Surah Yusuf
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ
الۤرٰ ۗ تِلْكَ اٰيٰتُ الْكِتٰبِ الْمُبِيْنِۗ١
Alif lām rā, tilka āyātul-kitābil-mubīn(i).
[1]
Alif Lām Rā. Tulah ayat-ayat kitab (al-Qur’an) nang jelas (arti dan patunjuknya).
اِنَّآ اَنْزَلْنٰهُ قُرْاٰنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُوْنَ٢
Innā anzalnāhu qur'ānan ‘arabiyyal la‘allakum ta‘qilūn(a).
[2]
Sasungguhnyo kami manurunkannyo (Kitab Suci) barupo Al-Qur’an dalam bahasa Arab supayo kamu mangerti.
نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ اَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَآ اَوْحَيْنَآ اِلَيْكَ هٰذَا الْقُرْاٰنَۖ وَاِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهٖ لَمِنَ الْغٰفِلِيْنَ٣
Naḥnu naquṣṣu ‘alaika aḥsanal-qaṣaṣi bimā auḥainā ilaika hāżal-qur'ān(a), wa in kunta min qablihī laminal-gāfilīn(a).
[3]
Kami manceritokan kapadomu (Nabi Muhammad) kisah nang paling baik dengan mawahyukan Al-Qur’an ko kapadomu. Sasungguhnyo kamu sabelum tu tamasuk orang-orang nang idak mangetaui.
اِذْ قَالَ يُوْسُفُ لِاَبِيْهِ يٰٓاَبَتِ اِنِّيْ رَاَيْتُ اَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَّالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَاَيْتُهُمْ لِيْ سٰجِدِيْنَ٤
Iż qāla yūsufu li'abīhi yā abati innī ra'aitu aḥada ‘asyara kaukabaw wasy-syamsa wal-qamara ra'aituhum lī sājidīn(a).
[4]
(Ingatlah) katiko Yusuf bakato kapado bapaknyo (Ya’qub), “Oi bapakku, aku sasungguhnyo aku lah (bamimpi) mangimak sebelas bintang, matohari, dan bulan Aku mangimak sagalonyo sujud kapadoku.”
قَالَ يٰبُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُءْيَاكَ عَلٰٓى اِخْوَتِكَ فَيَكِيْدُوْا لَكَ كَيْدًا ۗاِنَّ الشَّيْطٰنَ لِلْاِنْسَانِ عَدُوٌّ مُّبِيْنٌ٥
Qāla yā bunayya lā taqṣuṣ ru'yāka ‘alā ikhwatika fa yakīdū laka kaidā(n), innasy-syaiṭāna lil-insāni ‘aduwwum mubīn(un).
[5]
Dio (bapaknyo) bakato, “Oi anakku, jangan kamu ceritokan mimpimu kapado saudaro-saudaromu kareno orang-orang tu bakal mambuat tipu dayo nang sungguh-sungguh kapadomu. Sasungguhnyo setan adolah musuh nang nyato bagi manusio.”
وَكَذٰلِكَ يَجْتَبِيْكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيْلِ الْاَحَادِيْثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهٗ عَلَيْكَ وَعَلٰٓى اٰلِ يَعْقُوْبَ كَمَآ اَتَمَّهَا عَلٰٓى اَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ اِبْرٰهِيْمَ وَاِسْحٰقَۗ اِنَّ رَبَّكَ عَلِيْمٌ حَكِيْمٌ ࣖ٦
Wa każālika yajtabīka rabbuka wa yu‘allimuka min ta'wīlil-aḥādīṡi wa yutimmu ni‘matahū ‘alaika wa ‘alā āli ya‘qūba kamā atammahā ‘alā abawaika min qablu ibrāhīma wa isḥāq(a), inna rabbaka ‘alīmun ḥakīm(un).
[6]
Macam tulah, Tuhan mamilihmu (untuk manjadi Nabi), mangajarkan kapadomu sebagian dari takwil mimpi, serto manyempurnokan nikmat-Nyo kapadomu dan kapado kelurgo Ya'qub, samacam mano Diol ah manyempurnokannyo kapado kedua datukmu sabelumnyo, (Yaitu) Ibrahim dan Ishaq. Sasungguhnyo Tuhanmu Maha Mangetaui lagi Maha Bijaksano.
۞ لَقَدْ كَانَ فِيْ يُوْسُفَ وَاِخْوَتِهٖٓ اٰيٰتٌ لِّلسَّاۤىِٕلِيْنَ٧
Laqad kāna fī yūsufa wa ikhwatihī āyātul lis-sā'ilīn(a).
[7]
Sungguh, dalam (kisah) Yusuf serto saudaro-saudaronyo, benar-benar tadapat tandotando (kakuasoan Allah) bagi paro pananyo.
اِذْ قَالُوْا لَيُوْسُفُ وَاَخُوْهُ اَحَبُّ اِلٰٓى اَبِيْنَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ ۗاِنَّ اَبَانَا لَفِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍۙ٨
Iż qālū layūsufu wa akhūhu aḥabbu ilā abīnā minnā wa naḥnu ‘uṣbah(tun), inna abānā lafī ḍalālim mubīn(in).
[8]
(Ingatlah) katiko orang-orang tu bakato, “Sasungguhnyo Yusuf dan saudaro (kandung)-nyo 364 lebih dicintoi bapak daripado kito, padohal kito adolah kumpulan (nang banyak). Sasungguhnyo bapak kito dalam kakeliruan nang nyato.
364) Nang dimaksud saudaro kandung Nabi Yusuf tu adolah Bunyamin.
ۨاقْتُلُوْا يُوْسُفَ اَوِ اطْرَحُوْهُ اَرْضًا يَّخْلُ لَكُمْ وَجْهُ اَبِيْكُمْ وَتَكُوْنُوْا مِنْۢ بَعْدِهٖ قَوْمًا صٰلِحِيْنَ٩
Uqtulū yūsufa awiṭraḥūhu arḍay yakhlu lakum wajhu abīkum wa takūnū mim ba‘dihī qauman ṣāliḥīn(a).
[9]
Bunuhlah Yusuf atau buanglah dio ka suatu genah supayo perhatian bapak tatumpah kapadomu dan sasudah tu (batobatlah sahinggo) kamu bakl manjadi kaum nang saleh.”
قَالَ قَاۤىِٕلٌ مِّنْهُمْ لَا تَقْتُلُوْا يُوْسُفَ وَاَلْقُوْهُ فِيْ غَيٰبَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ اِنْ كُنْتُمْ فٰعِلِيْنَ١٠
Qāla qā'ilum minhum lā taqtulū yūsufa wa alqūhu fī gayābatil-jubbi yaltaqiṭhu ba‘ḍus-sayyārati in kuntum fā‘ilīn(a).
[10]
Salah saorang di antaro orang-orang tu bakato, “Janganlah kamu mambunuh Yusuf, tapi masukkan bae dio ka sumur, supayo dio dipungut oleh sabagian musafir bilo kamu mau babuat.”
قَالُوْا يٰٓاَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأْمَنَّ۫ا عَلٰى يُوْسُفَ وَاِنَّا لَهٗ لَنٰصِحُوْنَ١١
Qālū yā abānā mā laka lā ta'mannā ‘alā yūsufa wa innā lahū lanāṣiḥūn(a).
[11]
Orang-orang tu bakato, “Oi bapak kami, mangapo bapak idak mampercayoi kami atas atas Yusuf, padohal sasungguhnyo kami benar-benar manginginkan kabaikan baginyo ?
اَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا يَّرْتَعْ وَيَلْعَبْ وَاِنَّا لَهٗ لَحٰفِظُوْنَ١٢
Arsilhu ma‘anā gaday yarta‘ wa yal‘ab wa innā lahū laḥāfiẓūn(a).
[12]
Biaklah dio pegi basamo kami besok pagi supayo dio basenang-senang dan bamainmain. Sasungguhnyo kami benar-benar bakal manjagonyo.”
قَالَ اِنِّيْ لَيَحْزُنُنِيْٓ اَنْ تَذْهَبُوْا بِهٖ وَاَخَافُ اَنْ يَّأْكُلَهُ الذِّئْبُ وَاَنْتُمْ عَنْهُ غٰفِلُوْنَ١٣
Qāla innī layaḥzununī an tażhabū bihī wa akhāfu ay ya'kulahuż-żi'bu wa antum ‘anhu gāfilūn(a).
[13]
Dio (Ya'qub) bakato, “Sasungguhnyo kapegian kamu basamo dio (Yusuf) amat manyedihkanku dan aku khawatir serigalo bakal mamangsonyo, sedangkan kamu lengah darinyo.”
قَالُوْا لَىِٕنْ اَكَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ اِنَّآ اِذًا لَّخٰسِرُوْنَ١٤
Qālū la'in akalahuż-żi'bu wa naḥnu ‘uṣbatun innā iżal lakhāsirūn(a).
[14]
Orang-orang tu bakato, “Sungguh, kalu serigalo mamangsonyo, padohal kami kelompok (nang kuat), kami benar-benar orang nang marugi.” 365
365) Maksudnyo adolah manjadi orang pangecut nang hidupnyo idak ado artinyo.
فَلَمَّا ذَهَبُوْا بِهٖ وَاَجْمَعُوْٓا اَنْ يَّجْعَلُوْهُ فِيْ غَيٰبَتِ الْجُبِّۚ وَاَوْحَيْنَآ اِلَيْهِ لَتُنَبِّئَنَّهُمْ بِاَمْرِهِمْ هٰذَا وَهُمْ لَا يَشْعُرُوْنَ١٥
Falammā żahabū bihī wa ajma‘ū ay yaj‘alūhu fī gayābatil-jubb(i), wa auḥainā ilaihi latunabbi'annahum bi'amrihim hāżā wa hum lā yasy‘urūn(a).
[15]
Mako, katiko orang-orang tu mambawonyo serto sepakat mamasukkannyo ka dasar sumur, (orang-orang tu pun malaksanokan kasepakatan tu). Kami wahyukan kapadonyo, “Kamu kagi pasti bakal manceritokan perbuatan orang-orang ko kapado orang-orang tu, sedangkan orang-orang tu idak manyadari.”
وَجَاۤءُوْٓ اَبَاهُمْ عِشَاۤءً يَّبْكُوْنَۗ١٦
Wa jā'ū abāhum ‘isyā'ay yabkūn(a).
[16]
(Kemudian), orang-orang tu datang kapado bapaknyo pado petang hari sambil manangis.
قَالُوْا يٰٓاَبَانَآ اِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوْسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَاَكَلَهُ الذِّئْبُۚ وَمَآ اَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَّنَا وَلَوْ كُنَّا صٰدِقِيْنَ١٧
Qālū yā abānā innā żahabnā nastabiqu wa taraknā yūsufa ‘inda matā‘inā fa akalahuż-żi'b(u), wa mā anta bimu'minil lanā wa lau kunnā ṣādiqīn(a).
[17]
Orang-orang tu bakato, “Oi bapak, sasungguhnyo kami pegi balumbo dan kami tinggalkan Yusuf di dekat barang-barang kami, lalu serigalo mamangsonyo. Bapak tentu idak bakal percayo kapado kami, sakalipun kami bakato benar.”
وَجَاۤءُوْ عَلٰى قَمِيْصِهٖ بِدَمٍ كَذِبٍۗ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ اَنْفُسُكُمْ اَمْرًاۗ فَصَبْرٌ جَمِيْلٌ ۗوَاللّٰهُ الْمُسْتَعَانُ عَلٰى مَا تَصِفُوْنَ١٨
Wa jā'ū ‘alā qamīṣihī bidamin każib(in), qāla bal sawwalat lakum anfusukum amrā(n), fa ṣabrun jamīl(un), wallāhul musta‘ānu ‘alā mā taṣifūn(a).
[18]
Orang-orang tu mambawo bajunyo (nang dilumuri) darah palsu. Dio (Ya'qub) bakato, “Justru hanyo dirimu deweklah nang mandang baik urusan (nang buruk) tu, mako hanyo basabar tulah nang tabaik (bagiku). Allah bae-lah Zat nang dimohonkan pertolongan tahadap apo nang kamu ceritokan.”
وَجَاۤءَتْ سَيَّارَةٌ فَاَرْسَلُوْا وَارِدَهُمْ فَاَدْلٰى دَلْوَهٗ ۗقَالَ يٰبُشْرٰى هٰذَا غُلٰمٌ ۗوَاَسَرُّوْهُ بِضَاعَةً ۗوَاللّٰهُ عَلِيْمٌ ۢبِمَا يَعْمَلُوْنَ١٩
Wa jā'at sayyāratun fa arsalū wāridahum fa adlā dalwah(ū), qāla yā busyrā hāżā gulām(un), wa asarrūhu biḍā‘ah(tan), wallāhu ‘alīmum bimā ya‘malūn(a).
[19]
Datanglah sakelompok musafir. Orangorang tu manyuruh saorang pangambil aek, lalu dio manurunkan timbonyo. Dio bakato, “Oh, senangnyo! Ko ado saorang budak belia.” Kemudian paro musafir tu manyembunyikannyo sabagai barang dagangan. Allah Maha Mangetahui apo nang orang-orang tu kerjokan.
وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍۢ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُوْدَةٍ ۚوَكَانُوْا فِيْهِ مِنَ الزّٰهِدِيْنَ ࣖ٢٠
Wa syarauhu biṡamanim bakhsin darāhima ma‘dūdah(tin), wa kānū fīhi minaz-zāhidīn(a).
[20]
Orang-orang tu manjualnyo (Yusuf) dengan hargo murah, (Yaitu) baberapo dirham bae sebab orang-orang tu idak tatarik padonyo. 366
366) Orang-orang tu khawatir bahwa Nabi Yusuf bakal ditemukan oleh keluargonyo dan bakal langsung diambik lagi dan orang-orang tu idak mandapatkan apo-apo. Makonyo, cepat-cepat dijual walaupun dengan hargo murah.
وَقَالَ الَّذِى اشْتَرٰىهُ مِنْ مِّصْرَ لِامْرَاَتِهٖٓ اَكْرِمِيْ مَثْوٰىهُ عَسٰىٓ اَنْ يَّنْفَعَنَآ اَوْ نَتَّخِذَهٗ وَلَدًا ۗوَكَذٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوْسُفَ فِى الْاَرْضِۖ وَلِنُعَلِّمَهٗ مِنْ تَأْوِيْلِ الْاَحَادِيْثِۗ وَاللّٰهُ غَالِبٌ عَلٰٓى اَمْرِهٖ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ٢١
Wa qālal-lażisytarāhu mim miṣra limra'atihī akrimī maṡwāhu ‘asā ay yanfa‘anā au nattakhiżahū waladā(n), wa każālika makkannā liyūsufa fil-arḍ(i), wa linu‘allimahū min ta'wīlil-aḥādīṡ(i), wallāhu gālibun ‘alā amrihī wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).
[21]
Orang Mesir yang mambelinyo bakato kapado bininyo 367 , “Bagilah untuknyo genah (dan layanan) nang baik. Mudah-mudahan dio bamanfaat bagi kito atau kito ambik dio sabagai anak.” Macam tulah, (kagi sasudah dewaso), Kami mambagihkan kadudukan nang baik kapado Yusuf di negeri (Mesir) dan supayo Kami mangajarkan kapadonyo takwil mimpi, Allah bakuaso atas sagalo urusan-Nyo, tapi kebanyakan manusio idak mangerti.
367) Orang dari Mesir nang mambeli Nabi Yusuf tu adolah seorang pambesar Mesir nang dikenal dengan namo Qitfir al-Aziz. Dalam sebagian kitab tafsir disebutkan namo bininyo, Rail. Ado jugo nang manyebutnya Zulaikha atau Zalikha. Namun, riwayat nang manyebutkan namo-namo tu idak dapat dipertanggungjawabkan.
وَلَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهٗٓ اٰتَيْنٰهُ حُكْمًا وَّعِلْمًا ۗوَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِيْنَ٢٢
Wa lammā balaga asyuddahū ātaināhu ḥukmaw wa ‘ilmā(n), wa każālika najzil-muḥsinīn(a).
[22]
Katiko dio sudah cukup dewasa, Kami bagihkan kapadonyo kaarifan dan ilmu. Macam tulah, Kami mambagih balasan kapado orang-orang nang babuat baik.
وَرَاوَدَتْهُ الَّتِيْ هُوَ فِيْ بَيْتِهَا عَنْ نَّفْسِهٖ وَغَلَّقَتِ الْاَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ ۗقَالَ مَعَاذَ اللّٰهِ اِنَّهٗ رَبِّيْٓ اَحْسَنَ مَثْوَايَۗ اِنَّهٗ لَا يُفْلِحُ الظّٰلِمُوْنَ٢٣
Wa rāwadathul-latī huwa fī baitihā ‘an nafsihī wa gallaqatil-abwāba wa qālat haita lak(a), qāla ma‘āżallāhi innahū rabbī aḥsana maṡwāy(a), innahū lā yuflihuẓ-ẓālimūn(a).
[23]
Perempuan, nang dio (Yusuf) tinggal di rumahnyo, merayunyo. Dio manutup rapat sagalo pintu, lalu bakato, “Marilah mandekat kapadoku.” Yusuf bakato, “Aku balindung kapado Allah. Sasungguhnyo dio (lakimu) adolah tuanku. Dio lah mamperlakukanku dengan baik. Sasungguhnyo orang-orang aniayo idak bakal bauntung.
وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهٖۙ وَهَمَّ بِهَا ۚ لَوْلَآ اَنْ رَّاٰ بُرْهَانَ رَبِّهٖۗ كَذٰلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوْۤءَ وَالْفَحْشَاۤءَۗ اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِيْنَ٢٤
Wa laqad hammat bihī wa hamma bihā lau lā ar ra'ā burhāna rabbih(ī), każālika linaṣrifa ‘anhus-sū'a wal-faḥsyā'(a), innahū min ‘ibādinal-mukhlaṣīn(a).
[24]
Sungguh, perempuan tu benar-benar lah bakendak kapadonyo (Yusuf). Yusuf pun berkendak kapadonyo sakironyo dio idak mangimak tando (dari) Tuhannyo. 368 Macam tulah, Kami mamalingkan darinyo kaburukan dan kakejian. Sasungguhnyo dio (Yusuf) tamasuk hambo-hambo Kami nang tapilih.
368) Ayat ko idak manunjukkan bahwa Nabi Yusuf mampunyoi kainginan nang buruk tahadap perempuan tu, tapi godaan perempuan tu demikian besaknyo sahinggo sakironyo dio idak dikuatkan dengan kaimanan kapada Allah, tentu dio bakal jatuh ka dalam kemaksiatan.
وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيْصَهٗ مِنْ دُبُرٍ وَّاَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَا الْبَابِۗ قَالَتْ مَا جَزَاۤءُ مَنْ اَرَادَ بِاَهْلِكَ سُوْۤءًا اِلَّآ اَنْ يُّسْجَنَ اَوْ عَذَابٌ اَلِيْمٌ٢٥
Wastabaqal-bāba wa qaddat qamīṣahū min duburiw wa alfayā sayyidahā ladal-bāb(i), qālat mā jazā'u man arāda bi'ahlika sū'an illā ay yusjana au ‘ażābun alīm(un).
[25]
Kaduonyo balumbo manuju pintu dan perempuan tu manarik bajunyo (Yusuf) dari belakang hinggo koyak dan kaduonyo mandapati laki perempuan tu di muko pintu. Dio (perempuan tu) bakato, “Apokah balasan tahadap orang nang bamaksud
قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِيْ عَنْ نَّفْسِيْ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنْ اَهْلِهَاۚ اِنْ كَانَ قَمِيْصُهٗ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكٰذِبِيْنَ٢٦
Qāla hiya rāwadatnī ‘an nafsī wa syahida syāhidum min ahlihā, in kāna qamīṣuhū qudda min qubulin fa ṣadaqat wa huwa minal-kāżibīn(a).
[26]
Dio (Yusuf) bakato, “Dio nang merayu diriku.” Saorang saksi dari keluargo perempuan tu mambagihkan kasaksian, “Kalu bajunyo koyak di bagian muko, perempuan tu benar dan dio (Yusuf) tamasuk orang-orang nang badusto.”
وَاِنْ كَانَ قَمِيْصُهٗ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِنَ الصّٰدِقِيْنَ٢٧
Wa in kāna qamīṣuhū qudda min duburin fa każabat wa huwa minaṣ-ṣādiqīn(a).
[27]
Kalu bajunyo koyak di bagian belakang, perempuan tulah nang badusto dan dio (Yusuf) tamasuk orang nang jujur.”
فَلَمَّا رَاٰ قَمِيْصَهٗ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ قَالَ اِنَّهٗ مِنْ كَيْدِكُنَّ ۗاِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيْمٌ٢٨
Falammā ra'ā qamīṣahū qudda min duburin qāla innahū min kaidikunn(a), inna kaidakunna ‘aẓīm(un).
[28]
Mako, katiko mangimak bajunyo (Yusuf) koyak di bagian belakang, dio (suami perempuan tu) bakato, “Sasungguhnyo ko adolah tipu dayomu (oi kaum perempuan). Tipu dayomu benar benar hebat.
يُوْسُفُ اَعْرِضْ عَنْ هٰذَا وَاسْتَغْفِرِيْ لِذَنْۢبِكِۖ اِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخٰطِـِٕيْنَ ࣖ٢٩
Yūsufu a‘riḍ ‘an hāżā wastagfirī liżambik(i), innaki kunti minal-khāṭi'īn(a).
[29]
Oi Yusuf, lupokanlah kajadian ko dan (oi biniku), mohonlah ampunan atas dosomu kareno sasungguhnyo kamu tamasuk orangorang nang basalah.”
۞ وَقَالَ نِسْوَةٌ فِى الْمَدِيْنَةِ امْرَاَتُ الْعَزِيْزِ تُرَاوِدُ فَتٰىهَا عَنْ نَّفْسِهٖۚ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّاۗ اِنَّا لَنَرٰىهَا فِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍ٣٠
Wa qāla niswatun fil-madīnatimra'atul-‘azīzi turāwidu fatāhā ‘an nafsih(ī), qad syagafahā ḥubbā(n), innā lanarāhā fī ḍalālim mubīn(in).
[30]
Paro perempuan di kota tu bakato, “Bini al-Aziz manggoda pelayannyo untuk manaklukannyo. Pelayannyo benar-benar mambuatnyo mabuk cinto. Kami benar-benar mamandangnyo dalam kasesatan nang nyato.
فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ اَرْسَلَتْ اِلَيْهِنَّ وَاَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَاً وَّاٰتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّيْنًا وَّقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ ۚ فَلَمَّا رَاَيْنَهٗٓ اَكْبَرْنَهٗ وَقَطَّعْنَ اَيْدِيَهُنَّۖ وَقُلْنَ حَاشَ لِلّٰهِ مَا هٰذَا بَشَرًاۗ اِنْ هٰذَآ اِلَّا مَلَكٌ كَرِيْمٌ٣١
Falammā sami‘at bimakrihinna arsalat ilaihinna wa a‘tadat lahunna muttaka'aw wa ātat kulla wāḥidim minhunna sikkīnaw wa qālatikhruj ‘alaihinn(a), falammā ra'ainahū akbarnahū wa qaṭṭa‘na aidiyahunn(a), wa qulna ḥāsya lillāhi mā hāżā illā basyarā(n), in hāżā illā malakun karīm(un).
[31]
Mako, katiko dio (bini al-Aziz) manganing cercoan orang-orang tu, dio mangundang perempuan-perempuan tu dan manyediokan genah duduk bagi orang-orang tu. Dio mambagihkan sabilah pisau kapado masing-masing (untuk mamotong-motong makanan). Dio bakato (kapado Yusuf), “Keluarlah (tampakkanlah dirimu) kapado orang-orang tu.” Katiko perempuan-perempuan tu mangimaknyo, orang-orang tu tapesona (dengan katampanan Yusuf) dan orang-orang tu (tanpo sadar) malukai tangannyo dewek serayo bakato, “Maha Sempurno Allah. Ko bukanlah manusio. Ko benar-benar malaikat nang mulio.”
قَالَتْ فَذٰلِكُنَّ الَّذِيْ لُمْتُنَّنِيْ فِيْهِ ۗوَلَقَدْ رَاوَدْتُّهٗ عَنْ نَّفْسِهٖ فَاسْتَعْصَمَ ۗوَلَىِٕنْ لَّمْ يَفْعَلْ مَآ اٰمُرُهٗ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُوْنًا مِّنَ الصّٰغِرِيْنَ٣٢
Qālat fa żālikunnal-lażī lumtunnanī fīh(i), wa laqad rāwattuhū ‘an nafsihī fasta‘ṣam(a), wa la'il lam yaf‘al mā āmuruhū layusjananna wa layakūnam minaṣ-ṣāgirīn(a).
[32]
Dio (bini al-‘Aziz) bakato, “Tulah orangnyo nang manyebabkan kamu manceloku kareno (aku tatarik) kapadonyo. Sungguh, aku benar-benar lah manggoda untuk menaklukkan dirinyo, tapi dio manolak. Kalu idak malakukan apo nang aku perentahkan kapadonya, niscayo dio bakal dipenjarokan dan benar-benar bakal tamasuk orang nang hino.”
قَالَ رَبِّ السِّجْنُ اَحَبُّ اِلَيَّ مِمَّا يَدْعُوْنَنِيْٓ اِلَيْهِ ۚوَاِلَّا تَصْرِفْ عَنِّيْ كَيْدَهُنَّ اَصْبُ اِلَيْهِنَّ وَاَكُنْ مِّنَ الْجٰهِلِيْنَ٣٣
Qāla rabbis-sijnu aḥabbu ilayya mimmā yad‘ūnanī ilaih(i), wa illā taṣrif ‘annī kaidahunna aṣbu ilaihinna wa akum minal-jāhilīn(a).
[33]
Yusuf bakato, “Wahai Tuhanku, penjaro lebih aku sukoi daripado mamenuhi ajakan perempuan-perempuan tu. Kalu Engkau idak manghindarkan tipu dayo orang-orang tu dariku, niscayo aku bakal cenderung untuk (mamenuhi kainginan orang-orang tu) dan tentu aku tamasuk orang-orang nang bodoh.”
فَاسْتَجَابَ لَهٗ رَبُّهٗ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ ۗاِنَّهٗ هُوَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ٣٤
Fastajāba lahū rabbuhū fa ṣarafa ‘anhu kaidahunn(a), innahū huwas-samī‘ul-‘alīm(u).
[34]
Mako, Tuhannyo mangabulkan (do’a)-nya dan manghindarkannyo dari tipu dayo orang-orang tu. Sasungguhny Diolah nang Maha Manganing lagi Maha Mangetaui.
ثُمَّ بَدَا لَهُمْ مِّنْۢ بَعْدِ مَا رَاَوُا الْاٰيٰتِ لَيَسْجُنُنَّهٗ حَتّٰى حِيْنٍ ࣖ٣٥
Ṡumma badā lahum mim ba‘di mā ra'awul-āyāti layasjununnahū ḥattā ḥīn(in).
[35]
Kemudian timbul pikiran pado orang-orang tu sasudah mangimak tando-tando (kebenaran Yusuf) bahwa orang-orang tu harus mamenjarokannyo sampe waktu tatentu.
وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيٰنِ ۗقَالَ اَحَدُهُمَآ اِنِّيْٓ اَرٰىنِيْٓ اَعْصِرُ خَمْرًا ۚوَقَالَ الْاٰخَرُ اِنِّيْٓ اَرٰىنِيْٓ اَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِيْ خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ ۗنَبِّئْنَا بِتَأْوِيْلِهٖ ۚاِنَّا نَرٰىكَ مِنَ الْمُحْسِنِيْنَ٣٦
Wa dakhala ma‘ahus-sijna fatayān(i), qāla aḥaduhumā innī arānī a‘ṣiru khamrā(n), wa qālal-ākharu innī arānī aḥmilu fauqa ra'sī khubzan ta'kuluṭ-ṭairu minh(u), nabbi'nā bita'wīlih(ī), innā narāka minal-muḥsinīn(a).
[36]
Basamo dio (Yusuf) masuk pulak duo orang pemudo ka dalam penjaro. 369 Salah sikoknyo bakato, “Sasungguhnyo aku bamimpi mameras anggur,” dan nang lainnyo bakato, “Aku bamimpi mambawo roti di atas kepaloku. Sabagiannyo dimakan burung.” (Kaduonyo bakato,) “Jelaskanlah kapado kami takwilnyo! Sasungguhnyo kami mamandangmu tamasuk orang-orang nang babuat baik.”
369) Manurut suatu riwayat, duo pemudo tu adolah pelayan-pelayan rajo.
قَالَ لَا يَأْتِيْكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقٰنِهٖٓ اِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيْلِهٖ قَبْلَ اَنْ يَّأْتِيَكُمَا ۗذٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِيْ رَبِّيْۗ اِنِّيْ تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُوْنَ بِاللّٰهِ وَهُمْ بِالْاٰخِرَةِ هُمْ كٰفِرُوْنَۙ٣٧
Qāla lā ya'tīkumā ṭa‘āmun turzaqānihī illā nabba'tukumā bita'wīlihī qabla ay ya'tiyakumā, żālikumā mimmā ‘allamanī rabbī, innī taraktu millata qaumil lā yu'minūna billāhi wa hum bil-ākhirati hum kāfirūn(a).
[37]
(Yusuf) bakato, “Idak ado makanan apo pun nang bakal dibagihkan kapadomu baduo, kacuali aku sudah manjelaskan takwilnyo sabelum (makanan) tu tibo kapadomu. Tu sabagian nang diajarkan Tuhan kapadoku. Sasungguhnyo aku sudah maninggalkan ugamo kaum nang idak baiman kapado Allah, bahkan kapado akherat pun orangorang tu engkar.
وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ اٰبَاۤءِيْٓ اِبْرٰهِيْمَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوْبَۗ مَا كَانَ لَنَآ اَنْ نُّشْرِكَ بِاللّٰهِ مِنْ شَيْءٍۗ ذٰلِكَ مِنْ فَضْلِ اللّٰهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُوْنَ٣٨
Wattaba‘tu millata ābā'ī ibrāhīma wa isḥāqa wa ya‘qūb(a), mā kāna lanā an nusyrika billāhi min syai'(in), żālika min faḍlillāhi ‘alainā wa ‘alan-nāsi wa lākinna akṡaran-nāsi lā yasykurūn(a).
[38]
Aku mangikuti ugamo nenek moyangku, (Yaitu) Ibrahim, Ishaq dan Ya'qub. Idak pantas bagi kami mampersekutukan suatu apo pun dengan Allah. Tu adolah bagian dari karunio Allah kapado kami dan kapado manusio (sagalonyo), tapi kabanyakan manusio idak basyukur.
يٰصَاحِبَيِ السِّجْنِ ءَاَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُوْنَ خَيْرٌ اَمِ اللّٰهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُۗ٣٩
Yā ṣāḥibayis-sijni a'arbābum mutafarriqūna khairun amillāhul-wāḥidul-qahhār(u).
[39]
Oi duo penghuni penjaro, manokah nang lebih baik, tuhan-tuhan nang bamacammacam tu atau Allah nang Maha So lagi Maha Perkaso?
مَا تَعْبُدُوْنَ مِنْ دُوْنِهٖٓ اِلَّآ اَسْمَاۤءً سَمَّيْتُمُوْهَآ اَنْتُمْ وَاٰبَاۤؤُكُمْ مَّآ اَنْزَلَ اللّٰهُ بِهَا مِنْ سُلْطٰنٍۗ اِنِ الْحُكْمُ اِلَّا لِلّٰهِ ۗاَمَرَ اَلَّا تَعْبُدُوْٓا اِلَّآ اِيَّاهُ ۗذٰلِكَ الدِّيْنُ الْقَيِّمُ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ٤٠
Mā ta‘budūna min dūnihī illā asmā'an sammaitumūhā antum wa ābā'ukum mā anzalallāhu bihā min sulṭān(in), inil-ḥukmu illā lillāh(i), amara allā ta‘budū illā iyyāh(u), żālikad-dīnul-qayyimu wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).
[40]
Apo nang kamu sembah selain Dio hanyolah namo-namo (berhalo) nang kamu dan nenek moyangmu buat dewek. Allah idak manurunkan suatu katerangan apo pun nang pasti tentang hal (namo-namo) tu. Katetapan (nang pasti benar) tu hanyolah punyo Allah. Dio lah mamerentahkan supayo kamu idak manyembah selain Dio. Tulah ugamo nang lurus, tapi kabanyakan manusio idak mangetaui.
يٰصَاحِبَيِ السِّجْنِ اَمَّآ اَحَدُكُمَا فَيَسْقِيْ رَبَّهٗ خَمْرًا ۗوَاَمَّا الْاٰخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْ رَّأْسِهٖ ۗ قُضِيَ الْاَمْرُ الَّذِيْ فِيْهِ تَسْتَفْتِيٰنِۗ٤١
Yā ṣāḥibayis-sijni ammā aḥadukumā fa yasqī rabbahū khamrā(n), wa ammal-ākharu fa yuṣlabu fa ta'kuluṭ-ṭairu mir ra'sih(ī), quḍiyal-amrul-lażī fīhi tastaftiyān(i).
[41]
“Oi duo penghuni penjaro, salah saorang dari di antaro kamu bakal batugas manyediokan minuman khamr bagi tuannyo, sedangkan nang lain bakal disalib. Lalu, burung bakal mamakan sabagian kapalonyo. Sudah tajawab perkaro nang kamu baduo tanyokan (kapadoku).
وَقَالَ لِلَّذِيْ ظَنَّ اَنَّهٗ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِيْ عِنْدَ رَبِّكَۖ فَاَنْسٰىهُ الشَّيْطٰنُ ذِكْرَ رَبِّهٖ فَلَبِثَ فِى السِّجْنِ بِضْعَ سِنِيْنَ ࣖ٤٢
Wa qāla lil-lażī ẓanna annahū nājim minhumażkurnī ‘inda rabbik(a), fa ansāhusy-syaiṭānu żikra rabbihī fa labiṡa fis-sijni biḍ‘a sinīn(a).
[42]
Dio (Yusuf) bacakap kapado orang nang dikatauinyo bakal selamat di antaro orang-orang tu baduo, “Ceritokanlah kaadoanku kapado tuanmu.” Kemudian, setan manjadikan dio lupo untuk manjelaskan (kaadoan Yusuf) kapado tuannyo. Kareno tu, dio (Yusuf) tetap dalam penjaro baberapo tahun lamonyo.
وَقَالَ الْمَلِكُ اِنِّيْٓ اَرٰى سَبْعَ بَقَرٰتٍ سِمَانٍ يَّأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَّسَبْعَ سُنْۢبُلٰتٍ خُضْرٍ وَّاُخَرَ يٰبِسٰتٍۗ يٰٓاَيُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُوْنِيْ فِيْ رُءْيَايَ اِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُوْنَ٤٣
Wa qālal-maliku innī arā sab‘a baqarātin simāniy ya'kuluhunna sab‘un ‘ijāfuw wa sab‘a sumbulātin khuḍriw wa ukhara yābisāt(in), yā ayyuhal-mala'u aftūnī fī ru'yāya in kuntum lir-ru'yā ta‘burūn(a).
[43]
Rajo bakato (kapado paro pamuko kaumnyo), “Sasungguhnyo aku bamimpi mangimak tujuh ekor jawi nang gemuk dimakan oleh tujuh ekor jawi nang kurus serto tujuh tangke (gandum) nang hijau (dan tujuh tangke) lainnyo kering. Oi paro pamuko kaum, terangkanlah kapadoku apo maksud mimpiku tu kalu kamu dapat mantakwilkannyo!”
قَالُوْٓا اَضْغَاثُ اَحْلَامٍ ۚوَمَا نَحْنُ بِتَأْوِيْلِ الْاَحْلَامِ بِعٰلِمِيْنَ٤٤
Qālū aḍgāṡu aḥlām(in), wa mā naḥnu bita'wīlil-aḥlāmi bi‘ālimīn(a).
[44]
Orang-orang tu manjawab, “(Tu) mimpi-mimpi kosong dan kami sakali-kali idak mampu manakwilkan mimpi tu.”
وَقَالَ الَّذِيْ نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ اُمَّةٍ اَنَا۠ اُنَبِّئُكُمْ بِتَأْوِيْلِهٖ فَاَرْسِلُوْنِ٤٥
Wa qālal-lażī najā minhumā waddakara ba‘da ummatin ana unabbi'ukum bita'wīlihī fa arsilūn(i).
[45]
Orang nang selamat di antaro orang-orang tu baduo bakato dan taingat (perihal Yusuf), “Aku bakal mambagihtaukan kapadomu tentang (orang nang pandai) manakwilkan mimpi tu. Mako, utuslah aku (kapadonyo).”
يُوْسُفُ اَيُّهَا الصِّدِّيْقُ اَفْتِنَا فِيْ سَبْعِ بَقَرٰتٍ سِمَانٍ يَّأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَّسَبْعِ سُنْۢبُلٰتٍ خُضْرٍ وَّاُخَرَ يٰبِسٰتٍۙ لَّعَلِّيْٓ اَرْجِعُ اِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُوْنَ٤٦
Yūsufu ayyuhaṣ-ṣiddīqu aftinā fī sab‘i baqarātin simāniy ya'kuluhunna sab‘un ‘ijāfuw wa sab‘i sumbulātin khuḍriw wa ukhara yābisāt(in), la‘allī arji‘u ilan-nāsi la‘allahum ya‘lamūn(a).
[46]
(Dio bakato,) “Oi Yusuf, orang nang amat dipercayo, jelaskanlah kapado kami (takwil mimpiku) tentang tujuh ekor jawi nang gemuk dimakan oleh tujuh ekor jawi nang kurus serto tujuh tangke (gandum) nang hijau (dan tujuh tangke) lainnyo nang kering supayo aku balik kapado orang-orang tu supayo orang-orang tu mangetaui.”
قَالَ تَزْرَعُوْنَ سَبْعَ سِنِيْنَ دَاَبًاۚ فَمَا حَصَدْتُّمْ فَذَرُوْهُ فِيْ سُنْۢبُلِهٖٓ اِلَّا قَلِيْلًا مِّمَّا تَأْكُلُوْنَ٤٧
Qāla tazra‘ūna sab‘a sinīna da'abā(n), famā ḥaṣattum fa żarūhu fī sumbulihī illā qalīlam mimmā ta'kulūn(a).
[47]
(Yusuf) bakato, “Bacocok tanamlah kamu tujuh tahun baturut-turut! Kemudian apo nang kamu tuani, biakkanlah ditangkenyo, kacuali sadikit untuk kamu makan.
ثُمَّ يَأْتِيْ مِنْۢ بَعْدِ ذٰلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَّأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ اِلَّا قَلِيْلًا مِّمَّا تُحْصِنُوْنَ٤٨
Ṡumma ya'tī mim ba‘di żālika sab‘un syidāduy ya'kulna mā qaddamtum lahunna illā qalīlam mimmā tuḥṣinūn(a).
[48]
Kemudian, sasudah tu bakal datang tujuh (tahun) nang sangat sulit (paceklik) nang mangabiskan apo nang kamu simpan untuk mangadapinyo, kacuali sadikit dari apo (bibit gandum) nang kamu simpan.
ثُمَّ يَأْتِيْ مِنْۢ بَعْدِ ذٰلِكَ عَامٌ فِيْهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيْهِ يَعْصِرُوْنَ ࣖ٤٩
Ṡumma ya'tī mim ba‘di żālika ‘āmun fīhi yugāṡun-nāsu wa fīhi ya‘ṣirūn(a).
[49]
Satelah tu bakal datang tahun, katiko manusio diberi hujan (dengan cukup) dan pado maso tu orang-orang tu mameras (anggur).”
وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُوْنِيْ بِهٖ ۚفَلَمَّا جَاۤءَهُ الرَّسُوْلُ قَالَ ارْجِعْ اِلٰى رَبِّكَ فَسْـَٔلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ الّٰتِيْ قَطَّعْنَ اَيْدِيَهُنَّ ۗاِنَّ رَبِّيْ بِكَيْدِهِنَّ عَلِيْمٌ٥٠
Wa qālal-maliku'tūnī bih(ī), falammā jā'ahur-rasūlu qālarji‘ ilā rabbika fas'alhu mā bālun-niswatil-lātī qaṭṭa‘na aidiyahunn(a), inna rabbī bikaidihinna ‘alīm(un).
[50]
Rajo bakato, “Bawolah dio kapadoku!” Katiko utusan tu datang kapadonyo, dio (Yusuf) bakato, “Baliklah kapado tuanmu dan tanyokan kapadonyo macam mano perihal perempuan-perempuan nang sudah malukoi tangannyo. Sasungguhnyo Tuhanku Maha Mangetaui tipu dayo orang-orang tu.”
قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ اِذْ رَاوَدْتُّنَّ يُوْسُفَ عَنْ نَّفْسِهٖۗ قُلْنَ حَاشَ لِلّٰهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِنْ سُوْۤءٍ ۗقَالَتِ امْرَاَتُ الْعَزِيْزِ الْـٰٔنَ حَصْحَصَ الْحَقُّۖ اَنَا۠ رَاوَدْتُّهٗ عَنْ نَّفْسِهٖ وَاِنَّهٗ لَمِنَ الصّٰدِقِيْنَ٥١
Qāla mā khaṭbukunna iż rāwattunna yūsufa ‘an nafsih(ī), qulna ḥāsya lillāhi mā ‘alimnā ‘alaihi min sū'(in), qālatimra'atul-‘azīzil-āna ḥaṣḥaṣal-ḥaqq(u), ana rāwattuhū ‘an nafsihī wa innahū laminaṣ-ṣādiqīn(a).
[51]
Dio (rajo) bakato (kapado perempuanperempuan tu), “Macam mano kaadoanmu katiko kamu manggoda Yusuf untuk manundukkan dirinyo?” 370 Orang-orang tu menjawab, “Maha sempurno Allah, kami idak mangetaui sasuatu kaburukan darinyo.” Bini al-‘Aziz bakato, “Kini jelaslah kabenaran tu. Akulah nang manggodanyo dan sasungguhnyo dio tamasuk orang nang nang benar.”
370) Nang dimaksud dengan kaadoan di siko iolah pandapat perempuan-perempuan tu tentang Nabi Yusuf a.s. apokah dio tapengaruh godaan tu atau idak.
ذٰلِكَ لِيَعْلَمَ اَنِّيْ لَمْ اَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَاَنَّ اللّٰهَ لَا يَهْدِيْ كَيْدَ الْخَاۤىِٕنِيْنَ ۔٥٢
Żālika liya‘lama annī lam akhunhu bil-gaibi wa annallāha lā yahdī kaidal-khā'inīn(a).
[52]
(Yusuf bakato), “Nang demikian tu supayo dio (al-‘Aziz) mengetaui bahwa aku benar-benar idak mangkhianatinyo katiko dio idak ado (di rumah) dan bahwa sasungguhnyo Allah idak maridhoi tipu dayo orang-orang nang bakhianat.
۞ وَمَآ اُبَرِّئُ نَفْسِيْۚ اِنَّ النَّفْسَ لَاَمَّارَةٌ ۢ بِالسُّوْۤءِ اِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّيْۗ اِنَّ رَبِّيْ غَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ٥٣
Wa mā ubarri'u nafsī, innan-nafsa la'ammāratum bis-sū'i illā mā raḥima rabbī, inna rabbī gafūrur raḥīm(un).
[53]
Aku idak (manyatokan) diriku bebas (dari kesalahan) kareno sasungguhnyo nafsu itu selalu mendorong pado kejahatan, kacuali (nafsu) nang dibagih rahmat oleh Tuhan-Ku. Sasungguhnyo Tuhan-Ku Maha Pengampun lagi Maha Penyayang.
وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُوْنِيْ بِهٖٓ اَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِيْۚ فَلَمَّا كَلَّمَهٗ قَالَ اِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِيْنٌ اَمِيْنٌ٥٤
Wa qālal-maliku'tūnī bihī astakhliṣhu linafsī, falammā kallamahū qāla innakal-yauma ladainā makīnun amīn(un).
[54]
Rajo bakato: “Bawaklah dio (Yusuf) padoku, agar aku memilih dio (sabagai orang nang dekat) kapadoku.” Katiko dio (Rajo) lah babicaro kapadonyo, dio (rajo) bakato: “Sasungguhnyo (mulai) hari ko menjadi saorang nang bakedudukan tinggi di lingkungan kami lagi amat dipercayo.”
قَالَ اجْعَلْنِيْ عَلٰى خَزَاۤىِٕنِ الْاَرْضِۚ اِنِّيْ حَفِيْظٌ عَلِيْمٌ٥٥
Qālaj‘alnī ‘alā khazā'inil-arḍ(i), innī ḥafīẓun ‘alīm(un).
[55]
Dio (Yusuf) bakato, “Jadikanlah aku pangelola perbendaharoan negeri (Mesir). Sasungguhnyo aku adolah orang nang pandai menjago (amanah) lagi bapengetauan.
وَكَذٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوْسُفَ فِى الْاَرْضِ يَتَبَوَّاُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاۤءُۗ نُصِيْبُ بِرَحْمَتِنَا مَنْ نَّشَاۤءُ وَلَا نُضِيْعُ اَجْرَ الْمُحْسِنِيْنَ٥٦
Wa każālika makkannā liyūsufa fil-arḍi yatabawwa'u minhā ḥaiṡu yasyā'(u), nuṣību biraḥmatinā man nasyā'u wa lā nuḍī‘u ajral-muḥsinīn(a).
[56]
Macam tulah Kami membagih kadudukan kapado Yusuf di Negeri ko (Mesir) untuk diam di mano bae nang dio kendaki. Kami malimpahkan rahmat kapado siapo nang Kami kendaki dan Kami idak manyionyiokan pahalo orang-orang nang babuat baik.
وَلَاَجْرُ الْاٰخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَكَانُوْا يَتَّقُوْنَ ࣖ٥٧
Wa la'ajrul-ākhirati khairul lil-lażīna āmanū wa kānū yattaqūn(a).
[57]
Sungguh, pahalo akherat itu (pasti) lebih baik bagi orang-orang nang baiman dan selalu batakwa.
وَجَاۤءَ اِخْوَةُ يُوْسُفَ فَدَخَلُوْا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهٗ مُنْكِرُوْنَ٥٨
Wa jā'a ikhwatu yūsufa fa dakhalū ‘alaihi fa ‘arafahum wa hum lahū munkirūn(a).
[58]
Saudaro-saudaro Yusuf tibo (ka Mesir) lalu orang-orang tu masuk ka (genah)-nyo. Mako, dio (Yusuf) mangenali orang-orang tu, sedangkan orang-orang tu benar-benar idak mangenalinyo. 371
371) Menurut catatan sejarah, lah tajadi musim paceklik di Mesir dan sekitarnyo. Mako, atas anjuran Nabi Ya‘qub a.s. saudaro-saudaro Nabi Yusuf a.s. tibo dari Kan‘an ka Mesir menghadap pambesar-pambesar Mesir untuk mandapatkan bahan makanan.
وَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ قَالَ ائْتُوْنِيْ بِاَخٍ لَّكُمْ مِّنْ اَبِيْكُمْ ۚ اَلَا تَرَوْنَ اَنِّيْٓ اُوْفِى الْكَيْلَ وَاَنَا۠ خَيْرُ الْمُنْزِلِيْنَ٥٩
Wa lammā jahhazahum bijahāzihim qāla'tūnī bi'akhil lakum min abīkum, alā tarauna annī ūfil-kaila wa ana khairul-munzilīn(a).
[59]
Katiko dio (Yusuf) manyiapkan perbekalan (bahan makanan) untuk orang-orang tu, dio bakato, “Bawaklah kapadoku saudaromu nang saayah denganmu (Bunyamin). Idakkah kamu mangimak bahwa aku menyempurnokan takaran (gandum) dan aku adolah sabaik-baik panerimo tamu?
فَاِنْ لَّمْ تَأْتُوْنِيْ بِهٖ فَلَا كَيْلَ لَكُمْ عِنْدِيْ وَلَا تَقْرَبُوْنِ٦٠
Fa illam ta'tūnī bihī falā kaila lakum ‘indī wa lā taqrabūn(i).
[60]
Jiko kamu idak membawaknyo kapadoku, kamu idak bakal mendapat jatah (gandum) lagi dariku dan jangan kamu mendekatiku.
قَالُوْا سَنُرَاوِدُ عَنْهُ اَبَاهُ وَاِنَّا لَفٰعِلُوْنَ٦١
Qālū sanurāwidu ‘anhu abāhu wa innā lafā‘ilūn(a).
[61]
Orang-orang tu bakato, “Kami bakal membujuk bapaknyo supayo mangizinkan kami membawaknyo dan sasungguhnyo kami benar-benar bakal malaksanokannyo.
وَقَالَ لِفِتْيٰنِهِ اجْعَلُوْا بِضَاعَتَهُمْ فِيْ رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُوْنَهَآ اِذَا انْقَلَبُوْٓا اِلٰٓى اَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُوْنَ٦٢
Wa qāla lifityānihij‘alū biḍā‘atahum fī riḥālihim la‘allahum ya‘rifūnahā iżanqalabū ilā ahlihim la‘allahum yarji‘ūn(a).
[62]
Dio (Yusuf) bakato kapado paro pambantunyo, “Masukkanlah (balik) barang-barang orang-orang tu (nang orang-orang tu jadikan alat tukar) 372 ka dalam karung-karung orang-orang tu. (Hal nang dilakukan tu) supayo orang-orang tu mangetauinyo apobilo lah balik kapado keluargo orang-orang tu. Mudah-mudahan orang-orang tu balik lagi.” 373
372) Menurut kabanyakan mufasir, barang-barang saudaro-saudaro Nabi Yusuf a.s. nang digunokan sabagai alat panukar bahan makanan tu ialah kulit atau terompah.
373) Tindakan ko diambil sabagai siasat dengan caro mananam budi kapado orang-orang tu supayo orang-orang tu nantinyo basedio balik lagi ka Mesir dengan mambawak Bunyamin
فَلَمَّا رَجَعُوْٓا اِلٰٓى اَبِيْهِمْ قَالُوْا يٰٓاَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَاَرْسِلْ مَعَنَآ اَخَانَا نَكْتَلْ وَاِنَّا لَهٗ لَحٰفِظُوْنَ٦٣
Falammā raja‘ū ilā abīhim qālū yā abānā muni‘a minnal-kailu fa arsil ma‘anā akhānā naktal wa innā lahū laḥāfiẓūn(a).
[63]
Mako, katiko orang-orang tu lah balik kapado bapak orang-orang tu (Ya‘qub) orang-orang tu bakato, “Oi bapak kami, kito idak bakal mendapat jatah (gandum) lagi (jiko idak membawak saudaro kami). Kareno tu, biakkanlah saudaro kami pegi basamo kami supayo kami mendapat jatah. Sasunggunyo kami benar-benar bakal menjagonyo.”
قَالَ هَلْ اٰمَنُكُمْ عَلَيْهِ اِلَّا كَمَآ اَمِنْتُكُمْ عَلٰٓى اَخِيْهِ مِنْ قَبْلُۗ فَاللّٰهُ خَيْرٌ حٰفِظًا وَّهُوَ اَرْحَمُ الرّٰحِمِيْنَ٦٤
Qāla hal āmanukum ‘alaihi illā kamā amintukum ‘alā akhīhi min qabl(u), fallāhu khairun ḥāfiẓaw wa huwa arḥamur-rāḥimīn(a).
[64]
Dio (Ya'qub) bakato, “Bagaimano aku bakal mampercayokannyo (Bunyamin) kapadomu, seperti halnyo dahulu aku lah mampercayokan saudaronyo (Yusuf) kapado kamu? Allah adolah panjago nang tabaik dan Dio Maha Panyayang di antaro paro panyayang.”
وَلَمَّا فَتَحُوْا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوْا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ اِلَيْهِمْۗ قَالُوْا يٰٓاَبَانَا مَا نَبْغِيْۗ هٰذِهٖ بِضَاعَتُنَا رُدَّتْ اِلَيْنَا وَنَمِيْرُ اَهْلَنَا وَنَحْفَظُ اَخَانَا وَنَزْدَادُ كَيْلَ بَعِيْرٍۗ ذٰلِكَ كَيْلٌ يَّسِيْرٌ٦٥
Wa lammā fataḥū matā‘ahum wajadū biḍā‘atahum ruddat ilaihim, qālū yā abānā mā nabgī, hāżihī biḍā‘atunā ruddat ilainā wa namīru ahlanā wa naḥfaẓu akhānā wa nazdādu kaila ba‘īr(in), żālika kailuy yasīr(un).
[65]
Katiko orang-orang tu membuka barangbarangnyo, orang-orang tu menemukan barang-barang (penukar) dibalikkan kapado orang-orang tu. Orang-orang tu bakato, “Wahai ayah kami, apo (lagi) nang kito inginkan? Ko barang-barang kito dibalikkan kapado kito, kito bakal dapat mandatangkan bahan makan keluargo kito, dan kami bakal manjago saudaro kami, serto kito bakal mendapat tambahan jatah (gandum) saberat beban saekor unto. Tu adolah suatu (tambahan) jatah nang mudah (bagi rajo Mesir).”
قَالَ لَنْ اُرْسِلَهٗ مَعَكُمْ حَتّٰى تُؤْتُوْنِ مَوْثِقًا مِّنَ اللّٰهِ لَتَأْتُنَّنِيْ بِهٖٓ اِلَّآ اَنْ يُّحَاطَ بِكُمْۚ فَلَمَّآ اٰتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قَالَ اللّٰهُ عَلٰى مَا نَقُوْلُ وَكِيْلٌ٦٦
Qāla lan ursilahū ma‘akum ḥattā tu'tūni mauṡiqam minallāhi lata'tunnanī bihī illā ayyuḥāṭa bikum, falammā ātauhu mauṡiqahum qālallāhu ‘alā mā naqūlu wakīl(un).
[66]
Dio (Ya‘qub) bakato, “Aku idak bakal melepaskannyo (pegi) basamo kamu, sabelum kamu basumpah kapadoku atas (namo) Allah, bahwa kamu pasti bakal membawaknyo balik kapadoku, kacuali kalu kamu dikepung (musuh).” Sasudah orangorang tu mambagihkan janji kapadaonyo, dio (Ya‘qub) bakato, “Allah adolah saksi tahadap apo nang kito ucapkan.”
وَقَالَ يٰبَنِيَّ لَا تَدْخُلُوْا مِنْۢ بَابٍ وَّاحِدٍ وَّادْخُلُوْا مِنْ اَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍۗ وَمَآ اُغْنِيْ عَنْكُمْ مِّنَ اللّٰهِ مِنْ شَيْءٍۗ اِنِ الْحُكْمُ اِلَّا لِلّٰهِ ۗعَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُوْنَ٦٧
Wa qāla yā baniyya lā tadkhulū mim bābiw wāḥidiw wadkhulū min abwābim mutafarriqah(tin), wa mā ugnī ‘ankum minallāhi min syai'(in), inil-ḥukmu illā lillāh(i), ‘alaihi tawakkaltu wa ‘alaihi falyatawakkalil-mutawakkilūn(a).
[67]
Dio (Ya‘qub) bakato, “Oi anak-anakku, janganlah kamu masuk dari sikok pintu gerbang, dan masukklah dari pintu-pintu gerbang nang babedo-bedo. (Namun), aku idak dapat mancegah (takdir) Allah dari kamu sadikit pun. (Panetapan) hukum tu hanyolah hak Allah. Kapado-Nyolah aku batawakal dan hendaklah kapadoNyo (bae) orang-orang nang batawakal (mangingatkan) tawakal(-nyo).”
وَلَمَّا دَخَلُوْا مِنْ حَيْثُ اَمَرَهُمْ اَبُوْهُمْۗ مَا كَانَ يُغْنِيْ عَنْهُمْ مِّنَ اللّٰهِ مِنْ شَيْءٍ اِلَّا حَاجَةً فِيْ نَفْسِ يَعْقُوْبَ قَضٰىهَاۗ وَاِنَّهٗ لَذُوْ عِلْمٍ لِّمَا عَلَّمْنٰهُ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ ࣖ٦٨
Wa lammā dakhalū min ḥaiṡu amarahum abūhum, mā kāna yugnī ‘anhum minallāhi min syai'in illā ḥājatan fī nafsi ya‘qūba qaḍāhā, wa innahū lażū ‘ilmil limā ‘allamnāhu wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).
[68]
Katiko orang-orang tu masuk dari arah nang sesuai dengan perentah bapaknyo, (hal tu) idak dapat mancegah sadikit pun keputusan Allah, tapi (tu) cumo suatu kainginan pado diri Ya‘qub (yaitu kasih sayang kapado anak-anaknyo) nang lah dipenuhinyo. Sasungguhnyo dio benar-benar mampunyai pengetauan kareno Kami lah mengajarkan kapadonyo, tapi kabanyakan manusio idak mangetaui.
وَلَمَّا دَخَلُوْا عَلٰى يُوْسُفَ اٰوٰٓى اِلَيْهِ اَخَاهُ قَالَ اِنِّيْٓ اَنَا۠ اَخُوْكَ فَلَا تَبْتَىِٕسْ بِمَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ٦٩
Wa lammā dakhalū ‘alā yūsufa āwā ilaihi akhāhu qāla innī akhūka falā tabta'is bimā kānū ya‘malūn(a).
[69]
Katiko orang-orang tu masuk ka (genah) Yusuf, dio menempatkan saudaronyo (Bunyamin) di genahnyo, dio (Yusuf) bakato, “Sasungguhnyo aku adolah saudaromu, jangan kamu basedih tahadap apo nang salalu orang-orang tu kerjokan.”
فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِيْ رَحْلِ اَخِيْهِ ثُمَّ اَذَّنَ مُؤَذِّنٌ اَيَّتُهَا الْعِيْرُ اِنَّكُمْ لَسٰرِقُوْنَ٧٠
Falammā jahhazahum bijahāzihim ja‘las-siqāyata fī raḥli akhīhi ṡumma ażżana mu'ażżinun ayyatuhal-‘īru innakum lasāriqūn(a).
[70]
Mako, katiko lah disiapkan bahan makanan untuk orang-orang tu, dio (Yusuf) mamasukkan cawan 374 ka dalam karung saudaronyo (Bunyamin). Kemudian bateriaklah saorang panyeru. “Oi kafilah, sasungguhnyo kamu benar-benar paro maling.”
374) Cawan nang dimaksud adolah suatu wadah nang tabuat dari emas nang digunokan untuk minum dan dapat juga digunokan untuk menakar.
قَالُوْا وَاَقْبَلُوْا عَلَيْهِمْ مَّاذَا تَفْقِدُوْنَ٧١
Qālū wa aqbalū ‘alaihim māżā tafqidūn(a).
[71]
Orang-orang tu batanyo, sambil menghadap kapado orang-orang tu (nang menuduh), “Apo nang hilang darimu?”
قَالُوْا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَنْ جَاۤءَ بِهٖ حِمْلُ بَعِيْرٍ وَّاَنَا۠ بِهٖ زَعِيْمٌ٧٢
Qālū nafqidu ṣuwā‘al-maliki wa liman jā'a bihī ḥimlu ba‘īriw wa ana bihī za‘īm(un).
[72]
Orang-orang tu menjawab, “Kami kahilangan cawan rajo, dan siapo nang dapat mangembalikannyo bakal mamperoleh (bahan makanan saberat) beban unto dan aku jamin tu.”
قَالُوْا تَاللّٰهِ لَقَدْ عَلِمْتُمْ مَّا جِئْنَا لِنُفْسِدَ فِى الْاَرْضِ وَمَا كُنَّا سٰرِقِيْنَ٧٣
Qālū tallāhi laqad ‘alimtum mā ji'tanā linufsida fil-arḍi wa mā kunnā sāriqīn(a).
[73]
Orang-orang tu (saudaro-saudaro Yusuf) menjawab, “Demi Allah, sungguh kamu mangetahui bahwa kami tibo bukan untuk babuat karusakan di negeri ko dan kami bukanlah paro maling.”
قَالُوْا فَمَا جَزَاۤؤُهٗٓ اِنْ كُنْتُمْ كٰذِبِيْنَ٧٤
Qālū famā jazā'uhū in kuntum kāżibīn(a).
[74]
Orang-orang tu bakato, “Kalu macam tu, apo hukumannyo kalu kamu badusto?”
قَالُوْا جَزَاۤؤُهٗ مَنْ وُّجِدَ فِيْ رَحْلِهٖ فَهُوَ جَزَاۤؤُهٗ ۗ كَذٰلِكَ نَجْزِى الظّٰلِمِيْنَ٧٥
Qālū jazā'uhū maw wujida fī raḥlihī fa huwa jazā'uh(ū), każālika najziẓ-ẓālimīn(a).
[75]
Orang-orang tu (saudaro-saudaro Yusuf) menjawab, “Hukumannyo iolah siapo nang ditemukan dalam karungnyo (barang nang hilang tu), mako dio deweklah balasannyo (dijadikan hambo sahayo). 375 Macam tulah Kami membagih hukuman kapado orang-orang aniayo.
375) Menurut Syari’at Nabi Ya‘qub a.s., hukuman bagi maling adolah dijadikan hambo sahayo salamo sikok tahun.
فَبَدَاَ بِاَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاۤءِ اَخِيْهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِّعَاۤءِ اَخِيْهِۗ كَذٰلِكَ كِدْنَا لِيُوْسُفَۗ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ اَخَاهُ فِيْ دِيْنِ الْمَلِكِ اِلَّآ اَنْ يَّشَاۤءَ اللّٰهُ ۗنَرْفَعُ دَرَجٰتٍ مَّنْ نَّشَاۤءُۗ وَفَوْقَ كُلِّ ذِيْ عِلْمٍ عَلِيْمٌ٧٦
Fa bada'a bi'au‘iyatihim qabla wi‘ā'i akhīhi ṡummastakhrajahā miw wi‘ā'i akhīh(i), każālika kidnā liyūsuf(a), mā kāna liya'khuża akhāhu fī dīnil-maliki illā ay yasyā'allāh(u), narfa‘u darajātim man nasyā'(u), wa fauqa kulli żī ‘ilmin ‘alīm(un).
[76]
Mako, mulailah dio (mamerikso) karung-karung orang-orang tu sabelum (mamerikso) karung saudaronyo dewek (Bunyamin), kemudian dio mengeluarkan (cawan rajo tu) dari karung saudaronyo. Macam tulah Kami mengatur (rencano) untuk Yusuf. Dio idak dapat menghukum saudaronyo menurut hukum rajo, kacuali Allah mengendakinyo. Kami angkat derajat orang nang Kami kendaki; dan di atas satiap orang nang bapengetauan ado nang lebih mangetaui.
۞ قَالُوْٓا اِنْ يَّسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ اَخٌ لَّهٗ مِنْ قَبْلُۚ فَاَسَرَّهَا يُوْسُفُ فِيْ نَفْسِهٖ وَلَمْ يُبْدِهَا لَهُمْۚ قَالَ اَنْتُمْ شَرٌّ مَّكَانًا ۚوَاللّٰهُ اَعْلَمُ بِمَا تَصِفُوْنَ٧٧
Qālū iy yasriq faqad saraqa akhul lahū min qabl(u), fa asarrahā yūsufu fī nafsihī wa lam yubdihā lahum, qāla antum syarrum makānā(n), wallāhu a‘lamu bimā taṣifūn(a).
[77]
Orang-orang tu (saudaro-saudaro Yusuf) bakato, “Kalu dio (Bunyamin) mancuri, sungguh sabelum tu saudaronyo pun (Yusuf) pernah pulo mencuri.” Mako Yusuf manyingitkan (kajengkelan) dalam hatinyo dan idak matampakkannyo kapado orangorang tu. Dio bakato (dalam hatinyo), “Kamu lebih buruk kadudukan (yakni sifat-sifat kamu). Allah Maha Mangetaui apo nang kamu terangkan.”
قَالُوْا يٰٓاَيُّهَا الْعَزِيْزُ اِنَّ لَهٗٓ اَبًا شَيْخًا كَبِيْرًا فَخُذْ اَحَدَنَا مَكَانَهٗ ۚاِنَّا نَرٰىكَ مِنَ الْمُحْسِنِيْنَ٧٨
Qālū yā ayyuhal-‘azīzu inna lahū aban syaikhan kabīran fa khuż aḥadanā makānah(ū), innā narāka minal-muḥsinīn(a).
[78]
Orang-orang tu bakato, “Oi al-Aziz, sasungguhnyo dio (Bunyamin) mempunyoi bapak nang sudah lanjut usio kareno tu ambeklah salah seorang di antaro kami sabagai gantinyo. Sasungguhnyo kami mangimak kamu tamasuk orang-orang nang salalu babuat lebih baik.”
قَالَ مَعَاذَ اللّٰهِ اَنْ نَّأْخُذَ اِلَّا مَنْ وَّجَدْنَا مَتَاعَنَا عِنْدَهٗٓ ۙاِنَّآ اِذًا لَّظٰلِمُوْنَ ࣖ٧٩
Qāla ma‘āżallāhi an na'khuża illā maw wajadnā matā‘anā ‘indah(ū), innā iżal laẓālimūn(a).
[79]
Dio (Yusuf) bakato, “Aku memohon pelindungan kapado Allah dari manahan (sasaorang), kacuali siapo nang kami temukan harto kami padonyo. Jiko kami (babuat) demikian, sasungguhnyo kami benar-benar tamasuk orang nang aniayo.”
فَلَمَّا اسْتَيْـَٔسُوْا مِنْهُ خَلَصُوْا نَجِيًّاۗ قَالَ كَبِيْرُهُمْ اَلَمْ تَعْلَمُوْٓا اَنَّ اَبَاكُمْ قَدْ اَخَذَ عَلَيْكُمْ مَّوْثِقًا مِّنَ اللّٰهِ وَمِنْ قَبْلُ مَا فَرَّطْتُّمْ فِيْ يُوْسُفَ فَلَنْ اَبْرَحَ الْاَرْضَ حَتّٰى يَأْذَنَ لِيْٓ اَبِيْٓ اَوْ يَحْكُمَ اللّٰهُ لِيْۚ وَهُوَ خَيْرُ الْحٰكِمِيْنَ٨٠
Falammastai'asū minhu khalaṣū najiyyā(n), qāla kabīruhum alam ta‘lamū anna abākum qad akhaża ‘alaikum mauṡiqam minallāhi wa min qablu mā farrattum fī yūsufa falan abraḥal-arḍa ḥattā ya'żana lī abī au yaḥkumallāhu lī, wa huwa khairul-ḥākimīn(a).
[80]
Mako, katiko orang-orang tu berputus aso darinyo (putusan Yusuf tahadap permintaan orang-orang tu mambebaskan adiknyo) orang-orangtu manyendiri (sambil barunding) dengan babisik-bisik. Nang tatuo di antaro orang-orang tu bakato, “Idakkah kamu kataui bahwa bapak kamu lah mangambek sumpah dari kamu dengan (namo) Allah dan sabelum ko kamu lah menyio-nyiokan Yusuf? Kareno tu, aku idak bakal meninggalkan negeri ko (Mesir) hinggo bapakku mangizinkanku (untuk balik) atau Allah membagih putusan tahadapku. Dio adolah pamabagih putusan nang tabaik.”
اِرْجِعُوْٓا اِلٰٓى اَبِيْكُمْ فَقُوْلُوْا يٰٓاَبَانَآ اِنَّ ابْنَكَ سَرَقَۚ وَمَا شَهِدْنَآ اِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حٰفِظِيْنَ٨١
Irji‘ū ilā abīkum fa qūlū yā abānā innabnaka saraq(a), wa mā syahidnā illā bimā ‘alimnā wa mā kunnā lil-gaibi ḥāfiẓīn(a).
[81]
Baliklah kapado bapakmu, lalu katokanlah, “Oi bapak kami, sasungguhnyo anakmu (Bunyamin) lah maling dan kami idak basaksi kacuali apo nang kami ketaui dan kami bukanlah orang nang manjago (mangetaui) apo nang gaib (nang di balik) tu.
وَسْـَٔلِ الْقَرْيَةَ الَّتِيْ كُنَّا فِيْهَا وَالْعِيْرَ الَّتِيْٓ اَقْبَلْنَا فِيْهَاۗ وَاِنَّا لَصٰدِقُوْنَ٨٢
Was'alil-qaryatal-latī kunnā fīhā wal-‘īral-latī aqbalnā fīhā, wa innā laṣādiqūn(a).
[82]
Tanyolah (penduduk) negeri genah kami berado dan kafilah nang tibo basamo kami. Sasungguhnyo kami betul-betul orang nang benar.”
قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ اَنْفُسُكُمْ اَمْرًاۗ فَصَبْرٌ جَمِيْلٌ ۗعَسَى اللّٰهُ اَنْ يَّأْتِيَنِيْ بِهِمْ جَمِيْعًاۗ اِنَّهٗ هُوَ الْعَلِيْمُ الْحَكِيْمُ٨٣
Qāla bal sawwalat lakum anfusukum amrā(n), fa ṣabrun jamīl(un), ‘asallāhu ay ya'tiyanī bihim jamī‘ā(n), innahū huwal-‘alīmul-ḥakīm(u).
[83]
Dio (Ya‘qub) bakato, “Sebenarnyo hanyo dirimu dewek nang memandang baik urusan (nang buruk) tu. (Kasabaranku) adolah kasabaran nang baek. Mudahmudahan Allah mendatangkan orang-orang tu sagalonyo kapadoku. Sasungguhnyo hanyo Diolah Nang Maha Mangetaui lagi Maha Bijaksano.
وَتَوَلّٰى عَنْهُمْ وَقَالَ يٰٓاَسَفٰى عَلٰى يُوْسُفَ وَابْيَضَّتْ عَيْنٰهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيْمٌ٨٤
Wa tawallā ‘anhum wa qāla yā asafā ‘alā yūsufa wabyaḍḍat ‘aināhu minal-ḥuzni fa huwa kaẓīm(un).
[84]
Dio (Ya‘qub) bapaling dari orang-orang tu (anak-anaknyo) serayo bakato, “Alangkah kasihan Yusuf,” dan kaduo matonyo menjadi putih kareno sedih. Dio adolah orang nang sungguh-sungguh manahan (amarah dan kapedihan).”
قَالُوْا تَاللّٰهِ تَفْتَؤُا تَذْكُرُ يُوْسُفَ حَتّٰى تَكُوْنَ حَرَضًا اَوْ تَكُوْنَ مِنَ الْهٰلِكِيْنَ٨٥
Qālū tallāhi tafta'u tażkuru yūsufa ḥattā takūna ḥaraḍan au takūna minal-hālikīn(a).
[85]
Orang-orang tu bakato, “Demi Allah, bapak idak henti-hentinyo mengingat Yusuf sehinggo bapak (mengidap penyakit) berat atau bapak tamasuk orang-orang nang bakal binaso (wafat).
قَالَ اِنَّمَآ اَشْكُوْا بَثِّيْ وَحُزْنِيْٓ اِلَى اللّٰهِ وَاَعْلَمُ مِنَ اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٨٦
Qāla innamā asykū baṡṡī wa ḥuznī ilallāhi wa a‘lamu minallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[86]
Dio (Ya‘qub) menjawab, “Hanyo kapado Allah aku mengadukan kasusahan dan kasedihanku. Aku mangetaui dari Allah apo nang idak kamu kataui.
يٰبَنِيَّ اذْهَبُوْا فَتَحَسَّسُوْا مِنْ يُّوْسُفَ وَاَخِيْهِ وَلَا تَا۟يْـَٔسُوْا مِنْ رَّوْحِ اللّٰهِ ۗاِنَّهٗ لَا يَا۟يْـَٔسُ مِنْ رَّوْحِ اللّٰهِ اِلَّا الْقَوْمُ الْكٰفِرُوْنَ٨٧
Yā baniyyażhabū fa taḥassasū miy yūsufa wa akhīhi wa lā tai'asū mir rauḥillāh(i), innahū lā yai'asu mir rauḥillāhi illal-qaumul-kāfirūn(a).
[87]
Oi anak-anakku, pegi dan carilah berita tentang Yusuf baserto saudaronyo. Janganlah kamu baputus asa dari rahmat Allah, Sasungguhnyo idak ado nang baputus asa dari rahmat Allah, kacuali kaum nang kafir.”
فَلَمَّا دَخَلُوْا عَلَيْهِ قَالُوْا يٰٓاَيُّهَا الْعَزِيْزُ مَسَّنَا وَاَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُّزْجٰىةٍ فَاَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَاۗ اِنَّ اللّٰهَ يَجْزِى الْمُتَصَدِّقِيْنَ٨٨
Falammā dakhalū ‘alaihi qālū yā ayyuhal-‘azīzu massanā wa ahlanaḍ-ḍurru wa ji'nā bibiḍā‘atim muzjātin fa aufi lanal-kaila wa taṣaddaq ‘alainā, innallāha yajzil-mutaṣaddiqīn(a).
[88]
Katiko orang-orang tu masuk ka (genah)- nyo (Yusuf), orang-orang tu bakato, “Oi nang mulio, kami dan keluargo kami lah ditimpo kasengsaroan dan kami tibo membawak barang-barang nang idak bahargo, mako penuhilah takaran (gandum) untuk kami, dan basedekahlah kapado kami. Sasungguhnyo Allah membagih balasan kapado orang nang basedekah.”
قَالَ هَلْ عَلِمْتُمْ مَّا فَعَلْتُمْ بِيُوْسُفَ وَاَخِيْهِ اِذْ اَنْتُمْ جٰهِلُوْنَ٨٩
Qāla hal ‘alimtum mā fa‘altum biyūsufa wa akhīhi iż antum jāhilūn(a).
[89]
Dio (Yusuf) bakato, “Taukah kamu (kajelekan) apo nang lah kamu pabuat tahadap Yusuf dan saudaronyo kareno kamu idak mengetaui (akibat) perbuatanmu itu?.”
قَالُوْٓا ءَاِنَّكَ لَاَنْتَ يُوْسُفُۗ قَالَ اَنَا۠ يُوْسُفُ وَهٰذَآ اَخِيْ قَدْ مَنَّ اللّٰهُ عَلَيْنَاۗ اِنَّهٗ مَنْ يَّتَّقِ وَيَصْبِرْ فَاِنَّ اللّٰهَ لَا يُضِيْعُ اَجْرَ الْمُحْسِنِيْنَ٩٠
Qālū a'innaka la'anta yūsuf(u), qāla ana yūsufu wa hāżā akhī qad mannallāhu ‘alainā, innahū may yataqqi wa yaṣbir fa innallāha lā yuḍī‘u ajral-muḥsinīn(a).
[90]
Orang-orang tu bakato, “Apokah kamu benar-benar Yusuf?” Dio (Yusuf) menjawab, “Aku Yusuf dan ko saudaroku. Sungguh, Allah lah malimpahkan karunio-Nya kapado kami. Siapo nang batakwa dan basabar, sasungguhnyo Allah idak manyio-nyiokan pahalo orang nang muhsin.”
قَالُوْا تَاللّٰهِ لَقَدْ اٰثَرَكَ اللّٰهُ عَلَيْنَا وَاِنْ كُنَّا لَخٰطِـِٕيْنَ٩١
Qālū tallāhi laqad āṡarakallāhu ‘alainā wa in kunnā lakhāṭi'īn(a).
[91]
Orang-orang tu bakato, “Demi Allah, Allah benar-benar lah malebihkan kamu di atas kami dan sasungguhnyo kami orang-orang nang basalah.”
قَالَ لَا تَثْرِيْبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَۗ يَغْفِرُ اللّٰهُ لَكُمْ ۖوَهُوَ اَرْحَمُ الرّٰحِمِيْنَ٩٢
Qāla lā taṡrība ‘alaikumul-yaum(a), wa yagfirullāhu lakum, wa huwa arḥamur-rāḥimīn(a).
[92]
Dio (Yusuf) bakato, “Pado hari ko idak ado celaan tahadap kamu, mudah-mudahan Allah mangampuni kamu. Dio Maha Panyayang di antaro para panyayang.
اِذْهَبُوْا بِقَمِيْصِيْ هٰذَا فَاَلْقُوْهُ عَلٰى وَجْهِ اَبِيْ يَأْتِ بَصِيْرًا ۚوَأْتُوْنِيْ بِاَهْلِكُمْ اَجْمَعِيْنَ ࣖ٩٣
Iżhabū biqamīṣī hāżā fa alqūhu ‘alā wajhi abī ya'ti baṣīrā(n), wa'tūnī bi'ahlikum ajma‘īn(a).
[93]
Pegilah kamu dengan membawak bajuku ko, lalu usapkanlah ka muko bapakku, kagi dio bakal mangimak (balik); dan bawaklah sagalo keluargomu kapadoku.”
وَلَمَّا فَصَلَتِ الْعِيْرُ قَالَ اَبُوْهُمْ اِنِّيْ لَاَجِدُ رِيْحَ يُوْسُفَ لَوْلَآ اَنْ تُفَنِّدُوْنِ٩٤
Wa lammā faṣalatil-‘īru qāla abūhum innī la'ajidu rīḥa yūsufa lau lā an tufannidūn(i).
[94]
Katiko kafilah tu keluar (dari Mesir dan mamasuki Palestina), bapak orang-orang tu bakato, “Sasungguhnyo aku mancium bau Yusuf sekironyo kamu idak menuduhku lemah akal.”
قَالُوْا تَاللّٰهِ اِنَّكَ لَفِيْ ضَلٰلِكَ الْقَدِيْمِ٩٥
Qālū tallāhi innaka lafī ḍalālikal-qadīm(i).
[95]
Orang-orang tu (keluargo Yusuf) bakato, “Demi Allah, sasungguhnyo bapak masih dalam kakeliruan bapak nang dahulu.”
فَلَمَّآ اَنْ جَاۤءَ الْبَشِيْرُ اَلْقٰىهُ عَلٰى وَجْهِهٖ فَارْتَدَّ بَصِيْرًاۗ قَالَ اَلَمْ اَقُلْ لَّكُمْۙ اِنِّيْٓ اَعْلَمُ مِنَ اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٩٦
Falammā an jā'al-basyīru alqāhu ‘alā wajihihī fartadda baṣīrā(n), qāla alam aqul lakum, innī a‘lamu minallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[96]
Katiko lah tibo pembawak kabar gembiro tu, mako diusapkannyo (baju tu) ka mukonyo (Ya‘qub), lalu dio dapat mangimak balik, Dio (Ya‘qub) bakato, “Bukankah lah aku katokan kapadomu bahwa aku mangetahui dari Allah apo nang idak kamu kataui?”
قَالُوْا يٰٓاَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوْبَنَآ اِنَّا كُنَّا خٰطِـِٕيْنَ٩٧
Qālū yā abānastagfir lanā żunūbanā innā kunnā khāṭi'īn(a).
[97]
Orang-orang tu (anak-anak Ya’qub) bakato, “Oi bapak kami, mohonkanlah ampunan untuk kami atas doso-doso kami. Sasungguhnyo kami adolah orang nang basalah.”
قَالَ سَوْفَ اَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّيْ ۗاِنَّهٗ هُوَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ٩٨
Qāla saufa astagfiru lakum rabbī, innahū huwal-gafūrur-raḥīm(u).
[98]
Dio (Ya‘qub) bakato, “Aku bakal memohonkan ampunan bagimu kapado Tuhan-ku. Sasungguhnyo Diolah Nang Maha Pagampun lagi Maha Payayang.”
فَلَمَّا دَخَلُوْا عَلٰى يُوْسُفَ اٰوٰٓى اِلَيْهِ اَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوْا مِصْرَ اِنْ شَاۤءَ اللّٰهُ اٰمِنِيْنَ ۗ٩٩
Falammā dakhalū ‘alā yūsufa āwā ilaihi abawaihi wa qāladkhulū miṣra in syā'allāhu āminīn(a).
[99]
Mako katiko orang-orang tu masuk ka (genah) Yusuf, dio merangkul ibu bapaknyo serayo bakato, “Masuklah ka negeri Mesir. Insyaallah dalam kaadoan aman.”
وَرَفَعَ اَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوْا لَهٗ سُجَّدًاۚ وَقَالَ يٰٓاَبَتِ هٰذَا تَأْوِيْلُ رُءْيَايَ مِنْ قَبْلُ ۖقَدْ جَعَلَهَا رَبِّيْ حَقًّاۗ وَقَدْ اَحْسَنَ بِيْٓ اِذْ اَخْرَجَنِيْ مِنَ السِّجْنِ وَجَاۤءَ بِكُمْ مِّنَ الْبَدْوِ مِنْۢ بَعْدِ اَنْ نَّزَغَ الشَّيْطٰنُ بَيْنِيْ وَبَيْنَ اِخْوَتِيْۗ اِنَّ رَبِّيْ لَطِيْفٌ لِّمَا يَشَاۤءُ ۗاِنَّهٗ هُوَ الْعَلِيْمُ الْحَكِيْمُ١٠٠
Wa rafa‘a abawaihi ‘alal-‘arsyi wa kharrū lahū sujjadā(n), wa qāla yā abati hāżā ta'wīlu ru'yāya min qabl(u), qad ja‘alahā rabbī ḥaqqā(n), wa qad aḥsana bī iż akhrajanī minas-sijni wa jā'a bikum minal-badwi mim ba‘di an nazagasy-syaiṭānu bainī wa baina ikhwatī, inna rabbī laṭīful limā yasyā'(u), innahū huwal-‘alīmul-ḥakīm(u).
[100]
Dio (Yusuf) menaikkan keduo ibu bapaknyo ka atas singgasano. Orang-orang tu tunduk basujud kapadonyo (Yusuf). Dio (Yusuf) bakato, “Oi bapakku, kolah takwil mimpiku nang dahulu tu. Sungguh, Tuhanku lah manjadikannyo kanyatoan. Sungguh Tuhanku lah babuat baik kapadoku, katiko Dio mambebaskan aku dari penjaro dan katiko membawak bapak dari dusun, sasudah setan marusak (hubungan) antaro aku dengan saudaro-saudaroku. Sasungguhnyo Tuhanku Maha Lembut tahadap apo nang Dio kendaki. Sasungguhnyo Diolah Nang Maha Mangetaui lagi Maha Bijaksano.
۞ رَبِّ قَدْ اٰتَيْتَنِيْ مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِيْ مِنْ تَأْوِيْلِ الْاَحَادِيْثِۚ فَاطِرَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۗ اَنْتَ وَلِيّٖ فِى الدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِۚ تَوَفَّنِيْ مُسْلِمًا وَّاَلْحِقْنِيْ بِالصّٰلِحِيْنَ١٠١
Rabbi qad ātaitanī minal-mulki wa ‘allamtanī min ta'wīlil-aḥādīṡ(i), fāṭiras-samāwāti wal-arḍ(i), anta waliyyī fid-dun-yā wal-ākhirah(ti), tawaffanī muslimaw wa alḥiqnī biṣ-ṣāliḥīn(a).
[101]
Tuhanku, sungguh Engkau lah menganugerahkan kapadoku sabagian kakuasoan dan lah mangajarkan kapadoku sabagian takwil mimpi. (Wahai Tuhan) pancipto langit dan bumi, Engkaulah palindungku di dunio dan di akherat. Wafatkanlah aku dalam keadaan muslim dan gabungkanlah aku dengan orang saleh.”
ذٰلِكَ مِنْ اَنْۢبَاۤءِ الْغَيْبِ نُوْحِيْهِ اِلَيْكَۚ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ اِذْ اَجْمَعُوْٓا اَمْرَهُمْ وَهُمْ يَمْكُرُوْنَ١٠٢
Żālika min ambā'il-gaibi nūḥīhi ilaik(a), wa mā kunta ladaihim iż ajma‘ū amrahum wa hum yamkurūn(a).
[102]
Tulah sabagian berito gaib nang Kami wahyukan kapadomu (Nabi Muhammad), padohal kamu idak barado di samping orang-orang tu katiko orang-orang tu basepakat mangatur tipu muslihat (untuk memasukkan Yusuf ka dalam sumur).
وَمَآ اَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِيْنَ١٠٣
Wa mā akṡarun-nāsi wa lau ḥaraṣta bimu'minīn(a).
[103]
Kebanyakan manusio idak bakal baiman walaupun kamu (Nabi Muhammad) sangat manginginkannyo.
وَمَا تَسْـَٔلُهُمْ عَلَيْهِ مِنْ اَجْرٍۗ اِنْ هُوَ اِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعٰلَمِيْنَ ࣖ١٠٤
Wa mā tas'aluhum ‘alaihi min ajr(in), in huwa illā żikrul lil-‘ālamīn(a).
[104]
Kamu idak maminta imbalan apo pun kapado orang-orang tu atas hal tu (seruanmu). Io (Al-Qur’an) idak lain adolah pangajaran bagi semesta alam.
وَكَاَيِّنْ مِّنْ اٰيَةٍ فِى السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ يَمُرُّوْنَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُوْنَ١٠٥
Wa ka'ayyim min āyatin fis-samāwāti wal-arḍi yamurrūna ‘alaihā wa hum ‘anhā mu‘rḍūn(a).
[105]
Berapo banyak tando-tando (kaagungan Allah) di langit dan di bumi nang orangorang tu lalui, tapi orang-orang tu bapaling darinyo.
وَمَا يُؤْمِنُ اَكْثَرُهُمْ بِاللّٰهِ اِلَّا وَهُمْ مُّشْرِكُوْنَ١٠٦
Wa mā yu'minu akṡaruhum billāhi illā wa hum musyrikūn(a).
[106]
Kabanyakan orang-orang tu idak baiman kapado Allah, bahkan orang-orang tu musyrik.
اَفَاَمِنُوْٓا اَنْ تَأْتِيَهُمْ غَاشِيَةٌ مِّنْ عَذَابِ اللّٰهِ اَوْ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً وَّهُمْ لَا يَشْعُرُوْنَ١٠٧
Afa aminū an ta'tiyahum gāsyiyatum min ‘ażābillāhi au ta'tiyahumus-sā‘atu bagtataw wa hum lā yasy‘urūn(a).
[107]
Apokah orang-orang tu maraso aman dari kadatangan sikso Allah nang maliputi orangorang tu, atau kedatangan kiamat kapado orang-orang tu secaro mendadak, sedang orang-orang tu idak manyadari?
قُلْ هٰذِهٖ سَبِيْلِيْٓ اَدْعُوْٓا اِلَى اللّٰهِ ۗعَلٰى بَصِيْرَةٍ اَنَا۠ وَمَنِ اتَّبَعَنِيْ ۗوَسُبْحٰنَ اللّٰهِ وَمَآ اَنَا۠ مِنَ الْمُشْرِكِيْنَ١٠٨
Qul hāżihī sabīlī ad‘ū ilallāh(i), ‘alā baṣīratin ana wa manittaba‘anī, wa subḥānallāhi wa mā ana minal-musyrikīn(a).
[108]
Katokanlah (Nabi Muhammad), “Ko lah jalanku, aku dan orang-orang nang mengikutiku mengajak (sagalo manusio) kapado Allah dengan bukti nang nyato. Mahasuci Allah dan aku idak tamasuk golongan orang-orang musyrik.”
وَمَآ اَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ اِلَّا رِجَالًا نُّوْحِيْٓ اِلَيْهِمْ مِّنْ اَهْلِ الْقُرٰىۗ اَفَلَمْ يَسِيْرُوْا فِى الْاَرْضِ فَيَنْظُرُوْا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِهِمْۗ وَلَدَارُ الْاٰخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِيْنَ اتَّقَوْاۗ اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ١٠٩
Wa mā arsalnā min qablika illā rijālan nūḥī ilaihim min ahlil-qurā, afalam yasīrū fil-arḍi fa yanẓurū kaifa kāna ‘āqibatul-lażīna min qablihim, wa ladārul-ākhirati khairul lil-lażīnattaqau, afalā ta‘qilūn(a).
[109]
Kami idak mangutus sabelummu (Nabi Muhammad), kacuali laki-laki nang Kami bagihkan wahyu kapado orang-orang tu di antaro penduduk negeri. Idakkah orang-orang tu bapegian di bumi lalu mangimak bagaimano kasudahan orang-orang sabelum orang-orang tu (nang mendustokan rasul). Sasungguhnyo negeri akherat tu lebih baik bagi orang nang batakwa. Apokkah kamu idak mangerti?
حَتّٰٓى اِذَا اسْتَيْـَٔسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوْٓا اَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوْا جَاۤءَهُمْ نَصْرُنَاۙ فَنُجِّيَ مَنْ نَّشَاۤءُ ۗوَلَا يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِيْنَ١١٠
Ḥattā iżastai'asar-rusulu wa ẓannū annahum qad kużibū jā'ahum naṣrunā, fa nujjiya man nasyā'(u), wa lā yuraddu ba'sunā ‘anil-qaumil-mujrimīn(a).
[110]
Sahinggo, apobilo para rasul idak mempunyoi harapan lagi dan mayakini bahwa orang-orang tu benar-benar lah didustokan, datanglah kapado orang-orang tu pertolongan Kami, lalu diselamatkanlah orang nang Kami kendaki. Sikso Kami idak dapat ditolak dari kaum pandoso.
لَقَدْ كَانَ فِيْ قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّاُولِى الْاَلْبَابِۗ مَا كَانَ حَدِيْثًا يُّفْتَرٰى وَلٰكِنْ تَصْدِيْقَ الَّذِيْ بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَّهُدًى وَّرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ ࣖ١١١
Laqad kāna fī qaṣaṣihim ‘ibratul li'ulil-albāb(i), mā kāna ḥadīṡay yuftarā wa lākin taṣdīqal-lażī baina yadaihi wa tafṣīla kulli syai'iw wa hudaw wa raḥmatal liqaumiy yu'minūn(a).
[111]
Sungguh, pado kisah orang-orang tu benarbenar tadapat palajaran bagi orang-orang nang baakal sehat. (Al-Qur’an) bukanlah cerito nang dibuat-buat, malainkan marupokan pambenar (kitab-kitab) nang sabelumnya, marinci sagalo sasuatu, sabagai petunjuk, dan rahmat bagi kaum nang baiman.