wong niku.
وَكَذٰلِكَ بَعَثْنٰهُمْ لِيَتَسَاۤءَلُوْا بَيْنَهُمْۗ قَالَ قَاۤىِٕلٌ مِّنْهُمْ كَمْ لَبِثْتُمْۗ قَالُوْا لَبِثْنَا يَوْمًا اَوْ بَعْضَ يَوْمٍۗ قَالُوْا رَبُّكُمْ اَعْلَمُ بِمَا لَبِثْتُمْۗ فَابْعَثُوْٓا اَحَدَكُمْ بِوَرِقِكُمْ هٰذِهٖٓ اِلَى الْمَدِيْنَةِ فَلْيَنْظُرْ اَيُّهَآ اَزْكٰى طَعَامًا فَلْيَأْتِكُمْ بِرِزْقٍ مِّنْهُ وَلْيَتَلَطَّفْ وَلَا يُشْعِرَنَّ بِكُمْ اَحَدًا١٩
Wa każālika ba‘aṡnāhum liyatasā'alū bainahum, qāla qā'ilum minhum kam labiṡtum, qālū labiṡnā yauman au ba‘ḍa yaum(in), qālū rabbukum a‘lamu bimā labiṡtum, fab‘aṡū aḥadakum biwariqikum hāżihī ilal-madīnati falyanẓur ayyuhā azkā ṭa‘āman falya'tikum birizqim minhu walyatalaṭṭaf wa lā yusy‘iranna bikum aḥadā(n).
[19]
Serto mak nikula Kame’ tangike wong-wong niku supayo wong-wong niku salîng betaken di antaro wong-wong niku dêwê’. bekalapla sala sios di antaro wong-wong niku: sampun pinten lambatka niko wênten (di ngeriki?)". wong-wong niku nyawab: "Kito wênten (di ngeriki) sedinten atawa separo dinten". bekelap (yên lian): "Tuhan niko langkung wikan pinten lambatnyo niko wênten (di ngeriki). dadesnyo kengkenla sala sios wong di antaro niko peranti kesa ke kota dengen makto redano perak niko niki, serto hendaknyo dio ningal pundi tedoan yên langkung saê, dadesnyo cengki dio makto tedoan niku peranti niko, serto cengkinyo dio belaku lema-lembut serto nano angsal sesios kali nyerioske hal niko sami sinten saos.
اِنَّهُمْ اِنْ يَّظْهَرُوْا عَلَيْكُمْ يَرْجُمُوْكُمْ اَوْ يُعِيْدُوْكُمْ فِيْ مِلَّتِهِمْ وَلَنْ تُفْلِحُوْٓا اِذًا اَبَدًا٢٠
Innahum iy yaẓharū ‘alaikum yarjumūkum au yu‘īdūkum fī millatihim wa lan tufliḥū iżan abadā(n).
[20]
Selesernyo kalu wong-wong niku angsal wikan panggonan niko, niscayo wong-wong niku ayun mabît niko dengen batu, atawa makso niko lagi sami agami wong-wong niku, serto kalu ma’ niku cengkila niko nano ayun beruntung selami-laminyo".
وَكَذٰلِكَ اَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوْٓا اَنَّ وَعْدَ اللّٰهِ حَقٌّ وَّاَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيْهَاۚ اِذْ يَتَنَازَعُوْنَ بَيْنَهُمْ اَمْرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوْا عَلَيْهِمْ بُنْيَانًاۗ رَبُّهُمْ اَعْلَمُ بِهِمْۗ قَالَ الَّذِيْنَ غَلَبُوْا عَلٰٓى اَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَّسْجِدًا٢١
Wa każālika a‘ṡarnā ‘alaihim liya‘lamū anna wa‘dallāhi ḥaqquw wa annas-sā‘ata lā raiba fīhā, iż yatanāza‘ūna bainahum amrahum fa qālubnū ‘alaihim bun-yānā(n), rabbuhum a‘lamu bihim, qālal-lażīna galabū ‘alā amrihim lanattakhiżanna ‘alaihim masjidā(n).
[21]
Serto ma’ niku (pulok) Kame’ ningalke (wong) dengen wong-wong niku, supayo wong niku wikan, bahwo semayoan Allah niku leser, serto bahwo kerawuan dinten kiamat nano wênten keraguan padanyo. sewaktu wong-wong niku beselîsî tentang urusan wong-wong niku 681, wong-wong niku bekelap: "Tega’ke sios rompok di pûcûk (guo) wong-wong niku, Tuhan wong-wong niku langkung wikan tentang wong-wong niku". wong-wong yên bekuaso peranti ûrûsan wong-wong niku bekelap: "Selesernyo kame’ ayun nega’ke sios rompok ibadat di pûcûknyo".
681) Yên wong-wong niku peselîsîke niku tentang dinten kiamat: napila ayun tedades atawa nano serto napibilo dibangkîtke pado dinten kiamat dengen jasad atawa roh atawa dengen roh saos. Dadesnyo Allah manggîke wong-wong niku dengen pemuda-pemuda jero kiso niki peranti nyelaske bahwo dinten kiamat niku cengki rawu serto bebangkît niku wêntenla dengen tûbû serto jiwo.
سَيَقُوْلُوْنَ ثَلٰثَةٌ رَّابِعُهُمْ كَلْبُهُمْۚ وَيَقُوْلُوْنَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًاۢ بِالْغَيْبِۚ وَيَقُوْلُوْنَ سَبْعَةٌ وَّثَامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ ۗقُلْ رَّبِّيْٓ اَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ مَّا يَعْلَمُهُمْ اِلَّا قَلِيْلٌ ەۗ فَلَا تُمَارِ فِيْهِمْ اِلَّا مِرَاۤءً ظَاهِرًا ۖوَّلَا تَسْتَفْتِ فِيْهِمْ مِّنْهُمْ اَحَدًا ࣖ٢٢
Sayaqūlūna ṡalāṡatur rābi‘uhum kalbuhum, wa yaqūlūna khamsatun sādisuhum kalbuhum rajmam bil-gaib(i), wa yaqūlūna sab‘atuw wa ṡāminuhum kalbuhum, qur rabbī a‘lamu bi‘iddatihim mā ya‘lamuhum illā qalīl(un), falā tumāri fīhim illā mirā'an ẓāhirā(n), wa lā tastafti fīhim minhum aḥadā(n).
[22]
Mengkîn (wênten wong yên ayun) ngelap 682 (jumla wong-wong niku) wêntenla tigo wong yên kesekawan wêntenla anjîngnyo, serto (yên lian) ngelapke: "(jumla wong-wong niku) wêntenla limo wong yên keenam wêntenla anjîng nyo", sebagî sangkoan tehadep barang yên ghaîb; serto (yên lian lagi) ngelapke: "(jumla wong-wong niku) pitu wong, yên ke wolu wêntenla anjîngnyo". Kelapkela: "Tuhan kulo wikan nian jumla wong-wong niku; nano wênten wong yên wikan (itungan) wong-wong niku kacowali setîtî’". kereno niku nano angsal niko (Muhammad) bebala tentang hal wong-wong niku, kacowali bebala lahir saos serto nano angsal niko nakenke tentang wong-wong niku (pemudo-pemudo niku) sami sios wong saos di antaro wong-wong niku.
682) Yên dimaksud dengen wong yên ayun ngelapke niki diola wong-wong ahli kitab serto lian-liannyo pada zaman Nabi Muhammad s.a.w.
وَلَا تَقُوْلَنَّ لِشَا۟يْءٍ اِنِّيْ فَاعِلٌ ذٰلِكَ غَدًاۙ٢٣
Wa lā taqūlanna lisyai'in innī fā‘ilun żālika gadā(n).
[23]
Serto nano angsal sesios kali niko ngelapke tentang sesios: "Selesernyo kulo ayun namelke niki benjeng pagi,
اِلَّآ اَنْ يَّشَاۤءَ اللّٰهُ ۖوَاذْكُرْ رَّبَّكَ اِذَا نَسِيْتَ وَقُلْ عَسٰٓى اَنْ يَّهْدِيَنِ رَبِّيْ لِاَقْرَبَ مِنْ هٰذَا رَشَدًا٢٤
Illā ay yasyā'allāh(u), ważkur rabbaka iżā nasīta wa qul ‘asā ay yahdiyani rabbī li'aqraba min hāżā rasyadā(n).
[24]
Kacowali (dengen mengelap): "Insya Allah" 683. serto imutla sami Tuhan niko kalu niko lali dan Kelapkela: "Mugi-mugi Tuhan kulo ayun ngesung kulo hidayah sami yên langkung para’ keleserannya dari pado niki".
683) Nûrût riwayat, wênten pinten-pinten wong Quraisy betaken sami Nabi Muhammad s.a.w. tentang roh, kisa ashhabul kahfi (penunggu guo) serto kisa Dzulqarnain sampun niku beliau nyawab, rawula benjîng pagi sami kulo supayo kulo kisoke. serto beliau nano ngelapke Insya Allah (retinyo kalu Allah ngayun). tapi kironyo sampî benjeng dintennyo wahyu telat rawu peranti nyerioske hal-hal tesebut serto Nabi nano angsal nyawabnyo. Dadesnyo turunla ayat 23-24 di pûcûk, sebagî pelajaran sami Nabi; Allah ngimutke pulo napibilo Nabi lali ngelap Insya Allah mesti begancang ngelapkennyo Mengkîn.
وَلَبِثُوْا فِيْ كَهْفِهِمْ ثَلٰثَ مِائَةٍ سِنِيْنَ وَازْدَادُوْا تِسْعًا٢٥
Wa labiṡū fī kahfihim ṡalāṡa mi'atin sinīna wazdādū tis‘ā(n).
[25]
Serto wong-wong niku nêtêp di jero guo wong-wong niku tigo ratus taun serto ditamba songo taun (lagi).
قُلِ اللّٰهُ اَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوْا ۚ لَهٗ غَيْبُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۗ اَبْصِرْ بِهٖ وَاَسْمِعْۗ مَا لَهُمْ مِّنْ دُوْنِهٖ مِنْ وَّلِيٍّۗ وَلَا يُشْرِكُ فِيْ حُكْمِهٖٓ اَحَدًا٢٦
Qulillāhu a‘lamu bimā labiṡū, lahū gaibus-samāwāti wal-arḍ(i), abṣir bihī wa asmi‘, mā lahum min dūnihī miw waliyy(in), wa lā yusyriku fī ḥukmihī aḥadā(n).
[26]
Kelapkela: "Allah wikan nian pinten laminyo wong-wong niku nêtêp (di guo); kewêntenan-Nyo-la sedanten yên tesingit di langit serto di bumi. Alangke terang peningalan-Nyo serto alangke tajem pendengeran-Nyo; nano wênten sios wong pelindûng peranti wong-wong niku selian dari pado-Nyo; serto Dio nano ngembil sios wong saos dades sekutu-Nyo jero netepke keputusan".
وَاتْلُ مَآ اُوْحِيَ اِلَيْكَ مِنْ كِتَابِ رَبِّكَۗ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمٰتِهٖۗ وَلَنْ تَجِدَ مِنْ دُوْنِهٖ مُلْتَحَدًا٢٧
Watlu mā ūḥiya ilaika min kitābi rabbik(a), lā mubaddila likalimātih(ī), wa lan tajida min dūnihī multaḥadā(n).
[27]
Serto bacokela napi yên diwahyuke sami niko, ya’ni kitab Tuhan niko (Al Quran). nano wênten (sios wong saos) yên angsal meroba kalimat-kalimat-Nyo. serto niko nano angsal panggi panggonan belindung selian dari pado-Nyo.
وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِيْنَ يَدْعُوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَدٰوةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيْدُوْنَ وَجْهَهٗ وَلَا تَعْدُ عَيْنٰكَ عَنْهُمْۚ تُرِيْدُ زِيْنَةَ الْحَيٰوةِ الدُّنْيَاۚ وَلَا تُطِعْ مَنْ اَغْفَلْنَا قَلْبَهٗ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوٰىهُ وَكَانَ اَمْرُهٗ فُرُطًا٢٨
Waṣbir nafsaka ma‘al-lażīna yad‘ūna rabbahum bil-gadāti wal-‘asyiyyi yurīdūna wajhahū wa lā ta‘du ‘aināka ‘anhum, turīdu zīnatal-ḥayātid-dun-yā, wa lā tuṭi‘ man agfalnā qalbahū ‘an żikrinā wattaba‘a hawāhu wa kāna amruhū furuṭā(n).
[28]
Serto besabarla niko sami-sami dengen wong-wong yên nyeru Tuhannyo di benjîng pagi serto senjo dinten dengen ngarep keridhoan-Nyo; serto nano angsal kale mato niko melengos dari wong-wong niku (kereno) ngarepke pehiasan dunio niki; serto nano angsal niko numuti wong yên atinyo sampun Kame’ lalaike dari ngimuti Kame’, serto nuruti hawo nafsunyo serto wêntenla kewêntenannyo niku lewat bates.
وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَّبِّكُمْۗ فَمَنْ شَاۤءَ فَلْيُؤْمِنْ وَّمَنْ شَاۤءَ فَلْيَكْفُرْۚ اِنَّآ اَعْتَدْنَا لِلظّٰلِمِيْنَ نَارًاۙ اَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَاۗ وَاِنْ يَّسْتَغِيْثُوْا يُغَاثُوْا بِمَاۤءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِى الْوُجُوْهَۗ بِئْسَ الشَّرَابُۗ وَسَاۤءَتْ مُرْتَفَقًا٢٩
Wa qulil-ḥaqqu mir rabbikum, faman syā'a falyu'miw wa man syā'a falyakfur, innā a‘tadnā liẓ-ẓālimīna nārā(n), aḥāṭa bihim surādiquhā, wa iy yastagīṡū yugāṡū bimā'in kal-muhli yasywil-wujūh(a), bi'sasy-syarāb(u), wa sā'at murtafaqā(n).
[29]
Serto Kelapkela: "Keleseran niku rawunyo dari Tuhan niko; dadesnyo sinten saos yên ayun (beriman) hendakla io beriman, serto sinten saos yên ayun (kafir) nano napi-napi io kafir". Selesernyo Kame’ sampun ngewêntenke peranti wong wong zalim niku nerako, yên gejolaknyo ngepung wong-wong niku. serto kalu wong-wong niku nedo ngumbî, niscayo wong-wong niku ayun disung ngumbî dengen toya ma’ kayo besi yên mendîdî yên nganguske luan. nikula ngumbîan yên jahat nian serto panggonan rehat yên jahat nian.
اِنَّ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ اِنَّا لَا نُضِيْعُ اَجْرَ مَنْ اَحْسَنَ عَمَلًاۚ٣٠
Innal-lażīna āmanū wa ‘amiluṣ-ṣāliḥāti innā lā nuḍī‘u ajra man aḥsana ‘amalā(n).
[30]
Selesernyo wong-wong niku yên beriman serto beramal sole, cengkila Kame’ nano ayun nyio-nyioke pahalo wong-wong yên namelke amalan(nyo) dengen yên saê.
اُولٰۤىِٕكَ لَهُمْ جَنّٰتُ عَدْنٍ تَجْرِيْ مِنْ تَحْتِهِمُ الْاَنْهٰرُ يُحَلَّوْنَ فِيْهَا مِنْ اَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَّيَلْبَسُوْنَ ثِيَابًا خُضْرًا مِّنْ سُنْدُسٍ وَّاِسْتَبْرَقٍ مُّتَّكِـِٕيْنَ فِيْهَا عَلَى الْاَرَاۤىِٕكِۗ نِعْمَ الثَّوَابُۗ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا ࣖ٣١
Ulā'ika lahum jannātu ‘adnin tajrī min taḥtihimul-anhāru yuḥallauna fīhā min asāwira min żahabiw wa yalbasūna ṡiyāban khuḍram min sundusiw wa istabraqim muttaki'īna fīhā ‘alal-arā'ik(i), ni‘maṡ-ṡawāb(u), wa ḥasunat murtafaqā(n).
[31]
Wong-wong niku, nikula (wong-wong yên) peranti wong-wong niku surgo 'Adn, ngalîr sungi-sungi di bawanyo; di jero surgo niku wong-wong niku didandani dengen gelang mas serto wong-wong niku pake kelambi ijo dari sutero alus serto sutero tebel, sedeng wong-wong niku lînggî sambîl besender di pûcûk dipan-dipan yên cindo. nikula pahalo yên sesaê-saênyo, serto panggonan rehat yên cindo;
۞ وَاضْرِبْ لَهُمْ مَّثَلًا رَّجُلَيْنِ جَعَلْنَا لِاَحَدِهِمَا جَنَّتَيْنِ مِنْ اَعْنَابٍ وَّحَفَفْنٰهُمَا بِنَخْلٍ وَّجَعَلْنَا بَيْنَهُمَا زَرْعًاۗ٣٢
Waḍrib lahum maṡalar rajulaini ja‘alnā li'aḥadihimā jannataini min a‘nābiw wa ḥafafnāhumā binakhliw wa ja‘alnā bainahumā zar‘ā(n).
[32]
Serto sungla sami wong-wong niku 684 sios perumpamoan kale wong lanang 685 , Kame’ dadeske peranti sios wong di antaro keduonyo (yên kafir) kale kebûn anggûr serto Kame’ kelilingi keduo kebûn niku dengen pohon-pohon kurmo serto di antaro kale kebun niku Kame’ dadeske ladang.
684) Sami wong-wong mukmin serto wong-wong kafir.
685) Kale wong Yahudi yên sios wong mukmin serto yên lian kafir.
كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ اٰتَتْ اُكُلَهَا وَلَمْ تَظْلِمْ مِّنْهُ شَيْـًٔاۙ وَّفَجَّرْنَا خِلٰلَهُمَا نَهَرًاۙ٣٣
Kiltal-jannataini ātat ukulahā wa lam taẓlim minhu syai'ā(n), wa fajjarnā khilālahumā naharā(n).
[33]
Kale kebûn niku ngasilke buanyo, serto kebun niku nano wênten kirang buanyo setîtî’ jugo, serto Kame’ alîrke sungi di bucu-bucu keduo kebun niku,
وَّكَانَ لَهٗ ثَمَرٌۚ فَقَالَ لِصَاحِبِهٖ وَهُوَ يُحَاوِرُهٗٓ اَنَا۠ اَكْثَرُ مِنْكَ مَالًا وَّاَعَزُّ نَفَرًا٣٤
Wa kāna lahū ṡamar(un), fa qāla liṣāḥibihī wa huwa yuḥāwiruhū ana akṡaru minka mālaw wa a‘azzu nafarā(n).
[34]
Serto dio ngewênteni kekayoan ageng, dadesnyo io bekelap sami rencangnyo (yên mukmin) sewaktu bekela-kelap dengên dio: "Herto kulo langkung kata dari pado herto niko serto pengikut-pengikut kulo langkung kuat"
وَدَخَلَ جَنَّتَهٗ وَهُوَ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهٖۚ قَالَ مَآ اَظُنُّ اَنْ تَبِيْدَ هٰذِهٖٓ اَبَدًاۙ٣٥
Wa dakhala jannatahū wa huwa ẓālimul linafsih(ī), qāla mā aẓunnu an tabīda hāżihī abadā(n).
[35]
Serto dio melebet ke kebûnnyo sedeng dio zalim tehadep dirinyo dêwê’ 686 ; io bekelap: "kulo sangko kebûn niki nano ayun tumpes selami-laminyo,
686) Dengen keangkuan serto kekafirannya.
وَّمَآ اَظُنُّ السَّاعَةَ قَاۤىِٕمَةً وَّلَىِٕنْ رُّدِدْتُّ اِلٰى رَبِّيْ لَاَجِدَنَّ خَيْرًا مِّنْهَا مُنْقَلَبًا٣٦
Wa mā aẓunnus-sā‘ata qā'imataw wa la'ir rudittu ilā rabbī la'ajidanna khairam minhā munqalabā(n).
[36]
Serto kulo nano nyangko dinten kiamat niku ayun rawû, serto kalu sekironyo kulo mantû’ke sami Tuhan kulo, cengki kulo ayun ngewênteni panggonan niku lagi yên langkung saê dari pado kebûn-kebûn niku".
قَالَ لَهٗ صَاحِبُهٗ وَهُوَ يُحَاوِرُهٗٓ اَكَفَرْتَ بِالَّذِيْ خَلَقَكَ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُّطْفَةٍ ثُمَّ سَوّٰىكَ رَجُلًاۗ٣٧
Qāla lahū ṣāḥibuhū wa huwa yuḥāwiruhū akafarta bil-lażī khalaqaka min turābin ṡumma min nuṭfatin ṡumma sawwāka rajulā(n).
[37]
Rencangnyo (yên mukmin) bekelap saminyo - sedeng dio bekelap-kelap dengennyo: "napi niko kafir sami (Tuhan) yên dadeskw niko dari lema, sampun niku dari setetes mani, sampun niku Dio dadeske niko sios wong lanang yên sempurno?
لٰكِنَّا۠ هُوَ اللّٰهُ رَبِّيْ وَلَآ اُشْرِكُ بِرَبِّيْٓ اَحَدًا٣٨
Lākinna huwallāhu rabbī wa lā usyriku birabbī aḥadā(n).
[38]
Tapi kulo (pecayo bahwo): Diola Allah, Tuhan kulo, serto kulo nano nyekutuke sios wong saos dengen Tuhan kulo.
وَلَوْلَآ اِذْ دَخَلْتَ جَنَّتَكَ قُلْتَ مَا شَاۤءَ اللّٰهُ ۙ لَا قُوَّةَ اِلَّا بِاللّٰهِ ۚاِنْ تَرَنِ اَنَا۠ اَقَلَّ مِنْكَ مَالًا وَّوَلَدًاۚ٣٩
Wa lau lā iż dakhalta jannataka qulta mā syā'allāh(u), lā quwwata illā billāh(i), in tarani ana aqalla minka mālaw wa waladā(n).
[39]
Serto ngapi niko nano ngelapke sewaktu niko melebet kebun niko "Maasyaallaah, Laa quwwata illaa billaah (nianla kendak Allah sedanten niki tewujud, nano wênten kekuatan kacowali dengen petolongan Allah). Sekironyo niko anggep kulo langkung setîtî’ dari niko jero hal harto serto keturunan,
فَعَسٰى رَبِّيْٓ اَنْ يُّؤْتِيَنِ خَيْرًا مِّنْ جَنَّتِكَ وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِّنَ السَّمَاۤءِ فَتُصْبِحَ صَعِيْدًا زَلَقًاۙ٤٠
Fa ‘asā rabbī ay yu'tiyani khairam min jannatika wa yursila ‘alaihā ḥusbānam minas-samā'i fa tuṣbiḥa ṣa‘īdan zalaqā(n).
[40]
Mako mugi-mugi Tuhan kulo, ayun ngesung sami kulo (kebûn) yêng langkung saê dari pado kebun niko (niki); serto mugi-mugi Dio ngîrîmke ketentuan (petîr) dari langit sami kebûn niko; sampî (kebûn niku) dades lema yên licin;
اَوْ يُصْبِحَ مَاۤؤُهَا غَوْرًا فَلَنْ تَسْتَطِيْعَ لَهٗ طَلَبًا٤١
Au yuṣbiḥa mā'uhā gauran falan tastaṭī‘a lahū ṭalabā(n).
[41]
Atawa toyanyo dades sûrût ke jero lema, dadesnyo sesios kali niko nano angsal manggînyo lagi".
وَاُحِيْطَ بِثَمَرِهٖ فَاَصْبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ عَلٰى مَآ اَنْفَقَ فِيْهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلٰى عُرُوْشِهَا وَيَقُوْلُ يٰلَيْتَنِيْ لَمْ اُشْرِكْ بِرَبِّيْٓ اَحَدًا٤٢
Wa uḥīṭa biṡamarihī fa aṣbaḥa yuqallibu kaffaihi ‘alā mā anfaqa fīhā wa hiya khāwiyatun ‘alā ‘urūsyihā wa yaqūlu yā laitanī lam usyrik birabbī aḥadā(n).
[42]
Serto harto kekayoannyo ditumpeske; sampun niku io bola’-balî’ke kale tangannyo (tando nyesel) tehadep napi yên io sampun tumbaske peranti niku, sedeng pohon anggûr niku robo besami penyangganyo serto dio bekelap: “yakwa kironyo dumin kulo nano nyekutuke sios wong saos dengen Tuhan kulo".
وَلَمْ تَكُنْ لَّهٗ فِئَةٌ يَّنْصُرُوْنَهٗ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ وَمَا كَانَ مُنْتَصِرًاۗ٤٣
Wa lam takul lahū fi'atuy yanṣurūnahū min dūnillāhi wa mā kāna muntaṣirā(n).
[43]
Serto nano wênten peranti dio segolongan jugo yên ayun nolongnyo selian Allah; serto sesios kali io nano angsal mela dirinyo.
هُنَالِكَ الْوَلَايَةُ لِلّٰهِ الْحَقِّۗ هُوَ خَيْرٌ ثَوَابًا وَّخَيْرٌ عُقْبًا ࣖ٤٤
Hunālikal-walāyatu lillāhil-ḥaqq(i), huwa khairun ṡawābaw wa khairun ‘uqbā(n).
[44]
Di ngeriko petolongan niku dari Allah yên hak saos. Dio wêntenla sesaê-saê pengesung pahalo serto sesaê-saê pengesung balesan.
وَاضْرِبْ لَهُمْ مَّثَلَ الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا كَمَاۤءٍ اَنْزَلْنٰهُ مِنَ السَّمَاۤءِ فَاخْتَلَطَ بِهٖ نَبَاتُ الْاَرْضِ فَاَصْبَحَ هَشِيْمًا تَذْرُوْهُ الرِّيٰحُ ۗوَكَانَ اللّٰهُ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ مُّقْتَدِرًا٤٥
Waḍrib lahum maṡalal-ḥayātid-dun-yā kamā'in anzalnāhu minas-samā'i fakhtalaṭa bihī nabātul-arḍi fa aṣbaḥa hasyīman tażrūhur-riyāḥ(u), wa kānallāhu ‘alā kulli syai'im muqtadirā(n).
[45]
Serto sungla perumpamoan sami wong-wong niku (wong), keidupan dunio sebagi toya ujan yên Kame’ turunke dari langit, dadesnyo dades sûbûr karenonyo tûmbû-tûmbûan di luan bumi, sampun niku tûmbû-tûmbûan niku dades kerîng yên diterbangke ole angin. serto wêntenla Allah, Maha Kuaso peranti sedanten sesios.
اَلْمَالُ وَالْبَنُوْنَ زِيْنَةُ الْحَيٰوةِ الدُّنْيَاۚ وَالْبٰقِيٰتُ الصّٰلِحٰتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَّخَيْرٌ اَمَلًا٤٦
Al-mālu wal-banūna zīnatul-ḥayātid-dun-yā, wal-bāqiyātuṣ-ṣāliḥātu khairun ‘inda rabbika ṡawābaw wa khairun amalā(n).
[46]
Herto serto budak-budak wêntenla pehiasan keidupan dunio tapi amalan-amalan yên kekel lagi sole wêntenla langkung saê pahalonyo di sisi Tuhan niko serto langkung saê peranti dades harapan.
وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْاَرْضَ بَارِزَةًۙ وَّحَشَرْنٰهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ اَحَدًاۚ٤٧
Wa yauma nusayyirul-jibāla wa taral-arḍa bārizah(tan), wa ḥasyarnāhum falam nugādir minhum aḥadā(n).
[47]
Serto (imutla) ayun dinten (yên sewaktu niku) Kame’ pejalanke gunung-gunung serto niko ayun angsal ningal bumi niku datar serto Kame’ ngûmpûlke sedanten wong, serto nano Kame’ sisoke sios wong saos dari wong-wong niku.
وَعُرِضُوْا عَلٰى رَبِّكَ صَفًّاۗ لَقَدْ جِئْتُمُوْنَا كَمَا خَلَقْنٰكُمْ اَوَّلَ مَرَّةٍۢ ۖبَلْ زَعَمْتُمْ اَلَّنْ نَّجْعَلَ لَكُمْ مَّوْعِدًا٤٨
Wa ‘uriḍū ‘alā rabbika ṣaffā(n), laqad ji'tumūnā kamā khalaqnākum awwala marratim bal za‘amtum allan naj‘ala lakum mau‘idā(n).
[48]
Serto wong-wong niku ayun dibakto ke luan Tuhan niko dengen bebarîs. Selesernyo niko rawû sami Kame’, pecak Kame’ dadeske niko pado kali yên bungaran; bahkan niko ngelapke bahwo Kame’ sesios kali nano ayun netepke peranti niko waktu 687 (menuhi) semayoan.
687) Yên dimaksud dengen waktu di ngeriki wêntenla dinten bebangkît yên sampun disemayoanke Allah peranti nerimo balesan.
وَوُضِعَ الْكِتٰبُ فَتَرَى الْمُجْرِمِيْنَ مُشْفِقِيْنَ مِمَّا فِيْهِ وَيَقُوْلُوْنَ يٰوَيْلَتَنَا مَالِ هٰذَا الْكِتٰبِ لَا يُغَادِرُ صَغِيْرَةً وَّلَا كَبِيْرَةً اِلَّآ اَحْصٰىهَاۚ وَوَجَدُوْا مَا عَمِلُوْا حَاضِرًاۗ وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ اَحَدًا ࣖ٤٩
Wa wuḍi‘al-kitābu fa taral-mujrimīna musyfiqīna mimmā fīhi wa yaqūlūna yā wailatanā mā lihāżal-kitābi lā yugādiru ṣagīrataw wa lā kabīratan illā aḥṣāhā, wa wajadū mā ‘amilū ḥaḍirā(n), wa lā yaẓlimu rabbuka aḥadā(n).
[49]
Serto dilepê’kenyo Kitab, sampun niku niko ayun ningal wong-wong besala ketakutan tehadep napi yên (tetûlîs) di jeronyo, serto wong-wong niku bekelap: "yakwa celako kame’, kitab napidio niki yên nano tetinggal yên alit serto nano (pulo) yên ageng, melianke io nyatet sedantennyo; serto wong-wong niku angsal napi yên sampûn wong-wong niku damelke wênten (tetûlîs). serto Tuhan niko nano nganiayo sios wong saos".
وَاِذْ قُلْنَا لِلْمَلٰۤىِٕكَةِ اسْجُدُوْا لِاٰدَمَ فَسَجَدُوْٓا اِلَّآ اِبْلِيْسَۗ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ اَمْرِ رَبِّهٖۗ اَفَتَتَّخِذُوْنَهٗ وَذُرِّيَّتَهٗٓ اَوْلِيَاۤءَ مِنْ دُوْنِيْ وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّۗ بِئْسَ لِلظّٰلِمِيْنَ بَدَلًا٥٠
Wa iż qulnā lil-malā'ikatisjudū li'ādama fa sajadū illā iblīs(a), kāna minal-jinni fa fasaqa ‘an amri rabbih(ī), afa tattakhiżūnahū wa żurriyyatahū auliyā'a min dūnī wa hum lakum ‘aduww(un), bi'sa liẓ-ẓālimīna badalā(n).
[50]
Serto (imutla) sewaktu Kame’ befirman sami sedanten Malaikat: "Sujudla niko sami Adam 688 , dadesnyo sujudla sedantennyo niku kacowali iblis. Dio wênten dari golongan jin, dadesnyo io durhako tehadep perinta Tuhannyo. Pantes nano niko ngembil dio serto turunan-turunannyo sebagî sirah selian daripado-Kulo, sedeng wong-wong niku wêntenla musuh niko? Buruk nian iblîs niku sebagi pengganti (dari Allah) peranti wong-wong yên zalim.
688) Sujud di ngeriki retinyo ngormati serto mulioke Adam, nanola retinyo sujud ngambake diri, kereno sujud ngambake diri niku cuma semato-mato sami Allah.
۞ مَآ اَشْهَدْتُّهُمْ خَلْقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ وَلَا خَلْقَ اَنْفُسِهِمْۖ وَمَا كُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّيْنَ عَضُدًا٥١
Mā asyhattuhum khalqas-samāwāti wal-arḍi wa lā khalqa anfusihim, wa mā kuntu muttakhiżal-muḍillīna ‘aḍudā(n).
[51]
Kulo nano ngerawuke wong-wong niku (iblîs serto anak cucungnyo) peranti nyaksike penciptoan langit serto bumi serto nano (pulo) penciptoan awa’ wong-wong niku dêwê’; serto nanola Kulo ngembil wong-wong yên nyesetke niku sebagî penolong.
وَيَوْمَ يَقُوْلُ نَادُوْا شُرَكَاۤءِيَ الَّذِيْنَ زَعَمْتُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيْبُوْا لَهُمْ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ مَّوْبِقًا٥٢
Wa yauma yaqūlu nādū syurakā'iyal-lażīna za‘amtum fa da‘auhum falam yastajībū lahum wa ja‘alnā bainahum maubiqā(n).
[52]
Serto (imutla) pado dinten (yên suwaktu niku) Dio befirman: "kengkenla ole niko sedanten sekutu-sekutu-Kulo yên niko kelapke niku". wong-wong niku sampun niku manggilnyo tapi sekutu-sekutu niku nano males panggilan wong-wong niku serto Kame’ wêntenke peranti wong-wong niku panggonan ketumpesan (nerako).
وَرَاَ الْمُجْرِمُوْنَ النَّارَ فَظَنُّوْٓا اَنَّهُمْ مُّوَاقِعُوْهَا وَلَمْ يَجِدُوْا عَنْهَا مَصْرِفًا ࣖ٥٣
Wa ra'al-mujrimūnan nāra fa ẓannū annahum muwāqi‘ūhā wa lam yajidū ‘anhā maṣrifā(n).
[53]
Serto wong-wong yên bedoso ningal nerako, dadesnyo wong-wong niku ngeyakini, bahwo wong-wong niku ayun nyampak ke jeronyo serto wong-wong niku nano panggî panggonan melengos dari padonyo.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِيْ هٰذَا الْقُرْاٰنِ لِلنَّاسِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍۗ وَكَانَ الْاِنْسَانُ اَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا٥٤
Wa laqad ṣarrafnā fī hāżal-qur'āni lin-nāsi min kulli maṡal(in), wa kānal-insānu akṡara syai'in jadalā(n).
[54]
Serto selesernyo Kame’ sampun ngulang-ulangi peranti wong jero Al Quran niki bemacem-macem perumpamoan. serto wong wêntenla makhluk yên kata nian bantaannyo.
وَمَا مَنَعَ النَّاسَ اَنْ يُّؤْمِنُوْٓا اِذْ جَاۤءَهُمُ الْهُدٰى وَيَسْتَغْفِرُوْا رَبَّهُمْ اِلَّآ اَنْ تَأْتِيَهُمْ سُنَّةُ الْاَوَّلِيْنَ اَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ قُبُلًا٥٥
Wa mā mana‘an-nāsa ay yu'minū iż jā'ahumul-hudā wa yastagfirū rabbahum illā an ta'tiyahum sunnatul-awwalīna au ya'tiyahumul-‘ażābu qubulā(n).
[55]
Serto nano wênten sesios jugo yên ngalangi wong dari beriman, sewaktu hidayah sampun rawu sami wong-wong niku, serto dari mohon ampun sami Tuhannyo, kacowali (keayunan ngenteni) rawunyo hukum (Allah yên sampun belalu pado) umat-umat yên bingen atawa rawunyo azab peranti wong-wong niku dengen nyato.
وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِيْنَ اِلَّا مُبَشِّرِيْنَ وَمُنْذِرِيْنَۚ وَيُجَادِلُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا بِالْبَاطِلِ لِيُدْحِضُوْا بِهِ الْحَقَّ وَاتَّخَذُوْٓا اٰيٰتِيْ وَمَآ اُنْذِرُوْا هُزُوًا٥٦
Wa mā nursilul-mursalīna illā mubasysyirīna wa munżirīn(a), wa yujādilul-lażīna kafarū bil-bāṭili liyudḥiḍū bihil-ḥaqqa wattakhażū āyātī wa mā unżirū huzuwā(n).
[56]
Serto nanola Kame’ ngûtûs Rasul-rasul sebagî pembakto berito gembiro saos serto sebagî pengesung peringetan; tapi wong-wong yên kafir manta dengen yên batîl supayo dengen ma’ niku wong-wong niku angsal lenyepke yên hak, serto wong-wong niku nganggep ayat-ayat Kame’ serto peringetan- peringetan tehadep wong-wong niku sebagî olo’-olo’an.
وَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِاٰيٰتِ رَبِّهٖ فَاَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِيَ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُۗ اِنَّا جَعَلْنَا عَلٰى قُلُوْبِهِمْ اَكِنَّةً اَنْ يَّفْقَهُوْهُ وَفِيْٓ اٰذَانِهِمْ وَقْرًاۗ وَاِنْ تَدْعُهُمْ اِلَى الْهُدٰى فَلَنْ يَّهْتَدُوْٓا اِذًا اَبَدًا٥٧
Wa man aẓlamu mimman żukkira bi'āyāti rabbihī fa a‘raḍa ‘anhā wa nasiya mā qaddamat yadāh(u), innā ja‘alnā ‘alā qulūbihim akinnatan ay yafqahūhu wa fī āżānihim waqrā(n), wa in tad‘uhum ilal-hudā falay yahtadū iżan abadā(n).
[57]
Serto sinten saos yên langkung zalim dari pado wong yên sampun diperingetke dengen ayat-ayat Tuhannyo sampun niku dio bepalîng dari padonyo serto melalike napi yên sampun didamelke ole keduo tangannyo? Selesernyo Kame’ sampun dadeske ati wong-wong niku tetûtûp, (sehinggo wong-wong niku nano) mahaminyo, serto (kame’ nempê’ke pulo) sumbetan di kûpîng wong-wong niku; serto kalu niko nyeru wong-wong niku kepado hidayah, niscayo wong-wong niku nano ayun ngewênteni hidayah selami-laminyo.
وَرَبُّكَ الْغَفُوْرُ ذُو الرَّحْمَةِۗ لَوْ يُؤَاخِذُهُمْ بِمَا كَسَبُوْا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَۗ بَلْ لَّهُمْ مَّوْعِدٌ لَّنْ يَّجِدُوْا مِنْ دُوْنِهٖ مَوْىِٕلًا٥٨
Wa rabbukal-gafūru żur-raḥmah(ti), lau yu'ākhiżuhum bimā kasabū la‘ajjala lahumul-‘ażāb(a), bal lahum mau‘idul lay yajidū min dūnihī mau'ilā(n).
[58]
Serto Tuhan nikola yên Maha Pengampun, lagi ngewênteni rahmat. kalu Dio ngazab wong-wong niku kereno damelan wong-wong niku, cengki Dio ayun nyegeroke azab peranti wong-wong niku. tapi peranti wong-wong niku wênten waktu yên tetentu (peranti ngewênteni azab) yên wong-wong niku sesios kali nano ayun panggî panggonan belîndûng dari padanyo.
وَتِلْكَ الْقُرٰٓى اَهْلَكْنٰهُمْ لَمَّا ظَلَمُوْا وَجَعَلْنَا لِمَهْلِكِهِمْ مَّوْعِدًا ࣖ٥٩
Wa tilkal-qurā ahlaknāhum lammā ẓalamū wa ja‘alnā limahlikihim mau‘idā(n).
[59]
Serto (penduduk) negeri sampun Kame’ binasoke sewaktu wong-wong niku damelke zalim, serto sampun Kame’ tetepke waktu tetentu peranti kebinasoan wong-wong niku.
وَاِذْ قَالَ مُوْسٰى لِفَتٰىهُ لَآ اَبْرَحُ حَتّٰٓى اَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ اَوْ اَمْضِيَ حُقُبًا٦٠
Wa iż qāla mūsā lifatāhu lā abraḥu ḥattā abluga majma‘al-baḥraini au amḍiya ḥuqubā(n).
[60]
Serto (imutla) sewaktu Musa bekelap sami muridnyo 689 : "Kulo nano ayun berenti (melaku) sedereng sampî ke penyiosan kale lautan; atawa kulo ayun melaku sampî betaûn-taûn".
689) Kelap ahli tafsir, murid Nabi Musa a.s. niku wêntenlaYusya’ bin Nun.
فَلَمَّا بَلَغَا مَجْمَعَ بَيْنِهِمَا نَسِيَا حُوْتَهُمَا فَاتَّخَذَ سَبِيْلَهٗ فِى الْبَحْرِ سَرَبًا٦١
Falammā balagā majma‘a bainihimā nasiyā ḥūtahumā fattakhaża sabīlahū fil-baḥri sarabā(n).
[61]
Dadesnyo tatkalo wong-wong niku sampî ke penyiosan kale laut niku, wong-wong niku lali sami iwaknyo, lalu iwak niku mencolot ngembil jalannyo ke laut niku.
فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتٰىهُ اٰتِنَا غَدَاۤءَنَاۖ لَقَدْ لَقِيْنَا مِنْ سَفَرِنَا هٰذَا نَصَبًا٦٢
Falammā jāwazā qāla lifatāhu ātinā gadā'anā laqad laqīnā min safarinā hāżā naṣabā(n).
[62]
Dadesnyo sewaktu wong-wong niku melaku langkung tebî, bekalapla Musa sami muridnyo: "Baktola ke ngeriki tedoan kito; Selesernyo kito sampun ngeraso paya kereno pejalanan kito niki".
قَالَ اَرَاَيْتَ اِذْ اَوَيْنَآ اِلَى الصَّخْرَةِ فَاِنِّيْ نَسِيْتُ الْحُوْتَۖ وَمَآ اَنْسٰىنِيْهُ اِلَّا الشَّيْطٰنُ اَنْ اَذْكُرَهٗۚ وَاتَّخَذَ سَبِيْلَهٗ فِى الْبَحْرِ عَجَبًا٦٣
Qāla ara'aita iż awainā ilaṣ-ṣakhrati fa innī nasītul-ḥūt(a), wa mā ansānīhu illasy-syaiṭanu an ażkurah(ū), wattakhaża sabīlahū fil-baḥri ‘ajabā(n).
[63]
Muridnyo njawab: "wikan nano niko sewaktu kito ngerunut panggonan belindung di batu wau, dadesnyo selesernyo kulo lali (nyerioske tentang) iwak niku serto nano wêntenla yên ngelalike kulo nyerioskenyo kacowali setan serto iwak niku ngembil jalannyo ke laut dengen nyemelo".
قَالَ ذٰلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِۖ فَارْتَدَّا عَلٰٓى اٰثَارِهِمَا قَصَصًاۙ٦٤
Qāla żālika mā kunnā nabg(i), fartaddā ‘alā āṡārihimā qaṣaṣā(n).
[64]
Musa bekelap: "nikula (panggonan) yên kita runut". Sampun niku wong-wong niku mantu’, numuti jejak wong-wong niku.
فَوَجَدَا عَبْدًا مِّنْ عِبَادِنَآ اٰتَيْنٰهُ رَحْمَةً مِّنْ عِنْدِنَا وَعَلَّمْنٰهُ مِنْ لَّدُنَّا عِلْمًا٦٥
Fa wajadā ‘abdam min ‘ibādinā ātaināhu raḥmatam min ‘indinā wa ‘allamnāhu mil ladunnā ‘ilmā(n).
[65]
Sampun niku wong-wong niku panggî dengen sios hambo di antaro hambo-hambo Kame’, yên sampun Kame’ sungke saminya rahmat dari bucu Kame’, serto yên sampun Kame’ ajarke saminyo ilmu dari bucu Kame’ 690 .
690) Kelap ahli tafsir hamba di ngeriki wêntenla Khidhr, serto yên dimaksud dengen rahmat dingeriki wêntenla wahyu serto kenabian. sedeng yên dimaksud dengen ilmu wêntenla ilmu tentang yên ghaib ma’ kayo yên ayun diterangke dengen ayat-ayat niki.
قَالَ لَهٗ مُوْسٰى هَلْ اَتَّبِعُكَ عَلٰٓى اَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا٦٦
Qāla lahū mūsā hal attabi‘uka ‘alā an tu‘allimani mimmā ‘ullimta rusydā(n).
[66]
Musa bekelap sami Khidhr: "angsal nano kulo numuti niko supaya niko ngajarke sami kulo ilmu yên leser di antaro ilmu-ilmu yên sampun diajarke sami niko?"
قَالَ اِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيْعَ مَعِيَ صَبْرًا٦٧
Qāla innaka lan tastaṭī‘a ma‘iya ṣabrā(n).
[67]
Dio nyawab: "Selesernyo niko sesios kali nano ayun sanggup sabar besami kulo.
وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلٰى مَا لَمْ تُحِطْ بِهٖ خُبْرًا٦٨
Wa kaifa taṣbiru ‘alā mā lam tuḥiṭ bihī khubrā(n).
[68]
Serto ma’ pundi niko angsal sabar dengen sesios, yên niko dereng ngewênteni ilmu yên cungkup tentang niku?"
قَالَ سَتَجِدُنِيْٓ اِنْ شَاۤءَ اللّٰهُ صَابِرًا وَّلَآ اَعْصِيْ لَكَ اَمْرًا٦٩
Qāla satajidunī in syā'allāhu ṣābiraw wa lā a‘ṣī laka amrā(n).
[69]
Musa bekelap: "Insya Allah niko ayun ngewênteni kulo sebagî wong yên sabar, serto kulo nano ayun nentang niko jero urusan napi saos".
قَالَ فَاِنِ اتَّبَعْتَنِيْ فَلَا تَسْـَٔلْنِيْ عَنْ شَيْءٍ حَتّٰٓى اُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا ࣖ٧٠
Qāla fa inittaba‘tanī falā tas'alnī ‘an syai'in ḥattā uḥdiṡa laka minhu żikrā(n).
[70]
Dio bekelap: "Kalu niko numuti kulo, dadesnyo nano angsal niko nakenke sami kulo tentang sesios napi saos, sampî kulo dêwê’ nerangkennyo sami niko".
فَانْطَلَقَاۗ حَتّٰٓى اِذَا رَكِبَا فِى السَّفِيْنَةِ خَرَقَهَاۗ قَالَ اَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ اَهْلَهَاۚ لَقَدْ جِئْتَ شَيْـًٔا اِمْرًا٧١
Fanṭalaqā, ḥattā iżā rakibā fis-safīnati khara ahā, qāla akharaqtahā litugriqa ahlahā, laqad ji'ta syai'an imrā(n).
[71]
Dadesnyo melakula keduonyo, sampî tatkalo keduonya mungga baito sampun niku Khidhr molonginyo. Musa bekelap: "Ngapi niko molongi perahu niku akibatnyo niko nenggelemke penumpangnyo?" Selesernyo niko sampun damelke kesalahan yên ageng.
قَالَ اَلَمْ اَقُلْ اِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيْعَ مَعِيَ صَبْرًا٧٢
Qāla alam aqul innaka lan tastaṭī‘a ma‘iya ṣabrā(n).
[72]
Dio (Khidhr) bekelap: “ Nanoka kulo sampun bekelap: Selesenyo niko sesios kali nano ayun sabar besami dengen kulo”
قَالَ لَا تُؤَاخِذْنِيْ بِمَا نَسِيْتُ وَلَا تُرْهِقْنِيْ مِنْ اَمْرِيْ عُسْرًا٧٣
Qāla lā tu'ākhiżnī bimā nasītu wa lā turhiqnī min amrī ‘usrā(n).
[73]
Musa bekelap: “nano angsal niko ngukum kulo kereno kalalian kulo serto nano angsal niko mebani kulo dengen sesios kesulitan jero urusan kulo”.
فَانْطَلَقَا ۗحَتّٰٓى اِذَا لَقِيَا غُلٰمًا فَقَتَلَهٗ ۙقَالَ اَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً ۢبِغَيْرِ نَفْسٍۗ لَقَدْ جِئْتَ شَيْـًٔا نُّكْرًا ۔٧٤
Fanṭalaqā, ḥattā iżā laqiyā gulāman fa qatalah(ū), qāla aqatalta nafsan zakiyyatam bigairi nafs(in), laqad ji'ta syai'an nukrā(n).
[74]
Dades melakula keduonyo; hinggo sewaktu keduonyo panggî dengen sesios budak, dades Khidhr mununyo. Musa bekelap: “Napi niko munu jiwa yen suci, nano kereno dio munu wong lian? Selesernyo niko sampun damelke sesios yen munkar ”.
۞ قَالَ اَلَمْ اَقُلْ لَّكَ اِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيْعَ مَعِيَ صَبْرًا٧٥
Qāla alam aqul laka innaka lan tastaṭī‘a ma‘iya ṣabrā(n).
[75]
Dio Bekelap, “Dêdênyo sampun kulo kelapke kepado niko, bahwa niko nano ayun wikan sabar sami kulo?”
قَالَ اِنْ سَاَلْتُكَ عَنْ شَيْءٍۢ بَعْدَهَا فَلَا تُصٰحِبْنِيْۚ قَدْ بَلَغْتَ مِنْ لَّدُنِّيْ عُذْرًا٧٦
Qāla in sa'altuka ‘an syai'im ba‘dahā falā tuṣāḥibnī, qad balagta mil ladunnī ‘użrā(n).
[76]
Dio (Musa) bekelap, “Kalu kulo betaken kepado niko tentang sesios sesampun niki, mangko nano angsal male niko ngaturi kulo sami niko, selesernyo niko sampun cungkup (sabar) nerimo alesan dari kulo.”
فَانْطَلَقَا ۗحَتّٰىٓ اِذَآ اَتَيَآ اَهْلَ قَرْيَةِ ِۨاسْتَطْعَمَآ اَهْلَهَا فَاَبَوْا اَنْ يُّضَيِّفُوْهُمَا فَوَجَدَا فِيْهَا جِدَارًا يُّرِيْدُ اَنْ يَّنْقَضَّ فَاَقَامَهٗ ۗقَالَ لَوْ شِئْتَ لَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ اَجْرًا٧٧
Fanṭalaqā, ḥattā iżā atayā ahla qaryatinistaṭ‘amā ahlahā fa abau ay yuḍayyifūhumā fa wajadā fīhā jidāray yurīdu ay yaqaḍḍa fa aqāmah(ū), qāla lau syi'ta lattakhażta ‘alaihi ajrā(n).
[77]
Mangko keduonyo melaku; hinggo sewaktu keduonyo sampî kepado penduduk sesios negeri, wong-wong niku beduo nedo dijamu ole pendûdûknyo, tapi wong-wong niku (pendûdûk negeri niku) nano ayun nyamu wong-wong niku, sampun niku keduonyo ningal gedek rompo’ yên ampîr nyampa’ (di negeri niku), sampun niku dio nega’kenyo. Dio (Musa) bekelap, “Kalu niko ayun, cengki niko angsal nedo upa peranti niku.”
قَالَ هٰذَا فِرَاقُ بَيْنِيْ وَبَيْنِكَۚ سَاُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيْلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَّلَيْهِ صَبْرًا٧٨
Qāla hāżā firāqu bainī wa bainik(a), sa'unabbi'uka bita'wīli mā lam tastaṭī‘ ‘alaihi ṣabrā(n).
[78]
Dio bekelap, “Nikila pepisahan antaro kulo dengen niko, kulo ayun ngesung penjelasan kepado niko tehadep damelan yên niko nano wikan sabar tehadepnyo.
اَمَّا السَّفِيْنَةُ فَكَانَتْ لِمَسٰكِيْنَ يَعْمَلُوْنَ فِى الْبَحْرِ فَاَرَدْتُّ اَنْ اَعِيْبَهَاۗ وَكَانَ وَرَاۤءَهُمْ مَّلِكٌ يَّأْخُذُ كُلَّ سَفِيْنَةٍ غَصْبًا٧٩
Ammas-safīnatu fa kānat limasākīna ya‘malūna fil-baḥri fa arattu an a‘ībahā, wa kāna warā'ahum malikuy ya'khużu kulla safīnatin gaṣbā(n).
[79]
Wênten baito niku wêntenla hak wong miskin yên bedamel di laut, kulo bemaksud ngerusaknyo, kerno di luan wong-wong niku wênten sios rajo yên ayun ngerampas saben baito.
وَاَمَّا الْغُلٰمُ فَكَانَ اَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ فَخَشِيْنَآ اَنْ يُّرْهِقَهُمَا طُغْيَانًا وَّكُفْرًا ۚ٨٠
Wa ammal-gulāmu fa kāna abawāhu mu'minaini fa khasyīnā ay yurhiqahumā ṭugyānaw wa kufrā(n).
[80]
Serto wênten jugo buda’ anom (kafir) niku, keduo walidnyo mu’min, serto kame’ bingsal kalu dio ayun memakso keduo walidnyo kepado kesesetan serto kekafiran.
فَاَرَدْنَآ اَنْ يُّبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِّنْهُ زَكٰوةً وَّاَقْرَبَ رُحْمًا٨١
Fa aradnā ay yubdilahumā rabbuhumā khairam minhu zakātaw wa aqraba ruḥmā(n).
[81]
Sampun niku kame’ ngayuni, sekironyo Tuhan wong-wong niku digenti dengen (sios buda’ lian) yên langkung sae kesuciannyo daripado (buda’) niku serto langkung sayang (kepado walidnyo).
وَاَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلٰمَيْنِ يَتِيْمَيْنِ فِى الْمَدِيْنَةِ وَكَانَ تَحْتَهٗ كَنْزٌ لَّهُمَا وَكَانَ اَبُوْهُمَا صَالِحًا ۚفَاَرَادَ رَبُّكَ اَنْ يَّبْلُغَآ اَشُدَّهُمَا وَيَسْتَخْرِجَا كَنْزَهُمَا رَحْمَةً مِّنْ رَّبِّكَۚ وَمَا فَعَلْتُهٗ عَنْ اَمْرِيْۗ ذٰلِكَ تَأْوِيْلُ مَا لَمْ تَسْطِعْ عَّلَيْهِ صَبْرًاۗ ࣖ٨٢
Wa ammal-jidāru fa kāna ligulāmaini yatīmaini fil-madīnati wa kāna taḥtahū kanzul lahumā wa kāna abūhumā ṣāliḥā(n), fa arāda rabbuka ay yablugā asyuddahumā wa yastakhrijā kanzahumā raḥmatam mir rabbik(a), wa mā fa‘altuhū ‘an amrī, żālika ta'wīlu mā lam tasṭī‘ ‘alaihi ṣabrā(n).
[82]
Serto wênten jugo gedek rompo’ niku iola punyo kale buda’ yatim di kota niku, yên di bawanyo tependep harto peranti wong-wong niku beduo, serto abanyo sios wong soleh. Mangko Tuhan niko ngayuni supayo keduonyo sampe ageng serto keduonyo metuke simpenanyo niku sebagî rahmat dari Tuhan niko. Napi yên kulo damelke nano nurut kenda’ kulo dewe’. Nikula keterangan damelan-damelan yên niko nano sabar tehadepnyo.”
وَيَسْـَٔلُوْنَكَ عَنْ ذِى الْقَرْنَيْنِۗ قُلْ سَاَتْلُوْا عَلَيْكُمْ مِّنْهُ ذِكْرًا ۗ٨٣
Wa yas'alūnaka ‘an żil qarnain(i), qul sa'atlū ‘alaikum minhu żikrā(n).
[83]
Serto wong-wong niku betaken kepado niko (Muhammad) tentang Zulkarnain. Kelapkela, “Ayun kulo bacoke kepado niko kisonyo.”
اِنَّا مَكَّنَّا لَهٗ فِى الْاَرْضِ وَاٰتَيْنٰهُ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ سَبَبًا ۙ٨٤
Innā makkannā lahū fil-arḍi wa ātaināhu min kulli syai'in sababā(n).
[84]
Leser, Kame’ sampun ngesung kedudukan kepadonyo di bumi, serto Kame’ sampun ngesung jalan kepadonyo (peranti nyampî) sedanten sesios.
فَاَتْبَعَ سَبَبًا٨٥
Fa atba‘a sababā(n).
[85]
Mangko dio nempû sios jalan saos.
حَتّٰىٓ اِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِيْ عَيْنٍ حَمِئَةٍ وَّوَجَدَ عِنْدَهَا قَوْمًا ەۗ قُلْنَا يٰذَا الْقَرْنَيْنِ اِمَّآ اَنْ تُعَذِّبَ وَاِمَّآ اَنْ تَتَّخِذَ فِيْهِمْ حُسْنًا٨٦
Ḥattā iżā balaga magribasy-syamsi wajadahā tagrubu fī ‘ainin ḥami'atiw wa wajada ‘indahā qaumā(n), qulnā yā żal-qarnaini immā an tu‘ażżiba wa immā an tattakhiża fīhim ḥusnā(n).
[86]
Hinggo sewaktu dio sampun sampe di panggonan matoari tegelînsîr, 691 dio ningalnyo (matoari) tegelînsîr di jerŏ laut yên belumpur item, serto di ngeriku ditemukenyo sios kaum (nano beagami). Kame’ bekelap, “Wahai Zulkarnain! Niko angsal ngukum atawa bedamel keleseran (ngajak beiman) kepado wong-wong niku.”
691) Sampe di pantai sebela barat, panggonan Zulkarnain ningal matoari sedeng tegelînsîr’.
قَالَ اَمَّا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهٗ ثُمَّ يُرَدُّ اِلٰى رَبِّهٖ فَيُعَذِّبُهٗ عَذَابًا نُّكْرًا٨٧
Qāla ammā man ẓalama fa saufa nu‘ażżibuhū ṡumma yuraddu ilā rabbihī fa yu‘ażżibuhū ‘ażāban nukrā(n).
[87]
Dio (Zulkarnain) bekelap, “Sinten saos bedamel zolim, kame’ ayun ngukumnyo, sampun niku dio ayun dibale’ke kepado Tuhannyo, sampun niku Tuhan ngazabnyo dengen azab yên keras nian.
وَاَمَّا مَنْ اٰمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهٗ جَزَاۤءً ۨالْحُسْنٰىۚ وَسَنَقُوْلُ لَهٗ مِنْ اَمْرِنَا يُسْرًا ۗ٨٨
Wa ammā man āmana wa ‘amila ṣāliḥan fa lahū jazā'anil-ḥusnā, wa sanaqūlu lahū min amrinā yusrā(n).
[88]
Wênten saos wong yên beiman serto mamelke keleseran, mangko dio angsal (pahalo) yên leser peranti balesan, serto ayun kame’ sampîke kepadonyo perinta kame’ yên muda-muda.”
ثُمَّ اَتْبَعَ سَبَبًا٨٩
Ṡumma atba‘a sababā(n).
[89]
Sampun niku dio nempû sios jalan (yên lian).
حَتّٰىٓ اِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلٰى قَوْمٍ لَّمْ نَجْعَلْ لَّهُمْ مِّنْ دُوْنِهَا سِتْرًا ۙ٩٠
Ḥattā iżā balaga maṭli‘asy-syamsi wajadahā taṭlu‘u ‘alā qaumil lam naj‘al lahum min dūnihā sitrā(n).
[90]
Hinggo sewaktu dio sampe di panggonan terbit matoari (sebela timur) ditingalinyo (matoari) besinar di pucu’ sios kaum yên nano Kame’ dadeske sios pelîndûng peranti wong-wong niku dari (cahayo matoari) 692 niku,
692) Nurut sebagîan mufasir, golongan yên dipanggi Zulkarnain niku umat yên mîskîn.
كَذٰلِكَۗ وَقَدْ اَحَطْنَا بِمَا لَدَيْهِ خُبْرًا٩١
Każālik(a), wa qad aḥaṭnā bimā ladaihi khubrā(n).
[91]
Ma’nikula, serto selesernyo Kame’ wikan sedanten sesiosnyo yên wênten perantinyo (Zulkarnain).
ثُمَّ اَتْبَعَ سَبَبًا٩٢
Ṡumma atba‘a sababā(n).
[92]
Sampun niku dio nempu sios jalan (yên lian male).
حَتّٰىٓ اِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِنْ دُوْنِهِمَا قَوْمًاۙ لَّا يَكَادُوْنَ يَفْقَهُوْنَ قَوْلًا٩٣
Ḥattā iżā balaga bainas-saddaini wajada min dūnihimā qaumal lā yakādūna yafqahūna qaulā(n).
[93]
Hinggo sewaktu dio sampî di antaro duo gunung, didapetinyo di wêngkêng (keduo gunung niku) sios kaum yên ampîr nano wikan kelapan. 693
693) Wong-wong niku nano wikan ngêrtike bahaso wong lian, kerno wong-wong niku sangat tebî bezonyo dari bahaso yên lian, serto wong-wong niku saos nano wikan nerangke maksud wong-wong niku dengen leser kerno kekirang cerdasan wong-wong niku.
قَالُوْا يٰذَا الْقَرْنَيْنِ اِنَّ يَأْجُوْجَ وَمَأْجُوْجَ مُفْسِدُوْنَ فِى الْاَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلٰٓى اَنْ تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا٩٤
Qālū yā żal-qarnaini inna ya'jūja wa ma'jūja mufsidūna fil-arḍi fahal naj‘alu laka kharjan ‘alā an taj‘alā bainanā wa bainahum saddā(n).
[94]
Wong-wong niku bekelap, “Wahai Zulkarnain! Leser, Ya’jūj serto Ma’jūj 694 niku (makhluk yên) damelke kerusa’an di bumi, mangko angsalke kame’ mayar niko imbalan peranti niko dadeske gedêg’ penghalang antaro kame’ serto wong-wong niku?”
694) Ya’jūj serto Ma’jūj iolah duo bangso yên daemelk kerusa’an di bumi.
قَالَ مَا مَكَّنِّيْ فِيْهِ رَبِّيْ خَيْرٌ فَاَعِيْنُوْنِيْ بِقُوَّةٍ اَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ رَدْمًا ۙ٩٥
Qāla mā makkannī fīhi rabbī fa a‘īnūnī biquwwatin aj‘al bainakum wa bainahum radmā(n).
[95]
Dio (Zulkarnain) bekelap, “Napi yên sampun disungke Tuhan kepado kulo langkung saê (daripado imbalan niko), mangko tolongla kulo dengen kekuatan, supayo kulo wikan dadeske gedêg’ penghalang antaro niko serto wong-wong niku,
اٰتُوْنِيْ زُبَرَ الْحَدِيْدِۗ حَتّٰىٓ اِذَا سَاوٰى بَيْنَ الصَّدَفَيْنِ قَالَ انْفُخُوْا ۗحَتّٰىٓ اِذَا جَعَلَهٗ نَارًاۙ قَالَ اٰتُوْنِيْٓ اُفْرِغْ عَلَيْهِ قِطْرًا ۗ٩٦
Ātūnī zubaral-ḥadīd(i), ḥattā iżā sāwā bainaṣ-ṣadafaini qālanfukhū, ḥattā iżā ja‘alahū nārā(n), qāla ātūnī ufrig ‘alaihi qiṭrā(n).
[96]
Sungkela kulo teta’an-teta’an besi! Sampî sewaktu (teta’an) besi niku sampun (tepasang) sami rato dengen keduo (punca’) gunung niku, dio (Zulkarnain) bekelap, “Tiupla (api niku)!” sewaktu (besi) niku sampun dades (abang memper) api, dio bekelap saos, “Sungkela kulo tembago (yên mendîdî) supayo kulo tuangke ke pucu’nyo (besi panas niku).”
فَمَا اسْطَاعُوْٓا اَنْ يَّظْهَرُوْهُ وَمَا اسْتَطَاعُوْا لَهٗ نَقْبًا٩٧
Famasṭā‘ū ay yaẓharūhu wa mastaṭā‘ū lahū naqbā(n).
[97]
Mangko wong-wong niku (Ya’jūj serto Ma’jūj) nano wikan manjatinyo serto nano wikan (pulo’) ngelubanginyo.
قَالَ هٰذَا رَحْمَةٌ مِّنْ رَّبِّيْۚ فَاِذَا جَاۤءَ وَعْدُ رَبِّيْ جَعَلَهٗ دَكَّاۤءَۚ وَكَانَ وَعْدُ رَبِّيْ حَقًّا ۗ٩٨
Qāla hāżā raḥmatum mir rabbī, fa iżā jā'a wa‘du rabbī ja‘alahū dakkā'(a), wa kāna wa‘du rabbī ḥaqqā(n).
[98]
Dio (Zulkarnain) bekelap, “(Gedêg) niki iola rahmat dari Tuhan kulo, mangko napibilo semayoan Tuhan kulo sampun rawu, Dio ayun ngancurke sedanten sesiosnyo; serto semayoan Tuhan kulo niku leser.”
۞ وَتَرَكْنَا بَعْضَهُمْ يَوْمَىِٕذٍ يَّمُوْجُ فِيْ بَعْضٍ وَّنُفِخَ فِى الصُّوْرِ فَجَمَعْنٰهُمْ جَمْعًا ۙ٩٩
Wa taraknā ba‘ḍahum yauma'iżiy yamūju fī ba‘ḍiw wa nufikha fiṣ-ṣūri fa jama‘nāhum jam‘ā(n).
[99]
Serto pado dinten niku Kame’ lanta’ke wong-wong niku (Ya’jūj serto Ma’jūj) bebaur antaro sios dengen yên lian, serto (napibilo) sangkakalo ditiup (male), ayun Kame’ kumpulke wong-wong niku sedanten sesiosnyo.
وَّعَرَضْنَا جَهَنَّمَ يَوْمَىِٕذٍ لِّلْكٰفِرِيْنَ عَرْضًا ۙ١٠٠
Wa ‘araḍnā jahannama yauma'iżil lil-kāfirīna ‘arḍā(n).
[100]
Serto Kame’ ningalke (nerako) Jahannam dengen leser pado dinten niku kepado wong kafir,
ۨالَّذِيْنَ كَانَتْ اَعْيُنُهُمْ فِيْ غِطَاۤءٍ عَنْ ذِكْرِيْ وَكَانُوْا لَا يَسْتَطِيْعُوْنَ سَمْعًا ࣖ١٠١
Allażīna kānat a‘yunuhum fī giṭā'in ‘an żikrī wa kānū lā yastaṭī‘ūna sam‘ā(n).
[101]
(Iola) wong yên mato (ati)nyo jerŏ sampun tetutup (nano wikan) dari ningalke tando-tando (keagengan)-Kulo, serto wong-wong niku nano wikan ngerungu.
اَفَحَسِبَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْٓا اَنْ يَّتَّخِذُوْا عِبَادِيْ مِنْ دُوْنِيْٓ اَوْلِيَاۤءَ ۗاِنَّآ اَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكٰفِرِيْنَ نُزُلًا١٠٢
Afaḥasibal-lażīna kafarū ay yattakhiżū ‘ibādī min dūnī auliyā'(a), innā a‘tadnā jahannama lil-kāfirīna nuzulā(n).
[102]
Mangko napi wong kafir nyangko kalu wong-wong niku (wikan) ngembil hambo-hambo-Kulo dades penolong selian Kulo? Leser, Kame’ sampun ngewêntenke(nerako) Jahannam sebagî panggonan peranti wong-wong kafir.
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْاَخْسَرِيْنَ اَعْمَالًا ۗ١٠٣
Qul hal nunabbi'ukum bil-akhsarīna a‘mālā(n).
[103]
Kelakela (Muhammad), “Napi perlu Kame’ kisoke kepado niko tentang wong yên Maha rugi damelannyo?
اَلَّذِيْنَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِى الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُوْنَ اَنَّهُمْ يُحْسِنُوْنَ صُنْعًا١٠٤
Al-lażīna ḍalla sa‘yuhum fil-ḥayātid-dun-yā wa hum yaḥsabūna annahum yuḥsinūna ṣun‘ā(n).
[104]
(Iolah) wong yên sio-sio damelannyo jerŏ keîdupan dunio, sedengke wong-wong niku ngiro sampun bedamel seleser-lesernyo.
اُولٰۤىِٕكَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا بِاٰيٰتِ رَبِّهِمْ وَلِقَاۤىِٕهٖ فَحَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيْمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيٰمَةِ وَزْنًا١٠٥
Ulā'ikal-lażīna kafarū bi'āyāti rabbihim wa liqā'ihī fa ḥabiṭat a‘māluhum falā nuqīma lahum yaumal-qiyāmati waznā(n).
[105]
Wong-wong niku wêntenla wong yên ngingkari ayat-ayat Tuhan wong-wong niku serto (nano pecayo) tehadep haderengan dengen-Nyo. 695 Mangko sio-sio damelan wong-wong niku, serto Kame’ nano ngesungke penimbangan tehadep (damel) wong-wong niku pado dinten Kiamat.
695) Nano beiman kepado dinten Kiamat
ذٰلِكَ جَزَاۤؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُوْا وَاتَّخَذُوْٓا اٰيٰتِيْ وَرُسُلِيْ هُزُوًا١٠٦
Żālika jazā'uhum jahannamu bimā kafarū wattakhażū āyātī wa rusulī huzuwā(n).
[106]
Sampunla ma’ niku, balesan wong-wong niku nerako Jahannam, kerno kekafiran wong-wong niku, serto kerno wong-wong niku dadeske ayat-ayat Kulo serto rosul-rosul Kulo sebagî bahan olo’an.
اِنَّ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنّٰتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا ۙ١٠٧
Innal-lażīna āmanū wa ‘amiluṣ-ṣāliḥāti kānat lahum jannātul-firdausi nuzulā(n).
[107]
Leser, wong yên beiman serto damelke keleseran, peranti wong-wong niku didadeske suargo Firdaus sebagî panggonan,
خٰلِدِيْنَ فِيْهَا لَا يَبْغُوْنَ عَنْهَا حِوَلًا١٠٨
Khālidīna fīhā lā yabgūna ‘anhā ḥiwalā(n).
[108]
Wong-wong niku kekel di jerŏnyo, wong-wong niku nano pengen ngalî dari ngeriku.
قُلْ لَّوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِّكَلِمٰتِ رَبِّيْ لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ اَنْ تَنْفَدَ كَلِمٰتُ رَبِّيْ وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهٖ مَدَدًا١٠٩
Qul lau kānal-baḥru midādal likalimāti rabbī lanafidal-baḥru qabla an tanfada kalimāṭu rabbī wa lau ji'nā bimiṡlihī madadā(n).
[109]
Kelapkela (Muhammad), “Sekironyo lautan dades tinto peranti (nulis) kalimat-kalimat Tuhan kulo, mangko cengki telasla lautan niku sedereng sampun (penulisan) kalimat-kalimat Tuhan kulo, meskipun Kame’ rawuke tambahan sekata niku (pulo’).”
قُلْ اِنَّمَآ اَنَا۠ بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوْحٰٓى اِلَيَّ اَنَّمَآ اِلٰهُكُمْ اِلٰهٌ وَّاحِدٌۚ فَمَنْ كَانَ يَرْجُوْا لِقَاۤءَ رَبِّهٖ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَّلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهٖٓ اَحَدًا ࣖ١١٠
Qul innamā ana basyarum miṡlukum yūḥā ilayya annamā ilāhukum ilāhuw wāḥid(un), faman kāna yarjū liqā'a rabbihī falya‘mal ‘amalan ṣāliḥaw wa lā yusyrik bi‘ibādati rabbihī aḥadā(n).
[110]
Kelapkela (Muhammad), “Selesernyo, kulo niki sesios wong saos ma’kayo niko, yên sampun nerimo wahyu, bahwo selesernyo Tuhan niko iola Tuhan Yên Maha Sios.” Mangko sinten sios ngarep haderengan dengen Tuhannyo mangko hendakla dio damelke keleseran serto nanola dio nyekutuke dengen sesios saos jerȏ beibada kepado Tuhannyo.”