Surah Al-A’raf
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ
الۤمّۤصۤ ۚ١
Alif lām mīm ṣād.
[1]
Alif laam miim Ṣād
كِتٰبٌ اُنْزِلَ اِلَيْكَ فَلَا يَكُنْ فِيْ صَدْرِكَ حَرَجٌ مِّنْهُ لِتُنْذِرَ بِهٖ وَذِكْرٰى لِلْمُؤْمِنِيْنَ٢
Kitābun unzila ilaika falā yakun fī ṣadrika ḥarajum minhu litunżira bihī wa żikrā lil-mu'minīn(a).
[2]
(Al-Qur’an) Iki yoiku siji kitab hang didunaen nyang riko mongko ojo ono kerupekan nang jeru dodo riko kerono yane, supoyo riko nguweni peringatan kambi kitab iku (nyang wong kafir) lan dadi pelajaran kanggo wong-wong hang iman.
اِتَّبِعُوْا مَآ اُنْزِلَ اِلَيْكُمْ مِّنْ رَّبِّكُمْ وَلَا تَتَّبِعُوْا مِنْ دُوْنِهٖٓ اَوْلِيَاۤءَۗ قَلِيْلًا مَّا تَذَكَّرُوْنَ٣
Ittabi‘ū mā unzila ilaikum mir rabbikum wa lā tattabi‘ū min dūnihī auliyā'(a), qalīlam mā tażakkarūn(a).
[3]
Tutno opo hang didunaen nyang riko songko pengeran riko lan ojo riko ngetutaen pemimpin-pemimpin sakliane yane 310 , kari sitik riko juwud pelajaran songko yane (Al-Qur’an
310) Maksude pemimpin pemimpin hang gowo riko marang kesasar
وَكَمْ مِّنْ قَرْيَةٍ اَهْلَكْنٰهَا فَجَاۤءَهَا بَأْسُنَا بَيَاتًا اَوْ هُمْ قَاۤىِٕلُوْنَ٤
Wa kam min qaryatin ahlaknāhā fa jā'ahā ba'sunā bayātan au hum qā'ilūn(a).
[4]
Pirang-pirang negri hang wes ingsun entekaen, teko sikso ingsun (nibanai penduduke) pas waktu wong iku kabeh ono nang jerune bengi, utowo pas waktu wong iku kabeh ngaso nang tengah dino.
فَمَا كَانَ دَعْوٰىهُمْ اِذْ جَاۤءَهُمْ بَأْسُنَآ اِلَّآ اَنْ قَالُوْٓا اِنَّا كُنَّا ظٰلِمِيْنَ٥
Famā kāna da‘wāhum iż jā'ahum ba'sunā illā an qālū innā kunnā ẓālimīn(a).
[5]
Mongko heng ono sambat wong iku kabeh pas waktu teko nyang wong iku kabeh sikso isun kejobo ngomong: Saktemene ingsun yoiku wong-wong zalim.
فَلَنَسْـَٔلَنَّ الَّذِيْنَ اُرْسِلَ اِلَيْهِمْ وَلَنَسْـَٔلَنَّ الْمُرْسَلِيْنَۙ٦
Fa lanas'alannal-lażīna ursila ilaihim wa lanas'alannal-mursalīn(a).
[6]
Mongko saktemen ingsun (Gusti Alloh) arep nakoni umat-umat hang wes diutus Rosul-rosul marang wong-wong iku kabeh lan saktemen ingsun arep nakoni (ugo) Rosul-rosul (Ingsun).
فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيْهِمْ بِعِلْمٍ وَّمَا كُنَّا غَاۤىِٕبِيْنَ٧
Fa lanaquṣṣanna ‘alaihim bi‘ilmiw wa mā kunnā gā'ibīn(a).
[7]
Mongko saktemene arep Ingsun kabaraen nyang wong iku kabeh (paran-paran hang wes wong iku kabeh lakoni) sedeng Ingsun weruh (kahanane wong-wong iku kabeh) lan Ingsun sepisan-pisan seng adoh songko wong iku kabeh.
وَالْوَزْنُ يَوْمَىِٕذِ ِۨالْحَقُّۚ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِيْنُهٗ فَاُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ٨
Wal-waznu yauma'iżinil-ḥaqq(u), faman ṡaqulat mawāzīnuhū fa ulā'ika humul-mufliḥūn(a).
[8]
Timbangan pas dino iku yoiku kebeneran (keadilan). Mongko sopo wonge abot timbangan keapikane mongko wong iku kabeh kelebu wong-wong hang untung.
وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِيْنُهٗ فَاُولٰۤىِٕكَ الَّذِيْنَ خَسِرُوْٓا اَنْفُسَهُمْ بِمَا كَانُوْا بِاٰيٰتِنَا يَظْلِمُوْنَ٩
Wa man khaffat mawāzīnuhū fa ulā'ikal-lażīna khasirū anfusahum bimā kānū bi'āyātinā yaẓlimūn(a).
[9]
Lan sopo hang enteng timbangan keapiane, mongko ikulah wong wong hang ngrugikaen awake dewek disebabaen wong iku kabeh bolak balik ngingkari ayat-ayat Ingsun.
وَلَقَدْ مَكَّنّٰكُمْ فِى الْاَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيْهَا مَعَايِشَۗ قَلِيْلًا مَّا تَشْكُرُوْنَ ࣖ١٠
Wa laqad makkannākum fil-arḍi wa ja‘alnā lakum fīhā ma‘āyisy(a), qalīlam mā tasykurūn(a).
[10]
Saktemene Insun (Gusti Alloh) wes manggonaken riko kabeh nang duwur bumi lan Insun anakaen kanggo riko nang duwur bumi iku (sumber) keuripan. Kari sitik riko syukure.
وَلَقَدْ خَلَقْنٰكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنٰكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلٰۤىِٕكَةِ اسْجُدُوْا لِاٰدَمَ فَسَجَدُوْٓا اِلَّآ اِبْلِيْسَۗ لَمْ يَكُنْ مِّنَ السّٰجِدِيْنَ١١
Wa laqad khalaqnākum ṡumma ṣawwarnākum ṡumma qulnā lil-malā'ikatisjudū li'ādama fa sajadū illā iblīs(a), lam yakum minas-sājidīn(a).
[11]
Saktemene Ingsun (Gusti Alloh) wes nyiptakane riko (Adam) terus Ingsun bentuk awak riko, Ingsun ngomong nyang poro malaikat: Sujudo riko marang Adam, mongko wong iku kabeh sujud sakliane iblis. Iyane seng melebu wong hang sujud kabeh.
قَالَ مَا مَنَعَكَ اَلَّا تَسْجُدَ اِذْ اَمَرْتُكَ ۗقَالَ اَنَا۠ خَيْرٌ مِّنْهُۚ خَلَقْتَنِيْ مِنْ نَّارٍ وَّخَلَقْتَهٗ مِنْ طِيْنٍ١٢
Qāla mā mana‘aka allā tasjuda iż amartuk(a), qāla ana khairum minh(u), khalaqtanī min nāriw wa khalaqtahū min ṭīn(in).
[12]
Alloh dawuh: Paran hang ngalangi riko kanggo sujud (marang Adam) pas waktu isun ngongkon riko? jawab iblis: isun luweh apik teko Adam. Riko gawe isun songko geni sedeng Adam ndiko gawe songko lemah.
قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُوْنُ لَكَ اَنْ تَتَكَبَّرَ فِيْهَا فَاخْرُجْ اِنَّكَ مِنَ الصّٰغِرِيْنَ١٣
Qāla fahbiṭ minhā famā yakūnu laka an tatakabbara fīhā fakhruj innaka minaṣ-ṣāgirīn(a).
[13]
Alloh dawuh: Muduno siro songko surgo, kerono siro seng patut nyombongaen awak nang jeru surgo mongko metu o saktemen siro kelebu wong-wong kang ino.
قَالَ اَنْظِرْنِيْٓ اِلٰى يَوْمِ يُبْعَثُوْنَ١٤
Qāla anẓirnī ilā yaumi yub‘aṡūn(a).
[14]
Iblis jawab: Wenono kesempatan isun 311 . sampek waktu wong iku kabeh di tangekaen.
311) Maksude: ojo isun lan ank cucu isun di pateni sampek dino qiyamat sehinnggo isun duweni kesempatan gudo Adam lan anak cucune
قَالَ اِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِيْنَ١٥
Qāla innaka minal-munẓarīn(a).
[15]
Gusti Alloh dawuh: “saktemene siro kelebu wong iku kabeh hang di weni kesempatan.
قَالَ فَبِمَآ اَغْوَيْتَنِيْ لَاَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيْمَۙ١٦
Qāla fabimā agwaitanī la'aq‘udanna lahum ṣirāṭakal-mustaqīm(a).
[16]
Iblis jawab: Kerono riko wes ngukum isun kesasar. Isun bener-bener arep (ngalang-ngalangi) wong iku kabeh songko dalan riko kang kenceng.
ثُمَّ لَاٰتِيَنَّهُمْ مِّنْۢ بَيْنِ اَيْدِيْهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ اَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَاۤىِٕلِهِمْۗ وَلَا تَجِدُ اَكْثَرَهُمْ شٰكِرِيْنَ١٧
Ṡumma la'ātiyannahum mim baini aidīhim wa min khalfihim wa ‘an aimānihim wa ‘an syamā'ilihim, wa lā tajidu akṡarahum syākirīn(a).
[17]
Terus Isun arep nekoni wong iku kabeh songko ngarep lan songko burine wong iku kabeh, songko arah tengen lan songko arah kiwone wong iku kabeh. Lan ndiko seng arep nduweni akehe wong iku kabeh ngelakoni syukur.
قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْءُوْمًا مَّدْحُوْرًا ۗ لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَاَمْلَـَٔنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ اَجْمَعِيْنَ١٨
Qālakhruj minhā maż'ūmam madḥūrā(n), laman tabi‘aka minhum la'amla'anna jahannama minkum ajma‘īn(a).
[18]
Gusti Alloh dawuh : Metuo siro songko surgo minongko dadi wong kang ino ugo diusir. Saktemene sopo wonge nang antarne wong iku kabeh ngetutaen siro bener-abener isun arep ngebeki neroko jahanam kambi riko kabeh.
وَيٰٓاٰدَمُ اسْكُنْ اَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُوْنَا مِنَ الظّٰلِمِيْنَ١٩
Wa yā ādamuskun anta wa zaujukal-jannata fa kulā min ḥaiṡu syi'tumā wa lā taqrabā hāżihisy-syajarata fa takūnā minaẓ-ẓālimīn(a).
[19]
(Lan Gusti Alloh dawuh): “Hee Adam manggono riko lan bojoniro nang surgo ugo mangano riko jak loron (woh-wohan) nangdi baen hang riko demeni lan ojo riko kloronan mareki wit iki, mongko dadi sebabbe riko jakloron melebu wong wong hang zalim.
فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطٰنُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وٗرِيَ عَنْهُمَا مِنْ سَوْءٰتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهٰىكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هٰذِهِ الشَّجَرَةِ اِلَّآ اَنْ تَكُوْنَا مَلَكَيْنِ اَوْ تَكُوْنَا مِنَ الْخٰلِدِيْنَ٢٠
Fa waswasa lahumasy-syaiṭānu liyubdiya lahumā mā wūriya ‘anhumā min sau'ātihimā wa qāla mā nahākumā rabbukumā ‘an hāżihisy-syajarati illā an takūnā malakaini au takūnā minal-khālidīn(a).
[20]
Mongko setan bisikaen pikiran jahat nyang Adam lan Hawa kanggo ngatokaen nyang karone barang hang ditutupi songko wong loro iku yoiku aurote. Lan setan ngomong: ‘Pengeran riko seng ngelarang riko songko mareki wit iki kejobo supoyo riko jak loron seng dadi malaikat utowo dadi wong hang langgeng (nang jeru surgo)
وَقَاسَمَهُمَآ اِنِّيْ لَكُمَا لَمِنَ النّٰصِحِيْنَۙ٢١
Wa qāsamahumā innī lakumā laminan-nāṣiḥīn(a).
[21]
Lan iyane setan sumpah nyang jak Adam lan Hawa, saktemen isun yoiku kelebu wong kang nguweni nasehat marang riko keloronan.
فَدَلّٰىهُمَا بِغُرُوْرٍۚ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْءٰتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفٰنِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَّرَقِ الْجَنَّةِۗ وَنَادٰىهُمَا رَبُّهُمَآ اَلَمْ اَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَاَقُلْ لَّكُمَآ اِنَّ الشَّيْطٰنَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِيْنٌ٢٢
Fa dallāhumā bigurūr(in), falammā żāqasy-syajarata badat lahumā sau'ātuhumā wa ṭafiqā yakhṣifāni ‘alaihimā miw waraqil-jannah(ti), wa nādāhumā rabbuhumā alam anhakumā ‘an tilkumasy-syajarati wa aqul lakumā innasy-syaiṭāna lakumā ‘aduwwum mubīn(un).
[22]
Mongko setan bujuk nang karone (kanggo mangan woh iku) kambi sandupoyone nalikane jakloron mau wes ngerasakaen woh kayu iku, katon kanggo keloronan aurot-aurot e lan mulai jakloronan nutupi kambi godong godong surgo. Terus pengerane wong loro iku nyeluk nang karone: Opotoh isun sing ngelarang riko keloronan songko wit kayu iku lan isun ngomong nang riko saktemen setan iku musuh hang nyoto kango riko jak loron.
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَآ اَنْفُسَنَا وَاِنْ لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُوْنَنَّ مِنَ الْخٰسِرِيْنَ٢٣
Qālā rabbanā ẓalamnā anfusanā wa illam tagfir lanā wa tarḥamnā lanakūnanna minal-khāsirīn(a).
[23]
Adam lan Hawa ngomong : He pengeran kito, kito wes nganiyoyo awak dewek, lan kadung ndiko seng nyepuro kulo lan nguweni rahmat nyang kulo, mesti kulo kelebu wong-wong hang rugi.
قَالَ اهْبِطُوْا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ ۚوَلَكُمْ فِى الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَّمَتَاعٌ اِلٰى حِيْنٍ٢٤
Qālahbiṭū ba‘ḍukum liba‘ḍin ‘aduww(un), wa lakum fil-arḍi mustaqarruw wa matā‘un ilā ḥīn(in).
[24]
Gusti Alloh dawuh : Muduno riko kabeh sparune riko dadi musuh sparune hang lio, lan riko duweni panggonan manggon (panggonan golet urip) nang duwur bumi lan seneng sampek waktu hang wes ditentukaen
قَالَ فِيْهَا تَحْيَوْنَ وَفِيْهَا تَمُوْتُوْنَ وَمِنْهَا تُخْرَجُوْنَ ࣖ٢٥
Qāla fīhā taḥyauna wa fīhā tamūtūna wa minhā tukhrajūn(a).
[25]
Gusti Alloh dawuh : Nang bumi iku riko urip lan sangko bumi iku riko mati,lan songko bumi iku (ugo)riko arep ditangekaen
يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ قَدْ اَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُّوَارِيْ سَوْءٰتِكُمْ وَرِيْشًاۗ وَلِبَاسُ التَّقْوٰى ذٰلِكَ خَيْرٌۗ ذٰلِكَ مِنْ اٰيٰتِ اللّٰهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُوْنَ٢٦
Yā banī ādama qad anzalnā ‘alaikum libāsay yuwārī sau'ātikum wa rīsyā(n), wa libāsut-taqwā żālika khair(un), żālika min āyātillāhi la‘allahum yażżakkarūn(a).
[26]
Hei anak Adam 312 saktemne insun (Gusti Alloh) wes ngedunaen nyang riko kelambi kanggo nutupi aurot riko lan kelambi apik kanngo pepaes, lan kelambi takwa 313 ikulah hang luweh apik. Hang gediku iku yoiku separo songko tondo tondone kuosone Alloh, mugo-mugo wong iku kabeh podo enget.
312) Maksude yoiku umat menungso
313) Maksude yoiku: bolak balik taqwa nyang Alloh
يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطٰنُ كَمَآ اَخْرَجَ اَبَوَيْكُمْ مِّنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءٰتِهِمَا ۗاِنَّهٗ يَرٰىكُمْ هُوَ وَقَبِيْلُهٗ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْۗ اِنَّا جَعَلْنَا الشَّيٰطِيْنَ اَوْلِيَاۤءَ لِلَّذِيْنَ لَا يُؤْمِنُوْنَ٢٧
Yā banī ādama lā yaftinannakumusy-syaiṭānu kamā akhraja abawaikum minal-jannati yanzi‘u ‘anhumā libāsahumā liyuriyahumā sau'ātihimā, innahū yarākum huwa wa qabīluhū min ḥaiṡu lā taraunahum, innā ja‘alnasy-syayāṭīna auliyā'a lil-lażīna lā yu'minūn(a).
[27]
Hei anak Adam, ojo sepisan-pisan riko oleh diapusi kambi syetan koyo wes ngetokaen jak loro emak bapak riko songko surgo, siro nyoploki songko kloronan kelambine kanggo delengaen nyang jak loron aurote. Saktemen siro lan pengikut-pengikutiro deleng riko songko panggoan hang riko seng biso deleng wong-wong iku kabeh. Saktemene insun (Gusti Alloh) wes dadikaen setan-setan iku pemimpin-pemimpin kanggo wong wong hang seng iman.
وَاِذَا فَعَلُوْا فَاحِشَةً قَالُوْا وَجَدْنَا عَلَيْهَآ اٰبَاۤءَنَا وَاللّٰهُ اَمَرَنَا بِهَاۗ قُلْ اِنَّ اللّٰهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاۤءِۗ اَتَقُوْلُوْنَ عَلَى اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٢٨
Wa iżā fa‘alū fāḥisyatan qālū wajadnā ‘alaihā ābā'anā wallāhu amaranā bihā, qul innallāha lā ya'muru bil-faḥsyā'(i), ataqūlūna ‘alallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[28]
Lan kadung wong-wong iku kabeh ngelakoni amal elek 314 wong iku kabeh ngomong: “Isu weruh mbah-mbah isun ngelakoni hang geidiku iku, lan Alloh ngongkon kito ngelakoni. Ucapno: “Saktemene Gusti Alloh seng ngongkon (ngelakoni) kelakuan hang elek, apuo riko nganak-nganakaen marang Alloh paran hang riko seng ngerti?
314) Koyo: syirik, thawaf, byangkang nang sekitare ka’bah lan liane
قُلْ اَمَرَ رَبِّيْ بِالْقِسْطِۗ وَاَقِيْمُوْا وُجُوْهَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَّادْعُوْهُ مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ ەۗ كَمَا بَدَاَكُمْ تَعُوْدُوْنَۗ٢٩
Qul amara rabbī bil-qisṭ(i), wa aqīmū wujūhakum ‘inda kulli masjidiw wad‘ūhu mukhliṣīna lahud-dīn(a), kamā bada'akum ta‘ūdūn(a).
[29]
Ucapno: Pengeran isun ngongkon ngelakokaen keadilan lan (ucapno) kencengono rai (awak) riko 315 nang saben sholat lan nyembaho nang Gusti Alloh kanti ikhlas manut riko nyang yane (Gusti Alloh). Koyo klendi Gusti Alloh wes nyiptakaen riko pas kawitane (gediki ugo) riko arep balik nyang yane.
315) Maksude: tublek no perhatian riko marang sembahyang iku lan pusatno perhatian riko semata mata marang Alloh
فَرِيْقًا هَدٰى وَفَرِيْقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلٰلَةُ ۗاِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيٰطِيْنَ اَوْلِيَاۤءَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ وَيَحْسَبُوْنَ اَنَّهُمْ مُّهْتَدُوْنَ٣٠
Farīqan hadā wa farīqan ḥaqqa ‘alaihimuḍ-ḍalālah(tu), innahumuttakhażusy-syayāṭīna auliyā'a min dūnillāhi wa yaḥsabūna annahum muhtadūn(a).
[30]
Separone diweni Gusti Alloh pituduh lan separune ugo wes mesti kesasar kanggo wong iku kabeh. Saktemene wong iku kabeh dadikaen setan-setan tameng (wong iku kabeh) sak liane Alloh lan wong iku kabeh ngiro sejatine wong iku kabeh oleh pituduh.
۞ يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ خُذُوْا زِيْنَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَّكُلُوْا وَاشْرَبُوْا وَلَا تُسْرِفُوْاۚ اِنَّهٗ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِيْنَ ࣖ٣١
Yā banī ādama khużū zīnatakum ‘inda kulli masjidiw wa kulū wasyrabū wa lā tusrifū, innahū lā yuḥibbul-musrifīn(a).
[31]
Hai anak Adam, enggonen kelambiriko hang apik nang saben (melebu) masjid. 316 Mangan lan ngumbio lan ojo ngeliwati wates 317 saktemen Gusti Alloh seng demen nyang wong hang ngeliwati wates
316) Maksude: saben saben arep mgelakoni sholat utowo thawaf sekitare ka’bah utowo ibadah ibadah kang lio
317) Maksude: ojo ngeliwati wates kang di butuhuaen kanggo awak lan ojo ugo ngeliwti wates panganan kang dihalalaen
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِيْنَةَ اللّٰهِ الَّتِيْٓ اَخْرَجَ لِعِبَادِهٖ وَالطَّيِّبٰتِ مِنَ الرِّزْقِۗ قُلْ هِيَ لِلَّذِيْنَ اٰمَنُوْا فِى الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَّوْمَ الْقِيٰمَةِۗ كَذٰلِكَ نُفَصِّلُ الْاٰيٰتِ لِقَوْمٍ يَّعْلَمُوْنَ٣٢
Qul man ḥarrama zīnatallāhil-latī akhraja li‘ibādihī waṭ-ṭayyibāti minar-rizq(i), qul hiya lil-lażīna āmanū fil-ḥayātid-dun-yā khāliṣatay yaumal-qiyāmah(ti), każālika nufaṣṣilul-āyāti liqaumiy ya‘lamūn(a).
[32]
Ucapno: Sopo wong kang ngaromaen pepaes songko Alloh kang wes ditokaen yane kanggo kaulo-kaulone lan (sopo ugo hang ngaromaen) rezki kang apik? Ucapno:”Kabeh iku (dicawisaen) kanggo wong-wong kang iman nang jerune keuripan dunyo. Khusus (kanggo wong iku kabeh tok) pas dino qiyamat 318 . Gediku iku isun jelasaen ayat-ayat iku kanggo wong hang weruh.
318) Maksude: pepaes pepaes songko Alloh lan panganan kang apik iku oleh di rasakaen nyang dunyo iki kambi wong wong iman lan wong wong seng iman sedeng nang akhirat kesok yoiku mong kanggi wong wong kang iman tok
قُلْ اِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْاِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَاَنْ تُشْرِكُوْا بِاللّٰهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهٖ سُلْطٰنًا وَّاَنْ تَقُوْلُوْا عَلَى اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٣٣
Qul innamā ḥarrama rabbiyal-fawāḥisya mā ẓahara minhā wa mā baṭana wal-iṡma wal-bagya bigairil-ḥaqqi wa an tusyrikū billāhi mā lam yunazzil bihī sulṭānaw wa an taqūlū ‘alallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[33]
Ucapno: “Pengeran isun mong ngaromaen kelakuan kang elek, masio kang katon utowo kang sengidan, lan kelakuan duso, ngelanggar hak menungso tanpo alasan kang bener (ngaramaen) nyekutokaen Alloh kambi paran baen kang Alloh seng ngedunaen hujjah kanggo iku, lan (ngaromaen) nganak-nganakaen marang Gusti Alloh paran kang seng riko ngerteni.
وَلِكُلِّ اُمَّةٍ اَجَلٌۚ فَاِذَا جَاۤءَ اَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُوْنَ سَاعَةً وَّلَا يَسْتَقْدِمُوْنَ٣٤
Wa likulli ummatin ajal(un), fa iżā jā'a ajaluhum lā yasta'khirūna sā‘ataw wa lā yastaqdimūn(a).
[34]
Saben-saben umat nduwe wates waktu 319 mongko kadung wes teko waktune wong iku kabeh seng biso ngunduraen masio stik baen lan seng biso (ugo) ngajukaen.
319) Maksude: saben saben bangsa nduwe bates waktu joyo lan ambruk
يٰبَنِيْٓ اٰدَمَ اِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِّنْكُمْ يَقُصُّوْنَ عَلَيْكُمْ اٰيٰتِيْۙ فَمَنِ اتَّقٰى وَاَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُوْنَ٣٥
Yā banī ādama immā ya'tiyannakum rusulum minkum yaquṣṣūna ‘alaikum āyātī, famanittaqā wa aṣlaḥa falā khaufun ‘alaihim wa lā hum yaḥzanūn(a).
[35]
Hei anak-anak Adam, kadung teko nyang riko Rasul-rasul teko riko kang nyeritakaen nyang riko ayat-ayat isun mongko sopo wonge kang taqwa lan nganakaen ndandani, seng kiro ono kawatir marang wong iku kabeh lan seng (ugo) wong iku kabeh ngenes atine.
وَالَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَاسْتَكْبَرُوْا عَنْهَآ اُولٰۤىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِۚ هُمْ فِيْهَا خٰلِدُوْنَ٣٦
Wal-lażīna każżabū bi'āyātinā wastakbarū ‘anhā ulā'ika aṣḥābun-nār(i), hum fīhā khālidūn(a).
[36]
Lan wong-wong kang gorohaen ayat-ayat ingsun (Gusti Alloh) lan ngeladakaen awake marang insun wong iku kabeh kang manggo ono neroko. Wong iku kabeh saklawase nang jerune
فَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرٰى عَلَى اللّٰهِ كَذِبًا اَوْ كَذَّبَ بِاٰيٰتِهٖۗ اُولٰۤىِٕكَ يَنَالُهُمْ نَصِيْبُهُمْ مِّنَ الْكِتٰبِۗ حَتّٰٓى اِذَا جَاۤءَتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْۙ قَالُوْٓا اَيْنَ مَا كُنْتُمْ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ ۗقَالُوْا ضَلُّوْا عَنَّا وَشَهِدُوْا عَلٰٓى اَنْفُسِهِمْ اَنَّهُمْ كَانُوْا كٰفِرِيْنَ٣٧
Faman aẓlamu mimmaniftarā ‘alallāhi każiban au każżaba bi'āyātih(ī), ulā'ika yanāluhum naṣībuhum minal-kitāb(i), ḥattā iżā jā'athum rusulunā yatawaffaunahum, qālū aina mā kuntum tad‘ūna min dūnillāh(i), qālū ḍallū ‘annā wa syahidū ‘alā anfusihim annahum kānū kāfirīn(a).
[37]
Mongko sopo kang luweh zalim songko wong kang gawe-gawe goroh marang Gusti Alloh utowo nggorohaen ayat-ayate yane (Gusti Alloh)? Wong-wong iku arep oleh separu kang wes di tentukaen kanggo yane nyang jeru kitab (lauh mahfuz) sehinggo kadong teko nang wong-wong iku kongkona-kongkonan isun (malaikat) kanggo juwut nyowone (pas waktu iku) kongkonan isun takon: Nangdi (patung patung) kang biasa riko sembah sakliane Alloh? Wong-wong musyrik jawab : Patung-patung iku kabeh wes ilang songko insun lan wong iku kabeh ngakoni marang awake sejatine wong iku kabeh yoiku wong-wong kang kafir.
قَالَ ادْخُلُوْا فِيْٓ اُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِّنَ الْجِنِّ وَالْاِنْسِ فِى النَّارِۙ كُلَّمَا دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَّعَنَتْ اُخْتَهَا ۗحَتّٰٓى اِذَا ادَّارَكُوْا فِيْهَا جَمِيْعًا ۙقَالَتْ اُخْرٰىهُمْ لِاُوْلٰىهُمْ رَبَّنَا هٰٓؤُلَاۤءِ اَضَلُّوْنَا فَاٰتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ ەۗ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَّلٰكِنْ لَّا تَعْلَمُوْنَ٣٨
Qāladkhulū fī umamin qad khalat min qablikum minal-jinni wal-insi fin-nār(i), kullamā dakhalat ummatul la‘anat ukhtahā, ḥattā iżaddārakū fīhā jamī‘ā(n), qālat ukhrāhum li'ūlāhum rabbanā hā'ulā'i aḍallūnā fa ātihim ‘ażāban ḍi‘fam minan-nār(i), qāla likullin ḍi‘fuw wa lākil lā ta‘lamūn(a).
[38]
Alloh dawuh: melebu o riko kabeh nang jerune neroko bareng umat-umat jin lan menungso kang wes bengen sakdurunge riko, saben umat melebu (nang jero neroko). Riko nyabdo koncone (kang nyasaraen) sehinggo kadung wong iku kabeh melebu kabeh mongko ngomong wong-wong kang melebu sakteruse. 320 Nang antarne wong iku kabeh marang wong-wong kang melbu sulung. 321 Hei pengeran insun wong iku kabeh wes nyesataen insun, sebab iku tekakno marang wong iku kabeh sikso kang tikel-tikel songko neroko. Alloh dawuh saben-saben siji oleh (sikso) kang tikel-tikel, tapi riko seng ngerti.
320) Maksude: konco koncone
321) Maksude pimpinan pimpinan
وَقَالَتْ اُوْلٰىهُمْ لِاُخْرٰىهُمْ فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِنْ فَضْلٍ فَذُوْقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْسِبُوْنَ ࣖ٣٩
Wa qālat ūlāhum li'ukhrāhum famā kāna lakum ‘alainā min faḍlin fa żūqul-‘ażāba bimā kuntum taksibūn(a).
[39]
Lan ngomong wong-wong kang melebu sulung nang antarne wong iku kabeh marang wong-wong kang melbu sakwose: Riko seng duwe kelebihan sitik baen marang isun, mongko rasakno siksaan kerono kelakuan kang wes riko lakoni.
اِنَّ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَاسْتَكْبَرُوْا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ اَبْوَابُ السَّمَاۤءِ وَلَا يَدْخُلُوْنَ الْجَنَّةَ حَتّٰى يَلِجَ الْجَمَلُ فِيْ سَمِّ الْخِيَاطِ ۗ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُجْرِمِيْنَ٤٠
Innal-lażīna każżabū bi'āyātinā wastakbarū ‘anhā lā tufattaḥu lahum abwābus-samā'i wa lā yadkhulūnal-jannata ḥattā yalijal-jamalu fī sammil-khiyāṭ(i), wa każālika najzil-mujrimīn(a).
[40]
Saktemen wong-wong kang nggorohaen ayat-ayat ingsun lan nyombongaken awake marang yane sepisan-pisan seng arep dibukaaken kanggo wong iku kabeh lawang-lawang langit 322 lan seng (ugo) wong iku kabeh melebu surgo, sehinggo kapan ono unto melebu nyang bolangane dom, 323 gediku iku insun nguweni balesan nyang wongwong kang ngelakoni kejatan.
322) Artine: dongo lan amal wong wong iku kabeh seng di trimo Alloh
323) Artine: wong wong iku kabehseng kiro melbu surgo koyo seng kiro unto melbu nang bolongane dom
لَهُمْ مِّنْ جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَّمِنْ فَوْقِهِمْ غَوَاشٍۗ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الظّٰلِمِيْنَ٤١
Lahum min jahannama mihāduw wa min fauqihim gawāsy(in), wa każālika najziẓ-ẓālimīn(a).
[41]
Wong-wong iku kabeh duwe kloso turu songko geni neroko lan nang duwure wong iku kabeh ono kemul (geni neroko) 324 gediku iku sun nguweni balesan nyang wong-wong kang zalim.
324) Maksude: wong wong iku kabeh di kupengi nang jeru geni neroko
وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا اِلَّا وُسْعَهَآ اُولٰۤىِٕكَ اَصْحٰبُ الْجَنَّةِۚ هُمْ فِيْهَا خٰلِدُوْنَ٤٢
Wal-lażīna āmanū wa ‘amiluṣ-ṣāliḥāti lā nukallifu nafsan illā wus‘ahā, ulā'ika aṣḥābul-jannah(ti), hum fīhā khālidūn(a).
[42]
Lan wong-wong kang iman lan ngelakoni amal-amal kang soleh ingsun seng mikulaen kewajiban nyang awake wong siji kejabo mong kesannggupan yane. Wong-wong iku kabeh ikulah penghuni-penghuni surgo: Wong-wong iku kabeh saklawase nang jerone surgo.
وَنَزَعْنَا مَا فِيْ صُدُوْرِهِمْ مِّنْ غِلٍّ تَجْرِيْ مِنْ تَحْتِهِمُ الْاَنْهٰرُۚ وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْ هَدٰىنَا لِهٰذَاۗ وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَآ اَنْ هَدٰىنَا اللّٰهُ ۚ لَقَدْ جَاۤءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّۗ وَنُوْدُوْٓا اَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ اُوْرِثْتُمُوْهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُوْنَ٤٣
Wa naza‘nā mā fī ṣudūrihim min gillin tajrī min taḥtihimul-anhār(u), wa qālul-ḥamdu lillāhil-lażī hadānā lihāżā, wa mā kunnā linahtadiya lau lā an hadānallāh(u), laqad jā'at rusulu rabbinā bil-ḥaqq(i), wa nūdū an tilkumul-jannatu ūriṡtumūhā bimā kuntum ta‘malūn(a).
[43]
Lan ingsun ngilangi sekabehe macem dendam kang ono nang jerune dodone wong iku kabeh. Mili nang ngisore wong iku kabeh kalen-kalen lan wong iku kabeh ngomong “sekabehe puji kanggo Gusti Alloh kang wes duduhi kito marang surgo iki lan isun sepisan-pisan seng arep oleh pituduh kadung Gusti Alloh seng nguweni pitiduh. Saktemen wes teko rosul-rosul pengeran isun kelawan gowo kebenaran lan diajak marang wong iku kabeh: Iku lo surgo kang diwarisaen nyang riko disebabbaen opo kang bengen riko lakoni.
وَنَادٰٓى اَصْحٰبُ الْجَنَّةِ اَصْحٰبَ النَّارِ اَنْ قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُّمْ مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا ۗقَالُوْا نَعَمْۚ فَاَذَّنَ مُؤَذِّنٌۢ بَيْنَهُمْ اَنْ لَّعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الظّٰلِمِيْنَ٤٤
Wa nādā aṣḥābul-jannati aṣḥāban-nāri an qad wajadnā mā wa‘adanā rabbunā ḥaqqan fahal wajattum mā wa‘ada rabbukum ḥaqqā(n), qālū na‘am, fa ażżana mu'ażżinum bainahum al la‘natullāhi ‘alaẓ-ẓālimīn(a).
[44]
Lan wong-wong kang manggon surgo nyelok marang wong-wong kang manggon neroko (kambi ngomong) saktemen kito sakbenere wes oleh paran kang penegran janjikaen nyang kito, mongko opo riko wes oleh kambi sakbenere opo (sikso) kang Pengeran riko janjikaen (marang riko)? wong wong iku kabeh (penduduk neroko) jawab: “Iyo” terus salah sijine wong ngomong (malaikat) ngumumaen nang antarne rong golonga iku “laknate Alloh diwakaen nyang wong-wong kang zalim.
اَلَّذِيْنَ يَصُدُّوْنَ عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ وَيَبْغُوْنَهَا عِوَجًاۚ وَهُمْ بِالْاٰخِرَةِ كٰفِرُوْنَۘ٤٥
Al-lażīna yaṣuddūna ‘an sabīlillāhi wa yabgūnahā ‘iwajā(n), wa hum bil-ākhirati kāfirūn(a).
[45]
(yoiku) wong-wong kang ngalang -ngalangi (menungso) songko dalane Gusti Alloh lan ngarepaen supoyo dalan iku dadi bengkong lan wong-wong iku kabeh kafir marang keuripan akhirat.
وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌۚ وَعَلَى الْاَعْرَافِ رِجَالٌ يَّعْرِفُوْنَ كُلًّا ۢ بِسِيْمٰىهُمْۚ وَنَادَوْا اَصْحٰبَ الْجَنَّةِ اَنْ سَلٰمٌ عَلَيْكُمْۗ لَمْ يَدْخُلُوْهَا وَهُمْ يَطْمَعُوْنَ٤٦
Wa bainahumā ḥijāb(un), wa ‘alal-a‘rāfi rijāluy ya‘rifūna kullam bisīmāhum, wa nādau aṣḥābal-jannati an salāmun ‘alaikum, lam yadkhulūhā wa hum yaṭma‘ūn(a).
[46]
Lan nang antrane golongan loro (penghuni surgo lan neroko) ono wates. Lan nang duwure A’raaf (wates) 325 iku ono wong-wong kang ngenal saben-saben songko rong golongan iku kelawan tondo-tondo wong-wong iku kabeh, lan wong iku kabeh ngomong nyang penduduk surgo: “Salaamun ‘alaikum” 326 wong-wong iku kabeh durung ugo melebu, sedeng wong iku kabeh kepingin gancangan (melebu).
325) Al-A‘rāf artine: panggonan kang duwur nang natarne surgo lan neroko
326) Artine: mugo mugo Alloh ngelimpahaken ayem marang riko.
۞ وَاِذَا صُرِفَتْ اَبْصَارُهُمْ تِلْقَاۤءَ اَصْحٰبِ النَّارِۙ قَالُوْا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظّٰلِمِيْنَ ࣖ٤٧
Wa iżā ṣurifat abṣāruhum tilqā'a aṣḥābin-nāri qālū rabbanā lā taj‘alnā ma‘al-qaumiẓ-ẓālimīn(a).
[47]
Lan kadung pandangane wong-wong iku kabeh dialihaen nang arah penghuni neroko wong-wong iku kabeh ngomong “hei pengeran isun ojo riko manggonaen kito barengan kambi wong-wong kang zalim iku.
وَنَادٰٓى اَصْحٰبُ الْاَعْرَافِ رِجَالًا يَّعْرِفُوْنَهُمْ بِسِيْمٰىهُمْ قَالُوْا مَآ اَغْنٰى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُوْنَ٤٨
Wa nādā aṣḥābul-a‘rāfi rijālay ya‘rifūnahum bisīmāhum qālū mā agnā ‘ankum jam‘ukum wa mā kuntum tastakbirūn(a).
[48]
Lan wong-wong kang nang duwur A’raff/bates nyelok pirang-pirang wong (pengarep-pengarepe wong kafir) kang wong iku kabeh kenal yane kambi tondo-tondone kambi ngomong: “Bondo kang riko kumpulaen lan paran kang bolak balik riko sombongaen iku seng kiro nguweni manfaat nyang riko
اَهٰٓؤُلَاۤءِ الَّذِيْنَ اَقْسَمْتُمْ لَا يَنَالُهُمُ اللّٰهُ بِرَحْمَةٍۗ اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ لَا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلَآ اَنْتُمْ تَحْزَنُوْنَ٤٩
Ahā'ulā'il-lażīna aqsamtum lā yanāluhumullāhu biraḥmah(tin), udkhulul-jannata lā khaufun ‘alaikum wa lā antum taḥzanūn(a).
[49]
Wong-wong nang duwure A’raaf takon nang penghuni neroko kang riko wes sumpah sejatine wong-wong 327 iku kabeh seng biso oleh rahmate Gusti Alloh? (marang wong mu’min iku diucapaken) : melebu o riko nang jeru surgo seng ono kuwatir marang riko lan seng (ugo) riko ngenes atine
327) Maksude: penghuni surgo
وَنَادٰٓى اَصْحٰبُ النَّارِ اَصْحٰبَ الْجَنَّةِ اَنْ اَفِيْضُوْا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاۤءِ اَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّٰهُ ۗقَالُوْٓا اِنَّ اللّٰهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكٰفِرِيْنَۙ٥٠
Wa nādā aṣḥābun-nāri aṣḥābal-jannati an afīḍū ‘alainā minal-mā'i au mimmā razaqakumullāh(u), qālū innallāha ḥarramahumā ‘alal-kāfirīn(a).
[50]
Lan penghuni neroko nyelok penghuni surgo: Wenono apuo nyang insun sitik baen banyu utowo panganan kang wes dirizekikaen nyang riko. Wong iku kabeh (penghuni surgo) jawab: saktemene Gusti Alloh wes ngaramaen nyang karone iku (ombenan lan panganan) marang wong-wong kafir.
الَّذِيْنَ اتَّخَذُوْا دِيْنَهُمْ لَهْوًا وَّلَعِبًا وَّغَرَّتْهُمُ الْحَيٰوةُ الدُّنْيَاۚ فَالْيَوْمَ نَنْسٰىهُمْ كَمَا نَسُوْا لِقَاۤءَ يَوْمِهِمْ هٰذَاۙ وَمَا كَانُوْا بِاٰيٰتِنَا يَجْحَدُوْنَ٥١
Al-lażīnattakhażū dīnahum lahwaw wa la‘ibaw wa garrathumul-ḥayātud-dun-yā, fal-yauma nansāhum kamā nasū liqā'a yaumihim hāżā, wa mā kānū bi'āyātinā yajḥadūn(a).
[51]
(Yoiku) wong-wong kang dadikaen agomo wong iku kabeh kanggo memengan lan muyeban lan urip nang dunyo wes ngapusi wong-wong iku kabeh. Mongko pas dino (kiamat) iki ingsun ngelalikaen wong-wong iku kabeh koyo dene wong iku kabeh ngelalikaen ketumu nang dino iki. Lan (koyo dene) wong iku kabeh bolak-balik ngingkari ayat-ayat Isun.
وَلَقَدْ جِئْنٰهُمْ بِكِتٰبٍ فَصَّلْنٰهُ عَلٰى عِلْمٍ هُدًى وَّرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ٥٢
Wa laqad ji'nāhum bikitābin faṣṣalnāhu ‘alā ‘ilmin hudaw wa raḥmatal liqaumiy yu'minūn(a).
[52]
Lan saktemen ingsun wes nekakaen suwiji kitab (Al-Qur’an) marang wong-wong iku kabeh kang ison wes jelasaen marang dasar kaweruh ingsun 328 kerono dadi petunjuk pituduh lan rahmat kanggo wong-wong kang iman.
328) Maksude: marang dasra pengetahuan kami tentang paran kang dadi keapikane kanggo hamba hambane nang dunyo lan akhirat
هَلْ يَنْظُرُوْنَ اِلَّا تَأْوِيْلَهٗۗ يَوْمَ يَأْتِيْ تَأْوِيْلُهٗ يَقُوْلُ الَّذِيْنَ نَسُوْهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَاۤءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّۚ فَهَلْ لَّنَا مِنْ شُفَعَاۤءَ فَيَشْفَعُوْا لَنَآ اَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِيْ كُنَّا نَعْمَلُۗ قَدْ خَسِرُوْٓا اَنْفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَّا كَانُوْا يَفْتَرُوْنَ ࣖ٥٣
Hal yanẓurūna illā ta'wīlah(ū), yauma ya'tī ta'wīluhū yaqūlul-lażīna nasūhu min qablu qad jā'at rusulu rabbinā bil-ḥaqq(i), fahal lanā min syufa‘ā'a fa yasyfa‘ū lanā au nuraddu fa na‘mala gairal-lażī kunnā na‘mal(u), qad khasirū anfusahum wa ḍalla ‘anhum mā kānū yaftarūn(a).
[53]
Seng ono wong-wong iku kabeh nganten-ngateni kejobo (ngelakoni kebeneran) Al-Qur’an iku pas dino tekane kebeneran cerito Al-Qur’an iku ngomong wong-wong kang ngelalikaen yane 329 sakdurunge iku: Saktemen wes teko rasul-rasule pengeran isun gowo perkoro hang hak. Mongko opo ono kanggo kito nguweni safaat kang arep nguweni safaat kanggo kito, utowo biso kito dibalikaen (nang dunyo) sehinggo kito biso ngelakoni amal kang lio songko kang wes kito lakoni. Temen wong-wong iku kabeh wes bangkrut awake wong iku kabeh. Lan wes entek songko wong iku kabeh pengeran-pengeran kang wong iku kabeh anak-anakaen.
329) Maksude: wong-wong whang seng amal kpoyo hang wes di garisaen kambi Al-Qur’an
اِنَّ رَبَّكُمُ اللّٰهُ الَّذِيْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ فِيْ سِتَّةِ اَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوٰى عَلَى الْعَرْشِۗ يُغْشِى الَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهٗ حَثِيْثًاۙ وَّالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُوْمَ مُسَخَّرٰتٍۢ بِاَمْرِهٖٓ ۙاَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْاَمْرُۗ تَبٰرَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعٰلَمِيْنَ٥٤
Inna rabbakumullāhul-lażī khalaqas-samāwāti wal-arḍa fī sittati ayyāmin ṡummastawā ‘alal-‘arsy(i), yugsyil-lailan-nahāra yaṭlubuhū ḥaṡīṡā(n), wasy-syamsa wal-qamara wan-nujūma musakhkharātim bi'amrih(ī), alā lahul-khalqu wal-amr(u), tabārakallāhu rabbul-‘ālamīn(a).
[54]
Saktemene pengeran riko yoiku Gusti Alloh kang wes gawe langin lan bumi pas enem dino, terus Alloh nguwasani nang duwure Aras 330 iyane nutupi bengi kambi awan kang ngetutaen karigelis. Lan gawe ugo serngenge, ulan lan lintang-lintang, kabeh tunduk marang perintahe Gusti Alloh. Ilingo, nyiptakaen lan merintah iku hake Alloh. Moho suci Alloh pengerane sak alam dunyo.
330) Manggon nang duwur aras yoiku sijine sifat Alloh kang wajib kito imani pdo kambi gedine Alloh lan kuosone
اُدْعُوْا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَّخُفْيَةً ۗاِنَّهٗ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِيْنَۚ٥٥
Ud‘ū rabbakum taḍarru‘aw wa khufūyah(tan), innahū lā yuḥibbul-mu‘tadīn(a).
[55]
Dongo o marang pengeran riko kambi ngesoraen awak lan suoro kang edeng. saktemen Gusti Alloh seng demen wong wong kang ngliwati wates. 331
331) Maksude: ngeliwati wates tentang kang di jaluk lan corone jaluk.
وَلَا تُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَا وَادْعُوْهُ خَوْفًا وَّطَمَعًاۗ اِنَّ رَحْمَتَ اللّٰهِ قَرِيْبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِيْنَ٥٦
Wa lā tufsidū fil-arḍi ba‘da iṣlāḥihā wad‘ūhu khaufaw wa ṭama‘ā(n), inna raḥmatallāhi qarībum minal-muḥsinīn(a).
[56]
Lan ojo riko gawe rusak nang duwuur bumi sakwise (Gusti Alloh) ndandani. Lan dongo nyang Alloh kelawan roso wedi (seng kiro ditrimo) lan ngarep-ngarep (dikabulaken). Saktemene rahmate Alloh iku kang parek marang wong-wong kang ngelakoni apik.
وَهُوَ الَّذِيْ يُرْسِلُ الرِّيٰحَ بُشْرًاۢ بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهٖۗ حَتّٰٓى اِذَآ اَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالًا سُقْنٰهُ لِبَلَدٍ مَّيِّتٍ فَاَنْزَلْنَا بِهِ الْمَاۤءَ فَاَخْرَجْنَا بِهٖ مِنْ كُلِّ الثَّمَرٰتِۗ كَذٰلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتٰى لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُوْنَ٥٧
Wa huwal-lażī yursilur-riyāḥa busyram baina yadai raḥmatih(ī), ḥattā iżā aqallat saḥāban ṡiqālan suqnāhu libaladim mayyitin fa anzalnā bihil-mā'a fa akhrajnā bihī min kulliṡ-ṡamarāt(i), każālika nukhrijul-mautā la‘allakum tażakkarūn(a).
[57]
Lan Gusti Alloh lah kang nyebul angin kanggo nggowo kabar seneng sakdurunge tekane rahmat yane (udyan) sehinggo kadung angine iku wes nggowo awan mendung sun eleh nang panggonan kang garing, terus isun dunaen udan nang daerah iku. Mongko isun ngetokaen kambi sebab iku macem macem who-wohan. koyo gedigu lah ingsun nangekaen wong-wong kang wes mati, mugo-mugo riko juwut pelajaran.
وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهٗ بِاِذْنِ رَبِّهٖۚ وَالَّذِيْ خَبُثَ لَا يَخْرُجُ اِلَّا نَكِدًاۗ كَذٰلِكَ نُصَرِّفُ الْاٰيٰتِ لِقَوْمٍ يَّشْكُرُوْنَ ࣖ٥٨
Wal-baladuṭ-ṭayyibu yakhruju nabātuhū bi'iżni rabbih(ī), wal-lażī khabuṡa lā yakhruju illā nakidā(n), każālika nuṣarriful-āyāti liqaumiy yasykurūn(a).
[58]
Lan lemah kang apik tanduran-tandurane cukul subur oleh ijine Gusti Alloh. Lan lemah kang seng subur, tanduran-tandurane mong cukul ngenes. Gediku iku isun baleni jelasaken tondo-tondo agunge (ingsun) kanggo wong-wong kang sukur.
لَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوْحًا اِلٰى قَوْمِهٖ فَقَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ اِنِّيْٓ اَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيْمٍ٥٩
Laqad arsalnā nūḥan ilā qaumihī fa qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), innī akhāfu ‘alaikum ‘ażāba yaumin ‘aẓīm(in).
[59]
Saktemene ingsun (Gusti Alloh) wes ngutus Nuh marang kaume, njor Nuh ngomong: Hai kaum isun sembahen Gusti Alloh, sepisan-pisan seng ono pengeran kanggo riko sakliane yane. Saktemen (kadung riko seng nyembah Alloh) isun wedi riko arep diweni siksone dino kang gedi (kiamat).
قَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِهٖٓ اِنَّا لَنَرٰىكَ فِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍ٦٠
Qālal mala'u min qaumihī innā lanarāka fī ḍalālim mubīn(in).
[60]
Pengarep-pengarepe songko kaume Nuh ngomong: Saktemene ingsun nuleh riko ono jerune kesasar kang nyoto.
قَالَ يٰقَوْمِ لَيْسَ بِيْ ضَلٰلَةٌ وَّلٰكِنِّيْ رَسُوْلٌ مِّنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَ٦١
Qāla yā qaumi laisa bī ḍalālatuw wa lākinnī rasūlum mir rabbil-‘ālamīn(a).
[61]
Nuh jawab: Hai kaum isun seng ono nyang isun kesesatan sitik baen tapi saktemene isun yoiku utusan songko pengerane sak alam dunyo.
اُبَلِّغُكُمْ رِسٰلٰتِ رَبِّيْ وَاَنْصَحُ لَكُمْ وَاَعْلَمُ مِنَ اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٦٢
Uballigukum risālāti rabbī wa anṣaḥu lakum wa a‘lamu minallāhi mā lā ta‘lamūn(a).
[62]
Isun nyampekaen nyang riko amanat-amanat pengeran isun lan isun nguweni nasehat nyang riko. Lan isun weruh nyang Alloh paran kang seng riko ngerteni. 332
332) Maksude: Isun ngrti hal hal kang seng katon kang seng oleh di ngerteni mong kambi dalan wahyu songko Allah.
اَوَعَجِبْتُمْ اَنْ جَاۤءَكُمْ ذِكْرٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَلٰى رَجُلٍ مِّنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَلِتَتَّقُوْا وَلَعَلَّكُمْ تُرْحَمُوْنَ٦٣
Awa‘ajibtum an jā'akum żikrum mir rabbikum ‘alā rajulim minkum liyunżirakum wa litattaqū wa la‘allakum turḥamūn(a).
[63]
Lan opo riko (seng percoyo) lan kaju sejatine wes teko nyang riko peringatan songko pengeran riko kambi lantaran siji wong lanang songko golangan riko myakne iyane nguweni peringatan nyang riko. Lan mugo-mugo riko taqwa lan supoyo riko oleh rahmat?
فَكَذَّبُوْهُ فَاَنْجَيْنٰهُ وَالَّذِيْنَ مَعَهٗ فِى الْفُلْكِ وَاَغْرَقْنَا الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَاۗ اِنَّهُمْ كَانُوْا قَوْمًا عَمِيْنَ ࣖ٦٤
Fa każżabūhu fa anjaināhu wal-lażīna ma‘ahū fil-fulki wa agraqnal-lażīna każżabū bi'āyātinā, innahum kānū qauman ‘amīn(a).
[64]
Mongko wong iku kabeh nggorohaen Nuh, terus isun nyelametaen Nuh lan wong-wong kang bareng yane nang jeru perahu. Lan ingsun (Gusti Alloh) nyilepaken wong-wong kang gorohaen ayat-ayat ingsun. Saktemen wong iku kabeh yoiku kaum kang picek (moto atine).
۞ وَاِلٰى عَادٍ اَخَاهُمْ هُوْدًاۗ قَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ اَفَلَا تَتَّقُوْنَ٦٥
Wa ilā ‘ādin akhāḥum hūdā(n), qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), afalā tattaqūn(a).
[65]
Lan (isun wes ngutus) marang kaum “Aad dulure wong iku kabeh nabi Hud, waktune siro ngomong: Hai kaum isun nyembaho nyang Alloh. Seng ono pengeran kanggo riko sakliane yane. Apuo riko seng taqwa nyang yane?
قَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖٓ اِنَّا لَنَرٰىكَ فِيْ سَفَاهَةٍ وَّاِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ الْكٰذِبِيْنَ٦٦
Qālal-mala'ul-lażīna kafarū min qaumihī innā lanarāka fī safāhatiw wa innā lanaẓunnuka minal-kāżibīn(a).
[66]
Pengarep-pengarep kang kafir songko kaume ngomong; “Saktemen kito bener-bener noleh nang riko ono jeru kahanan kurang akal lan saktemene kito anggep riko kelebu wong-wong kang goroh.
قَالَ يٰقَوْمِ لَيْسَ بِيْ سَفَاهَةٌ وَّلٰكِنِّيْ رَسُوْلٌ مِّنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَ٦٧
Qāla yā qaumi laisa bī safāhatuw wa lākinnī rasūlum mir rabbil-‘ālamīn(a).
[67]
Hud ngucap: Hai kaum isun seng ono nyang isun kurange akal sitik baen tapi isun iki yoiku utusan songko pengerane wong sak alam dunyo.
اُبَلِّغُكُمْ رِسٰلٰتِ رَبِّيْ وَاَنَا۠ لَكُمْ نَاصِحٌ اَمِيْنٌ٦٨
Uballigukum risālāti rabbī wa ana lakum nāṣiḥun amīn(un).
[68]
Isun nyampekaen amanat-amanate pengeran isun nyang riko lan isun mung nguweni pitutur kang bener kanggo riko.
اَوَعَجِبْتُمْ اَنْ جَاۤءَكُمْ ذِكْرٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَلٰى رَجُلٍ مِّنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْۗ وَاذْكُرُوْٓا اِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاۤءَ مِنْۢ بَعْدِ قَوْمِ نُوْحٍ وَّزَادَكُمْ فِى الْخَلْقِ بَصْۣطَةً ۚفَاذْكُرُوْٓا اٰلَاۤءَ اللّٰهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنَ٦٩
Awa‘ajibtum an jā'akum żikrum mir rabbikum ‘alā rajulim minkum liyunżirakum, ważkurū iż ja‘alakum khulafā'a mim ba‘di qaumi nūḥiw wa zādakum fil-khalqi basṭah(tan), fażkurū ālā'allāhi la‘allakum tufliḥūn(a).
[69]
Opo riko (seng percoyo) lan kaju sejatine teko nyang riko peringatan songko pengeran riko kang digowo kambi salah siji ne wong lanang nang antara ne riko kanggo nguweni peringatan nyang riko, lan ilingo siro kabeh pas waktu Gusti Alloh dadikaen riko minongko pengganti-pengganti (kang kuoso) sakwise ilange kaum Nuh lan pengeran wes ngelebihaen kekuatan awak lan perawakane riko (podo kambi kaum Nuh iku) mongko engeto nyang nikmat-nikmate Gusti Alloh myakne riko oleh untung.
قَالُوْٓا اَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللّٰهَ وَحْدَهٗ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعْبُدُ اٰبَاۤؤُنَاۚ فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ اِنْ كُنْتَ مِنَ الصّٰدِقِيْنَ٧٠
Qālū aji'tanā lina‘budallāha waḥdahū wa nażara mā kāna ya‘budu ābā'unā, fa'tinā bimā ta‘idunā in kunta minaṣ ṣādiqīn(a).
[70]
Wong-wong mau ngomong: Opo rikoteko nyang ingsun, myakne ingsun mung nyembah Gusti Alloh tok lan ninggalaen paran kang bido di sembah kambi bapak-bapak kito? Mongko nekakno sikso kadung riko kelebu wong-wong kang bener.
قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِّنْ رَّبِّكُمْ رِجْسٌ وَّغَضَبٌۗ اَتُجَادِلُوْنَنِيْ فِيْٓ اَسْمَاۤءٍ سَمَّيْتُمُوْهَآ اَنْتُمْ وَاٰبَاۤؤُكُمْ مَّا نَزَّلَ اللّٰهُ بِهَا مِنْ سُلْطٰنٍۗ فَانْتَظِرُوْٓا اِنِّيْ مَعَكُمْ مِّنَ الْمُنْتَظِرِيْنَ٧١
Qāla qad waqa‘a ‘alaikum mir rabbikum rijsuw wa gaḍab(un), atujādilūnanī fī asmā'in sammaitumūhā antum wa ābā'ukum mā nazzalallāhu bihā min sulṭān(in), fantaẓirū innī ma‘akum minal-muntaẓirīn(a).
[71]
Inyane (Hud) ngomong : Temen wes mesti riko arep di weni sikso lan benduan songko pengeran riko. Opo riko kabeh arep nyangkal kambi isun masalah jeneng-jeneng (patung) kang riko lan mbyah riko gawe. Alie Gusti Alloh sepisan baen seng ngedumnaen hujjah kanggo iku? mongko entenono (sikso iku) saktemen isun ugo kelebu wong kang nganteni bareng riko.
فَاَنْجَيْنٰهُ وَالَّذِيْنَ مَعَهٗ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَقَطَعْنَا دَابِرَ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَمَا كَانُوْا مُؤْمِنِيْنَ ࣖ٧٢
Fa anjaināhu wal-lażīna ma‘ahū biraḥmatim minnā wa qaṭa‘nā dābiral-lażīna każżabū bi'āyātinā wa mā kānū mu'minīn(a).
[72]
Mongko isun (Gusti Alloh) selametaen Hud kambi wong-wong kang bareng yane oleh rahmat kang gedi songko ingsun. Lan insun entekaen wong-wong kang gorohaen ayat-ayat ingsun. Lan seng ono wong iku kabeh kang iman.
وَاِلٰى ثَمُوْدَ اَخَاهُمْ صٰلِحًاۘ قَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ قَدْ جَاۤءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِّنْ رَّبِّكُمْۗ هٰذِهٖ نَاقَةُ اللّٰهِ لَكُمْ اٰيَةً فَذَرُوْهَا تَأْكُلْ فِيْٓ اَرْضِ اللّٰهِ وَلَا تَمَسُّوْهَا بِسُوْۤءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ اَلِيْمٌ٧٣
Wa ilā ṡamūda akhāhum ṣāliḥā(n), qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), qad jā'atkum bayyinatum mir rabbikum, hāżihī nāqatullāhi lakum āyatan fa żarūhā ta'kul fī arḍillāhi wa lā tamassūhā bisū'in fa ya'khużakum ‘ażābun alīm(un).
[73]
Lan (isun wes ngutus) nyang kaum Tsamud dulure wong-wong iku kabeh, Sholeh. Iyane siro ngucap “ Hei kaum isun nyembaho Gusti Alloh sepisan baen seng ono pengeran kanggo riko sakliane Yane. Saktemene wes teko bukti kang nyoto nyang riko songko pengeran riko, rupo unto wadone Alloh, iki dadi tondo kanggo riko. Mongko genengno, riko mangan-mangan ring bumine Gusti Alloh lan ojoriko nganggep kambi gudone paran baen (kang kerono yane) riko arep di weni sikso kang perih.
وَاذْكُرُوْٓا اِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاۤءَ مِنْۢ بَعْدِ عَادٍ وَّبَوَّاَكُمْ فِى الْاَرْضِ تَتَّخِذُوْنَ مِنْ سُهُوْلِهَا قُصُوْرًا وَّتَنْحِتُوْنَ الْجِبَالَ بُيُوْتًا ۚفَاذْكُرُوْٓا اٰلَاۤءَ اللّٰهِ وَلَا تَعْثَوْا فِى الْاَرْضِ مُفْسِدِيْنَ٧٤
Ważkurū iż ja‘alakum khulafā'a mim ba‘di ‘ādiw wa bawwa'akum fil-arḍi tattakhiżūna min suhūlihā quṣūraw wa tanḥitūnal-jibāla buyūtā(n), fażkurū ālā'allāhi wa lā ta‘ṡau fil-arḍi mufsidīn(a).
[74]
Lan engeto riko pas waktu pengeran dadikaen pengganti-pengganti (kang kuoso) sakwise kaum Aad lan nguweni panggonan kanggo riko nang bumi. Riko bangun istana-istana teko lemah-lemah yane kang roto lan riko ukir gunung-gunung yane kanggo di dadekaen umyah. Mongko ilingo nikmat-nikmate Alloh lan ojo riko karepe dewek nang duwur bumi kelawan gawe rusak.
قَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ لِلَّذِيْنَ اسْتُضْعِفُوْا لِمَنْ اٰمَنَ مِنْهُمْ اَتَعْلَمُوْنَ اَنَّ صٰلِحًا مُّرْسَلٌ مِّنْ رَّبِّهٖۗ قَالُوْٓا اِنَّا بِمَآ اُرْسِلَ بِهٖ مُؤْمِنُوْنَ٧٥
Qālal-mala'ul-lażīnastakbarū min qaumihī lil-lażīnastuḍ‘ifū liman āmana minhum ata‘lamūna anna ṣāliḥam mursalum mir rabbih(ī), qālū innā bimā ursila bihī mu'minūn(a).
[75]
Pengarep-pengarep kang nyombongaen awake nang antara kaume ngomong nyang wong-wong kang di anggep apes kang wes iman nang antarane wong-wong iku kabeh: weruh ta siro sejatine Sholeh diutus (dadi rosul) kambi pengeran e yane? wong iku kabeh jawab: Saktemene ingsun iman nyang wahyu, kang Shaleh diutus kanggo nyapekaken.
قَالَ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْٓا اِنَّا بِالَّذِيْٓ اٰمَنْتُمْ بِهٖ كٰفِرُوْنَ٧٦
Qālal-lażīnastakbarū innā bil-lażī āmantum bihī kāfirūn(a).
[76]
Wong-wong kang nyombongaen awake ngomong: “Saktemene kito yoiku wong kang seng percoyo marang paran kang riko imani iku.
فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَعَتَوْا عَنْ اَمْرِ رَبِّهِمْ وَقَالُوْا يٰصٰلِحُ ائْتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ اِنْ كُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِيْنَ٧٧
Fa ‘aqarun-nāqata wa ‘atau ‘an amri rabbihim wa qālū yā ṣāliḥu'tinā bimā ta‘idunā in kunta minal-mursalīn(a).
[77]
Terus wong-wong iku kabeh mbeleh unto wadon iku, lan wong-wong iku kabeh kari anggak marang perintae pengeran lan wong-wong iku kabeh ngomong: “Hei Sholeh tekakno paran kang riko ancamaen iku marang isun, kadung (bener) riko kelebu wong-wong kang diutus (Gusti Alloh).
فَاَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَاَصْبَحُوْا فِيْ دَارِهِمْ جٰثِمِيْنَ٧٨
Fa akhażathumur-rajfatu fa aṣbaḥū fī dārihim jāṡimīn(a).
[78]
Mongko wong iku kabeh diweni lindu, mongko dadi wong iku kabeh mayit-mayit kang geletak nang panggone umae wong iku kabeh.
فَتَوَلّٰى عَنْهُمْ وَقَالَ يٰقَوْمِ لَقَدْ اَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّيْ وَنَصَحْتُ لَكُمْ وَلٰكِنْ لَّا تُحِبُّوْنَ النّٰصِحِيْنَ٧٩
Fa tawallā ‘anhum wa qāla yā qaumi laqad ablagtukum risālata rabbī wa naṣaḥtu lakum wa lākil lā tuḥibbūnan-nāṣiḥīn(a).
[79]
Mongko Sholeh ninggalaen wong iku kabeh kambi ngomong: Hei kaum isun saktemen isun wes nyampekaen nang riko amanate pengeran isun, tapi riko seng demen nang wong-wong kang nguweni nasehat.
وَلُوْطًا اِذْ قَالَ لِقَوْمِهٖٓ اَتَأْتُوْنَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ اَحَدٍ مِّنَ الْعٰلَمِيْنَ٨٠
Wa lūṭan iż qāla liqaumihī ata'tūnal-fāḥisyata mā sabaqakum bihā min aḥadim minal-‘ālamīn(a).
[80]
Lan (isun ugo wes ngutus) Luth (marang kaume) engeto nalikane iyane ngomong marang kaume; “Apuo riko ngelakoni kelakuan elek iku 333 , kang durung tau di lakoni kambi salah sijine wong (nang dunyo iki) sakdurunge riko?
333) Kelakuan faasihah nang kene: homosexual koyo di terangaen nang jerune ayat 81 mari iki.
اِنَّكُمْ لَتَأْتُوْنَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّنْ دُوْنِ النِّسَاۤءِۗ بَلْ اَنْتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُوْنَ٨١
Innakum lata'tūnar-rijāla syahwatam min dūnin-nisā'(i), bal antum qaumum musrifūn(a).
[81]
Saktemene riko nekani wong lanang kanggo nyaluraken howo nafsu riko (marang wong iku kabeh) heng marang wong wadon. Malah riko iki yoiku kaum hang ngeliwati wates.
وَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهٖٓ اِلَّآ اَنْ قَالُوْٓا اَخْرِجُوْهُمْ مِّنْ قَرْيَتِكُمْۚ اِنَّهُمْ اُنَاسٌ يَّتَطَهَّرُوْنَ٨٢
Wa mā kāna jawāba qaumihī illā an qālū akhrijūhum min qaryatikum, innahum unāsuy yataṭahharūn(a).
[82]
Jawabe kaume seng lio mung ngomong: “Usiren wong iku kabeh (Luth lan pengikute) songko kuto riko iki. Saktemen wong iku kabeh yoiku wong-wong kan apen-apenan nyucikaen awake.
فَاَنْجَيْنٰهُ وَاَهْلَهٗٓ اِلَّا امْرَاَتَهٗ كَانَتْ مِنَ الْغٰبِرِيْنَ٨٣
Fa anjaināhu wa ahlahū illamra'atahū kānat minal-gābirīn(a).
[83]
Mangko isun nyelametaen Luth lan pengikute sakliane bojone, iyane kelebu wong-wong kang kari (dientekaken).
وَاَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ مَّطَرًاۗ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِيْنَ ࣖ٨٤
Wa amṭarnā ‘alaihim maṭarā(n), fanẓur kaifa kāna ‘āqibatul-mujrimīn(a).
[84]
Lan ingsun ngedunaen marang wong iku kabeh udyan (watu) mongko delengen klendi pungkasane wong-wong kang ngelakoni duso iku.
وَاِلٰى مَدْيَنَ اَخَاهُمْ شُعَيْبًاۗ قَالَ يٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَيْرُهٗۗ قَدْ جَاۤءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ فَاَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيْزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ اَشْيَاۤءَهُمْ وَلَا تُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَاۗ ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُّؤْمِنِيْنَۚ٨٥
Wa ilā madyana akhāhum syu‘aibā(n), qāla yā qaumi‘budullāha mā lakum min ilāhin gairuh(ū), qad jā'atkum bayyinatum mir rabbikum fa auful-kaila wal-mīzāna wa lā tabkhasun-nāsa asy-yā'ahum wa lā tufsidū fil-arḍi ba‘da iṣlāḥihā, żālikum khairul lakum in kuntum mu'minīn(a).
[85]
Lan (isun wes ngutus) marang penduduk Madyan 334 dulure wong iku kabeh Syu’aib, iyane ngomong: Hei kaum isun nyembaho Gusti Alloh sepisan-pisan seng ono pengeran kanggo riko sakliane yane. Saktemene wes teko marang riko bukti kang nyoto songko pengeran riko. Mongko sempurnakno takeran lan timbangna lan ojo riko kurangi kanggo menungso paran-paran songko takeran lan timbangne. Lan ojo riko gawe rusak nang duwur bumi sakmarine pengeran ndandani. Kang gediku iku luweh apik kanggo riko kadung riko bener-bener wong kang iman.
334) Madyan yiko jenenge anake nabi Ibrohim as terus dadi jeneng kabialh kang terdiri songko turune madyan iku. kabilahiki meneng nang panggonan kang ugo dijenengi madyan kangmanggon nang pesisir laut abayang nang tenggara gunung Sinai.
وَلَا تَقْعُدُوْا بِكُلِّ صِرَاطٍ تُوْعِدُوْنَ وَتَصُدُّوْنَ عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ مَنْ اٰمَنَ بِهٖ وَتَبْغُوْنَهَا عِوَجًاۚ وَاذْكُرُوْٓا اِذْ كُنْتُمْ قَلِيْلًا فَكَثَّرَكُمْۖ وَانْظُرُوْا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِيْنَ٨٦
Wa lā taq‘udū bikulli ṣirāṭin tū‘idūna wa taṣuddūna ‘an sabīlillāhi man āmana bihī wa tabgūnahā ‘iwajā(n), ważkurū iż kuntum qalīlan fa kaṡṡarakum, wanẓurū kaifa kāna ‘āqibatul-mufsidīn(a).
[86]
Lan ojo riko lungguh nang saben-saben dalan kambi meden-medeni lan ngalang-ngalangi wong kang iman songko dalane Gusti Alloh lan ngarepaen myakne dalane Alloh iku dadi bengkong lan ilingo pas waktu bengen riko jumlae mong sitik terus Alloh ngakehaen jumlae riko, lan delengen klendi marine wong-wong kang gawe rusak.
وَاِنْ كَانَ طَاۤىِٕفَةٌ مِّنْكُمْ اٰمَنُوْا بِالَّذِيْٓ اُرْسِلْتُ بِهٖ وَطَاۤىِٕفَةٌ لَّمْ يُؤْمِنُوْا فَاصْبِرُوْا حَتّٰى يَحْكُمَ اللّٰهُ بَيْنَنَاۚ وَهُوَ خَيْرُ الْحٰكِمِيْنَ ۔٨٧
Wa in kāna ṭā'ifatum minkum āmanū bil-lażī ursiltu bihī wa ṭā'ifatul lam tu'minū faṣbirū ḥattā yaḥkumallāhu bainanā, wa huwa khairul-ḥākimīn(a).
[87]
Kadung ono sak golongan songko riko iman marang paran kang isun diutus kanggo nyampekaen lan ono (ugo) sak golongan kang seng iman, mongko sabaro riko, sehinggo Gusti Alloh netepaen hukume nang antarne kito, lan Alloh lah yoiku hakim kang luweh apik.
۞ قَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ اسْتَكْبَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ لَنُخْرِجَنَّكَ يٰشُعَيْبُ وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا مَعَكَ مِنْ قَرْيَتِنَآ اَوْ لَتَعُوْدُنَّ فِيْ مِلَّتِنَاۗ قَالَ اَوَلَوْ كُنَّا كٰرِهِيْنَ٨٨
Qālal-mala'ul-lażīnastakbarū min qaumihī lanukhrijannaka yā syu‘aibu wal-lażīna āmanū ma‘aka min qaryatinā au lata‘ūdunna fī millatinā, qāla awalau kunnā kārihīn(a).
[88]
Pengarep - pengarep kaume Syu’aib hang podo nyombongno awake podho ngomong” He Syu’aib, pastine isun-isun kabeh ngusir riko kambi wong-wong hang iman nyang riko teko negoro isun-isun kabeh kejobo riko kabeh balek neng agomone isun-isun kabeh” Syu’aib ngomong “Opo (riko arep ngusir isun-isun), masiota wis isun oseng demen”
قَدِ افْتَرَيْنَا عَلَى اللّٰهِ كَذِبًا اِنْ عُدْنَا فِيْ مِلَّتِكُمْ بَعْدَ اِذْ نَجّٰىنَا اللّٰهُ مِنْهَاۗ وَمَا يَكُوْنُ لَنَآ اَنْ نَّعُوْدَ فِيْهَآ اِلَّآ اَنْ يَّشَاۤءَ اللّٰهُ رَبُّنَاۗ وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًاۗ عَلَى اللّٰهِ تَوَكَّلْنَاۗ رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَاَنْتَ خَيْرُ الْفٰتِحِيْنَ٨٩
Qadiftarainā ‘alallāhi każiban in ‘udnā fī millatikum ba‘da iż najjānallāhu minhā, wa mā yakūnu lanā an na‘ūda fīhā illā ay yasyā'allāhu rabbunā, wasi‘a rabbunā kulla syai'in ‘ilmā(n), ‘alallāhi tawakkalnā, rabbanaftaḥ bainanā wa baina qauminā bil-ḥaqqi wa anta khairul-fātiḥīn(a).
[89]
Temenan, isu-isun wis gawe gawe goro hang gedi nyang Gusti Alloh, kadung isun-isun balek maneng nyang agamane riko, sak marine Alloh ngeculaken isun-isun teko neng kono. Lan heng panteslah isun-isun balek maneng merono, kejobo kadung Gusti Alloh, pengeran isun-isun ngarepaken. Kaweruhe pengeran isun-isun ngeliputi paran baen. Mung nyang Gusti Alloh isun-isun pasrah. Duh Pengeran isun-isun, ndiko wekaken putusan antarane isun-isun kambi kaum isun-isun kelawan haq (adil) lan ndikolah hang nyokani putusan hang paling apik.
وَقَالَ الْمَلَاُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ لَىِٕنِ اتَّبَعْتُمْ شُعَيْبًا اِنَّكُمْ اِذًا لَّخٰسِرُوْنَ٩٠
Wa qālal-mala'ul-lażīna kafarū min qaumihī la'inittaba‘tum syu‘aiban innakum iżal lakhāsirūn(a).
[90]
Lan pengarep- pengarep kaum Syu’aib hang kafir-kafir podo ngomong (neng koncone) “Sak temene kadung riko milu kambi Syu’aib pasti riko (dadi) wong-wong hang podo rugi”
فَاَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَاَصْبَحُوْا فِيْ دَارِهِمْ جٰثِمِيْنَۙ٩١
Fa akhażathumur-rajfatu fa aṣbaḥū fī dārihim jāṡimīn(a).
[91]
Marek gedigu teko lindu nibani wong-wong iku, lan wong-wong iku kabeh podo mati gelimpangan neng jero rompolan umahe wong-wong iku.
الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا شُعَيْبًا كَاَنْ لَّمْ يَغْنَوْا فِيْهَاۚ اَلَّذِيْنَ كَذَّبُوْا شُعَيْبًا كَانُوْا هُمُ الْخٰسِرِيْنَ٩٢
Al-lażīna każżabū syu‘aiban ka'allam yagnau fīhā, al-lażīna każżabū syu‘aiban kānū humul-khāsirīn(a).
[92]
Wong-wong hang nggorohaken (oseng percoyo) neng Nabi Syu’aib koyok- koyok durung tau manggon neng (kuto) iku. Wong-wong hang nggorohaken Syu’aib, yoiku wong-wong hang rugi.
فَتَوَلّٰى عَنْهُمْ وَقَالَ يٰقَوْمِ لَقَدْ اَبْلَغْتُكُمْ رِسٰلٰتِ رَبِّيْ وَنَصَحْتُ لَكُمْۚ فَكَيْفَ اٰسٰى عَلٰى قَوْمٍ كٰفِرِيْنَ ࣖ٩٣
Fa tawallā ‘anhum wa qāla yā qaumi laqad ablagtukum risālāti rabbī wa naṣaḥtu lakum, fa kaifa āsā ‘alā qaumin kāfirīn(a).
[93]
Mongko Syu’aib ninggalno kaume kambi ngomong” He kaum isun, temenan isun wes nyampekno amanat pengeran isun nyang riko. Lan isun wes nguweni nasehat nyang riko kabeh, mongko kelendi isun arep susah neng wong-wong hang podo kafir.
وَمَآ اَرْسَلْنَا فِيْ قَرْيَةٍ مِّنْ نَّبِيٍّ اِلَّآ اَخَذْنَآ اَهْلَهَا بِالْبَأْسَاۤءِ وَالضَّرَّاۤءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُوْنَ٩٤
Wa mā arsalnā fī qaryatim min nabiyyin illā akhażnā ahlahā bil-ba'sā'i waḍ-ḍarrā'i la‘allahum yaḍḍarra‘ūn(a).
[94]
Isun (Alloh) heng bakal ngirim masiyo nabi siji neng sak wijine negoro. (terus penduduke heng gelem percoyo nyang nabi iku), kejobo isun (Alloh) tiblakaken nyang penduduke roso kerupekan lan kesusahan supoyo wong-wong iku (tunduk kambi) ngasorno awake.
ثُمَّ بَدَّلْنَا مَكَانَ السَّيِّئَةِ الْحَسَنَةَ حَتّٰى عَفَوْا وَّقَالُوْا قَدْ مَسَّ اٰبَاۤءَنَا الضَّرَّاۤءُ وَالسَّرَّاۤءُ فَاَخَذْنٰهُمْ بَغْتَةً وَّهُمْ لَا يَشْعُرُوْنَ٩٥
Ṡumma baddalnā makānas-sayyi'atil-ḥasanata ḥattā ‘afau wa qālū qad massa ābā'anaḍ-ḍarrā'u was-sarrā'u fa akhażnāhum bagtataw wa hum lā yasy‘urūn(a).
[95]
Marek gedigu, isun (Alloh) ngganti kesusahane kambi kesenengan (sampek keturunan lan bondone dadi tambah akeh, lan wong iku ngomong: “Saktemene mbah buyut isun wes podo ngrasakno susah lan seneng”. Mangkane isun tiblakaken sikso nyang wong-wong mau kelawan sa’kalan, lan wong-wong mau podho seng nyadari.
وَلَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُرٰٓى اٰمَنُوْا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكٰتٍ مِّنَ السَّمَاۤءِ وَالْاَرْضِ وَلٰكِنْ كَذَّبُوْا فَاَخَذْنٰهُمْ بِمَا كَانُوْا يَكْسِبُوْنَ٩٦
Wa lau anna ahlal-qurā āmanū wattaqau lafataḥnā ‘alaihim barakātim minas-samā'i wal ardḍi wa lākin każżabū fa akhażnāhum bimā kānū yaksibūn(a).
[96]
Lamuno saktemene penduduk negoro-negoro podo iman lan taqwa kabeh, mesti Isun (Alloh) arep mbuka kanggo wong-wong iku berkah teko langit lan bumi, tapi wong-wong mau seng percoyo (nyang ayat-ayat Isun) iku, sebab iku isun sikso wong-wong mau akibat perbuatane.
اَفَاَمِنَ اَهْلُ الْقُرٰٓى اَنْ يَّأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا بَيَاتًا وَّهُمْ نَاۤىِٕمُوْنَۗ٩٧
Afa amina ahlul-qurā ay ya'tiyahum ba'sunā bayātaw wa hum nā'imūn(a).
[97]
Opo penduduk negoro-negoro iku rumongso aman teko siksaan Isun kang tekane neng jerone bengi waktu wong mau podo turu?
اَوَاَمِنَ اَهْلُ الْقُرٰٓى اَنْ يَّأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحًى وَّهُمْ يَلْعَبُوْنَ٩٨
Awa amina ahlul-qurā ay ya'tiyahum ba'sunā ḍuḥaw wa hum yal‘abūn(a).
[98]
Utowo opo penduduk negoro-negoro iku rumongso aman nyang tekone siksaan isun waktu serngenge munggah sak tumbak pas wong-wong mau podo memengan?
اَفَاَمِنُوْا مَكْرَ اللّٰهِۚ فَلَا يَأْمَنُ مَكْرَ اللّٰهِ اِلَّا الْقَوْمُ الْخٰسِرُوْنَ ࣖ٩٩
Afa aminū makrallāh(i), falā ya'manu makrallāhi illal-qaumul khāsirūn(a).
[99]
Sebab iku opo wong-wong mau rumongso aman teko azabe Pengeran (hang oseng disongko-songko)? Hengono hang rumongso aman teko azabe Pengeran kejobo wong-wong hang podo rugi.
اَوَلَمْ يَهْدِ لِلَّذِيْنَ يَرِثُوْنَ الْاَرْضَ مِنْۢ بَعْدِ اَهْلِهَآ اَنْ لَّوْ نَشَاۤءُ اَصَبْنٰهُمْ بِذُنُوْبِهِمْۚ وَنَطْبَعُ عَلٰى قُلُوْبِهِمْ فَهُمْ لَا يَسْمَعُوْنَ١٠٠
Awalam yahdi lil-lażīna yariṡūnal-arḍa mim ba‘di ahlihā allau nasyā'u aṣabnāhum biżunūbihim, wa naṭba‘u ‘alā qulūbihim fahum lā yasma‘ūn(a).
[100]
Lan opo dorong jelas kanggone wong-wong hang marisi negoro sak marine(ilang) penduduke, mestine umpomone isun ngarepaken pasti isun azab wong-wong mau kerono duso-dusone, lan isun tutupi atine sampek wong-wong mau oseng krungu (pelajaran maneng)?
تِلْكَ الْقُرٰى نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ اَنْۢبَاۤىِٕهَاۚ وَلَقَدْ جَاۤءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنٰتِۚ فَمَا كَانُوْا لِيُؤْمِنُوْا بِمَا كَذَّبُوْا مِنْ قَبْلُۗ كَذٰلِكَ يَطْبَعُ اللّٰهُ عَلٰى قُلُوْبِ الْكٰفِرِيْنَ١٠١
Tilkal-qurā naquṣṣu ‘alaika min ambā'ihā, wa laqad jā'athum rusuluhum bil-bayyināt(i), famā kānū liyu'minū bimā każżabū min qabl(u), każālika yaṭba‘ullāhu ‘alā qulūbil-kāfirīn(a).
[101]
Negoro-negoro (hang wes sun ancuraken) iku, isun ceritakno sebagian berita-beritane nyang riko.lan temenan wes teko nyang wong-wong mau rosul-rosule kambi nggowo bukti bukti hang nyoto, sebab iku wong-wong mau (pisan) heng iman nyang paran baen hang bengene oseng dipercoyoni. Koyok gedigu Gusti Alloh ngunci atine wong kafir.
وَمَا وَجَدْنَا لِاَكْثَرِهِمْ مِّنْ عَهْدٍۚ وَاِنْ وَّجَدْنَآ اَكْثَرَهُمْ لَفٰسِقِيْنَ١٠٢
Wa mā wajadnā li'akṡarihim min ‘ahd(in), wa iw wajadnā akṡarahum lafāsiqīn(a).
[102]
Lan isun heng nemoni akeh-akehe wong mau podo nuhoni nyang janjine. Saktemene isun nemoni akeh-akehe wong mau podo fasik kabeh.
ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْۢ بَعْدِهِمْ مُّوْسٰى بِاٰيٰتِنَآ اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَا۟ىِٕهٖ فَظَلَمُوْا بِهَاۚ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِيْنَ١٠٣
Ṡumma ba‘aṡnā mim ba‘dihim mūsā bi'āyātinā ilā fir‘auna wa mala'ihī fa ẓalamū bihā, fanẓur kaifa kāna ‘āqibatul-mufsidīn(a).
[103]
Marek gedigu isun ngutus Musa sak marine rosu-rosul kabeh kambi gowo ayat ayat isun nyang Fir’aun 335 lan penggede-penggede kaume. Terus wong-wong iku podo suloyo nyang ayat ayat mau. sebab iku perhatekno kelendi akibate wong-wong hang gawe kerusakan.
335) Fir’aun iku gelar kanggo rojo rojo Mesir kuno. miturut sejarah, Fir’aun neng zamane Nabi Musa as yoiku Menephtah (1232 – 1224 SM) anak teko Ramses
وَقَالَ مُوْسٰى يٰفِرْعَوْنُ اِنِّيْ رَسُوْلٌ مِّنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَۙ١٠٤
Wa qāla mūsa yā fir‘aunu innī rasūlum mir rabbil-‘ālamīn(a).
[104]
Lan Musa ngomong “He Fir’aun, saktemene isun iki utusan teko Pengerane jagat erad iki.
حَقِيْقٌ عَلٰٓى اَنْ لَّآ اَقُوْلَ عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّۗ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِّنْ رَّبِّكُمْ فَاَرْسِلْ مَعِيَ بَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَ ۗ١٠٥
Ḥaqīqun ‘alā allā aqūla ‘alallāhi illal-ḥaqq(a), qad ji'tukum bibayyinatim mir rabbikum fa arsil ma‘iya banī isrā'īl(a).
[105]
Wajib kanggo isun oseng ngomong paran baen nyang Alloh kejobo perkoro hang haq. Saktemene isun teko nyang riko kambi gowo bukti hang nyoto teko pengeran riko, sebab iku culno Bani Isroil (menyang) bareng isun.
قَالَ اِنْ كُنْتَ جِئْتَ بِاٰيَةٍ فَأْتِ بِهَآ اِنْ كُنْتَ مِنَ الصّٰدِقِيْنَ١٠٦
Qāla in kunta ji'ta bi'āyatin fa'ti bihā in kunta minaṣ ṣādiqīn(a).
[106]
Fir’aun njawab “umpomo bener riko ngowo bukti, sebab iku tekokno bukti mau umpomo (bener) riko kelebu wong-wong hang bener”
فَاَلْقٰى عَصَاهُ فَاِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِيْنٌ ۖ١٠٧
Fa alqā ‘aṣāhu fa iżā hiya ṡu‘bānum mubīn(un).
[107]
Sebab iku Musa neblukaken tongkate terus langsung tongkat mau dadi ulo temenan.
وَّنَزَعَ يَدَهٗ فَاِذَا هِيَ بَيْضَاۤءُ لِلنّٰظِرِيْنَ ࣖ١٠٨
Wa naza‘a yadahū fa iżā hiya baiḍā'u lin-nāẓirīn(a).
[108]
Lan Musa ngetokno tangane terus saat iku pisan tangan mau dadi putih mengkilat (katone) kanggone wong hang podo ndileng kabeh.
قَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اِنَّ هٰذَا لَسٰحِرٌ عَلِيْمٌۙ١٠٩
Qālal-mala'u min qaumi fir‘auna inna hāżā lasāḥirum ‘alīm(un).
[109]
pengarep-pengarep kaum Fir’aun podo ngomong “Saktemene Musa iki tukang sihir hang pinter.
يُّرِيْدُ اَنْ يُّخْرِجَكُمْ مِّنْ اَرْضِكُمْ ۚ فَمَاذَا تَأْمُرُوْنَ١١٠
Yurīdu ay yukhrijakum min arḍikum, fa māżā ta'murūn(a).
[110]
Hang ngarepaken ngetokaken riko teko negaran riko” (Fir’aun ngomong ) “sebab iku arep ngongkon paran riko kabeh “
قَالُوْآ اَرْجِهْ وَاَخَاهُ وَاَرْسِلْ فِى الْمَدَاۤىِٕنِ حٰشِرِيْنَۙ١١١
Qālū arjih wa akhāhu wa arsil fil-madā'ini ḥāsyirīn(a).
[111]
Pengarep-pengarep iku podo njawab “wenono waktu Musa lan dulure iku terus kirimen nyang kuto-kuto wong-wong hang arep ngumpulaken (tukang tukang sihir)
يَأْتُوْكَ بِكُلِّ سٰحِرٍ عَلِيْمٍ١١٢
Ya'tūka bikulli sāḥirin ‘alīm(in).
[112]
Supoyo wong-wong mau ngowo nyang riko saben tukang sihir hang pinter”
وَجَاۤءَ السَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قَالُوْٓا اِنَّ لَنَا لَاَجْرًا اِنْ كُنَّا نَحْنُ الْغٰلِبِيْنَ١١٣
Wa jā'as-saḥaratu fir‘auna qālū inna lanā la'ajran in kunnā naḥnul-gālibīn(a).
[113]
Lan piro-piro tukang sihir iku teko nyang Fir’aun ngomong “(opo tah) isun kabeh iki oleh opah umpomo isun kabeh hang menang?”
قَالَ نَعَمْ وَاِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِيْنَ١١٤
Qāla na‘am wa innakum laminal-muqarrabīn(a).
[114]
Fir’aun njawab “iyo lan saktemene riko temen-temen klebu wong-wong hang parek (nyang Isun)”
قَالُوْا يٰمُوْسٰٓى اِمَّآ اَنْ تُلْقِيَ وَاِمَّآ اَنْ نَّكُوْنَ نَحْنُ الْمُلْقِيْنَ١١٥
Qālū yā mūsā immā an tulqiya wa immā an nakūna naḥnul-mulqīn(a).
[115]
Tukang sihir podo ngomong “He Musa riko tah hang nguncalaken solong utowo isun hang nguncalaken ?”
قَالَ اَلْقُوْاۚ فَلَمَّآ اَلْقَوْا سَحَرُوْٓا اَعْيُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوْهُمْ وَجَاۤءُوْ بِسِحْرٍ عَظِيْمٍ١١٦
Qāla alqū, falammā alqau saḥarū a‘yunan-nāsi wastarhabūhum wa jā'ū bisiḥrin ‘aẓīm(in).
[116]
Musa njawab “nguncalno (solong) wis”. Sebab iku saat wong-wong mau nguncalaken, wong-wong mau podo nyulap motone menungso lan dadekaken wong akeh mau podo wedi, kambi wong mau nekakno tukang sihir hang gedi (ngepincutaken)
۞ وَاَوْحَيْنَآ اِلٰى مُوْسٰٓى اَنْ اَلْقِ عَصَاكَۚ فَاِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُوْنَۚ١١٧
Wa auḥainā ilā mūsā an alqi ‘aṣāk(a), fa iżā hiya talqafu mā ya'fikūn(a).
[117]
Lan isun wahyukaken nyang Musa”Uncalno teken riko !” Mongko moro-moro teken mau ngeleg (entek) paran baen gubabane wong-wong mau.
فَوَقَعَ الْحَقُّ وَبَطَلَ مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَۚ١١٨
Fa waqa‘al-ḥaqqu wa baṭala mā kānū ya‘malūn(a).
[118]
Mongko dadi nyoto hang bener lan dadi batal paran baen hang wong-wong mau lakoni.
فَغُلِبُوْا هُنَالِكَ وَانْقَلَبُوْا صٰغِرِيْنَۚ١١٩
Fa gulibū hunālika wanqalabū ṣāgirīn(a).
[119]
Wong-wong mau podo dikalahaken nang panggonan iku lan podo dadi wong hang ino.
وَاُلْقِيَ السَّحَرَةُ سٰجِدِيْنَۙ١٢٠
Wa ulqiyas-saḥaratu sājidīn(a).
[120]
Lan tukang-tukang sihir iku langsung ndelosor kambi sujud
قَالُوْٓا اٰمَنَّا بِرَبِّ الْعٰلَمِيْنَۙ١٢١
Qālū āmannā birabbil-‘ālamīn(a).
[121]
Wong-wong mau podo ngomong” Isun kabeh iman nyang Pengerane jagat erad.
رَبِّ مُوْسٰى وَهٰرُوْنَ١٢٢
Rabbi mūsā wa hārūn(a).
[122]
“Yoiku Pengerane Musa lan Harun”.
قَالَ فِرْعَوْنُ اٰمَنْتُمْ بِهٖ قَبْلَ اَنْ اٰذَنَ لَكُمْۚ اِنَّ هٰذَا لَمَكْرٌ مَّكَرْتُمُوْهُ فِى الْمَدِيْنَةِ لِتُخْرِجُوْا مِنْهَآ اَهْلَهَاۚ فَسَوْفَ تَعْلَمُوْنَ١٢٣
Qāla fir‘aunu āmantum bihī qabla an āżana lakum, inna hāżā lamakrum makartumūhu fil-madīnati litukhrijū minhā ahlahā, fa saufa ta‘lamūn(a).
[123]
Fir’aun ngomong: “Opo riko podo iman nyang yane sakdurunge isun nguweni izin nyang riko? Saktemene (kelakuan) iki siji muslihat hang wes riko rencanakaken neng kuto iki, kanggo ngetokaken wargane teko kuto iki. Sebab iku mbesuk riko pasti weroh (akibat kelakuan riko iki)
لَاُقَطِّعَنَّ اَيْدِيَكُمْ وَاَرْجُلَكُمْ مِّنْ خِلَافٍ ثُمَّ لَاُصَلِّبَنَّكُمْ اَجْمَعِيْنَ١٢٤
La'uqaṭṭi‘anna aidiyakum wa arjulakum min khilāfin ṡumma la'uṣallibannakum ajma‘īn(a).
[124]
Demi, pasti isun arep sun keethok tangan lan sikil riko kambi silang (tangan tengen lan sikil kiwo utowo sewalike), marek gedigu temen temen isun arep nyalib riko kabeh”
قَالُوْٓا اِنَّآ اِلٰى رَبِّنَا مُنْقَلِبُوْنَۙ١٢٥
Qālū innā ilā rabbinā munqalibūn(a).
[125]
Tukang tukang sihir iku njawab” saktemene nyang Pengeran, isun kabeh podo balek”
وَمَا تَنْقِمُ مِنَّآ اِلَّآ اَنْ اٰمَنَّا بِاٰيٰتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاۤءَتْنَا ۗرَبَّنَآ اَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَّتَوَفَّنَا مُسْلِمِيْنَ ࣖ١٢٦
Wa mā tanqimu minnā illā an āmannā bi'āyāti rabbinā lammā jā'atnā, rabanā afrig ‘alainā ṣabraw wa tawaffanā muslimīn(a).
[126]
Lan riko (Fir’uan) oseng ngukum isun kabeh, kejobo kerono isun wes podo iman nyang ayat ayat Pengeran isun nalikane ayat-ayat iku teko nyang riko”. (wong-wong mau ndungo) “Duh Pengeran isun sokanono isun kabeh kesabaran lan pejahno isun kabeh nang keadaan pasrah (nyang riko)
وَقَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اَتَذَرُ مُوْسٰى وَقَوْمَهٗ لِيُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِ وَيَذَرَكَ وَاٰلِهَتَكَۗ قَالَ سَنُقَتِّلُ اَبْنَاۤءَهُمْ وَنَسْتَحْيٖ نِسَاۤءَهُمْۚ وَاِنَّا فَوْقَهُمْ قٰهِرُوْنَ١٢٧
Wa qālal-mala'u min qaumi fir‘auna atażaru mūsā wa qaumahū liyufsidū fil-arḍi wa yażaraka wa ālihatak(a), qāla sanuqattilu abnā'ahum wa nastaḥyī nisā'ahum, wa innā fauqahum qāhirūn(a).
[127]
Lan podo ngomong penggede-penggede teko kaume Fir’aun (nyang Fir’aun ”Opo riko geningno Musa lan kaume kanggo gawe kerusakan nang negoro iki (Mesir) lan ninggalno riko lan pengeran-pengeran riko ?” Fir’aun njawab “arep isun pateni anak-anak lanange wong-wong mau lan isun tetepno urip anak-anak wadone wong-wong mau lan saktemene isun kabeh bek kuasane nang duwure wong-wong mau “.
قَالَ مُوْسٰى لِقَوْمِهِ اسْتَعِيْنُوْا بِاللّٰهِ وَاصْبِرُوْاۚ اِنَّ الْاَرْضَ لِلّٰهِ ۗيُوْرِثُهَا مَنْ يَّشَاۤءُ مِنْ عِبَادِهٖۗ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِيْنَ١٢٨
Qāla mūsā liqaumihista‘īnū billāhi waṣbirū, innal-arḍa lillāh(i), yūriṡuhā may yasyā'u min ‘ibādih(ī), wal-‘āqibatu lil-muttaqīn(a).
[128]
Musa ngomong nyang kaume “njaluko pitulung nyang Alloh lan sabaro. Saktemene bumi (iki) hang nduwe Alloh; diwarisaken nyang sopo baen hang Alloh karepaken teko kawula- kawulane. Lan pungkasan hang apik yoiku kanggone wong-wong hang taqwa.
قَالُوْٓا اُوْذِيْنَا مِنْ قَبْلِ اَنْ تَأْتِيَنَا وَمِنْۢ بَعْدِ مَا جِئْتَنَا ۗقَالَ عَسٰى رَبُّكُمْ اَنْ يُّهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِى الْاَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُوْنَ ࣖ١٢٩
Qālū ūżīnā min qabli an ta'tiyanā wa mim ba‘di mā ji'tanā, qāla ‘asā rabbukum ay yuhlika ‘aduwwakum wa yastakhlifakum fil-arḍi fa yanẓura kaifa ta‘malūn(a).
[129]
Kaume Musa ngomong: “isun kabeh wes diloroni (reng Fir’aun) sakdurunge riko teko nyang isun kabeh lan sak wise riko teko 336 . Musa njawab “ mugo-mugo Alloh ngancuraken musuh riko lan dadekakaen riko kabeh khalifah nang bumi. Sakteruse Gusti Alloh ndeleng kelendi kelakuan riko. 337
336) Wong wong mau sambat nyang Musa as kadung nasibe podo baen;mboh sakdurunge tekone Musa kanggo ngajak wong wong mau nyang agamane Alloh lan ngeculaken wong wong teko perbudakan Fir’aun , utowo sak wise tekone. Iki nduduhno cilike jiwa lan lemahe daya juange wong wong mau
337) Maksude Alloh arep bales kelakuan riko, hang apik dibales kambi apik lan hang elek dibales kambi elek
وَلَقَدْ اَخَذْنَآ اٰلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِيْنَ وَنَقْصٍ مِّنَ الثَّمَرٰتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُوْنَ١٣٠
Wa laqad akhażnā āla fir‘auna bis-sinīna wa naqṣim minaṡ-ṡamarāti la‘allahum yażżakkarūn(a).
[130]
Lan saktemene Isun wes ngukum (Fir’aun lan) kaume kambi (nekakaken) musim panas hang dowo lan kekurangan woh-wohan, makne wong-wong mau njuwut pelajaran.
فَاِذَا جَاۤءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُوْا لَنَا هٰذِهٖ ۚوَاِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَّطَّيَّرُوْا بِمُوْسٰى وَمَنْ مَّعَهٗۗ اَلَآ اِنَّمَا طٰۤىِٕرُهُمْ عِنْدَ اللّٰهِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُوْنَ١٣١
Fa iżā jā'athumul-ḥasanatu qālū lanā hāżihī, wa in tuṣibhum sayyi'atuy yaṭṭayyarū bimūsā wa mam ma‘ah(ū), alā innamā ṭā'iruhum ‘indallāhi wa lākinna aksṡarahum lā ya‘lamūn(a).
[131]
Marek gedigu nalikane teko nyang wong-wong mau kemakmuran, wong mau podo ngomong; “Iki kerono (usaha) isun kabeh”. Lan umpomo wong-wong mau ketiban kesusahan, wong mau ngaran-ngarani kesialan nyang Musa lan wong-wong hang mbarengi Musa.Weruho saktemene kesialane wong-wong mau wes dadi ketetapane Alloh, tapeng akeh-akehe wong-wong mau oseng weruh.
وَقَالُوْا مَهْمَا تَأْتِنَا بِهٖ مِنْ اٰيَةٍ لِّتَسْحَرَنَا بِهَاۙ فَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِيْنَ١٣٢
Wa qālū mahmā ta'tinā bihī min āyatil litasḥaranā bihā, famā naḥnu laka bimu'minīn(a).
[132]
Wong-wong (kaume Fir’uan) mau ngomong nyang Musa; ”kelendi wes riko nekakaken keterangan nyang isun kabeh kanggo nyihir isun kambi keterangan iku, sebab iku pisan-pisan heng arep iman nyang riko”
فَاَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوْفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ اٰيٰتٍ مُّفَصَّلٰتٍۗ فَاسْتَكْبَرُوْا وَكَانُوْا قَوْمًا مُّجْرِمِيْنَ١٣٣
Fa arsalnā ‘alaihimuṭ-ṭūfāna wal-jarāda wal-qummala waḍ-ḍafādi‘a wad-dama āyātim mufaṣṣalāt(in), fastakbarū wa kānū qaumam mujrimīn(a).
[133]
Sebab iku isun kirimaken taufan, walang, tumo, kodok, lan getih) kanggo bukti hang jelas tetapine wong-wong mau tetep nyombongno awake lan wong-wong mau kaum hang ngelakoni duso.
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوْا يٰمُوْسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِنْدَكَۚ لَىِٕنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَ ۚ١٣٤
Wa lammā waqa‘a ‘alihimur-rijzu qālū yā mūsad‘u lanā rabbaka bimā ‘ahida ‘indak(a), la'in kasyafta ‘annar-rijza lanu'minanna laka wa lanursilanna ma‘aka banī isrā'īl(a).
[134]
Lan naliko wong-wong mau ketiban azab (hang wes diterangaken iku) wong mau podo ngomong “ He Musa, njaluko kanggo isun kabeh nyang Pengeran riko kambi (peranatara) kenabian riko hang diweruhi Alloh ono nang sampeng riko). Saktemene umpomo riko biso ngilangaken azab iku teko isun kabeh, mesti iso kabeh arep iman nyang riko lan arep isun geningaken Bani Isroil menyang kambi riko”.
فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ اِلٰٓى اَجَلٍ هُمْ بَالِغُوْهُ اِذَا هُمْ يَنْكُثُوْنَ١٣٥
Falammā kasyafnā ‘anhumur-rijza ilā ajalin hum bāligūhu iżā hum yankuṡūn(a).
[135]
Sebab iku sak marine isun ilangaken azab teko wong-wong mau sampek wates waktu hang wong mau podo sampek nyang waktune, moro moro wong-wong mau podo suloyo.
فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَاَغْرَقْنٰهُمْ فِى الْيَمِّ بِاَنَّهُمْ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَكَانُوْا عَنْهَا غٰفِلِيْنَ١٣٦
Fantaqamnā minhum fa agraqnāhum fil-yammi bi'annahum każżabū bi'āyātinā wa kānū ‘anhā gāfilīn(a).
[136]
Marek gedigu isun ngukum wong-wong mau, sebab iku isun selepaken wong- wong mau nang segoro disebabaken wong-wong mau podo heng pecoyo ayat ayat isun lan wong-wong mau podo ngelaleaken ayat ayat isun.
وَاَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِيْنَ كَانُوْا يُسْتَضْعَفُوْنَ مَشَارِقَ الْاَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِيْ بٰرَكْنَا فِيْهَاۗ وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنٰى عَلٰى بَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَۙ بِمَا صَبَرُوْاۗ وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهٗ وَمَا كَانُوْا يَعْرِشُوْنَ١٣٧
Wa auraṡnal-qaumal-lażīna kānū yustaḍ‘afūna masyāriqal-arḍi wa magāribahal-latī bāraknā fīhā, wa tammat kalimatu rabbikal-ḥusnā ‘alā banī isrā'īl(a), bimā ṣabarū, wa dammarnā mā kāna yaṣna‘u fir‘aunu wa qaumuhū wa mā kānū ya‘risyūn(a).
[137]
Lan isun warisaken nyang kaum hang wes ditindas, negoro-negoro bagian wetane bumi lan bagian kulone 338 hang wes iso wyani berkah nang jerone. Lan wes dadi sempuno omongane pengeran riko hang apik (dadi janji) kanggo bani isro’il disebabaken kesabarane wong-wong mau. Lan isun ancurno paran baen hang wesdigawe Fir’au lan kaume lan paran baen hang wes dibangun wong-wong mau. 339
338) Sarepe: negeri Syam lan Mesir lan negri-negri sekitar karone hang tau dikuasai Fir’aun bengen. Sakwise kerajaan Fir’aun ajur negri-negri iki diwarisaken kambi Bani Isroil.
339) Hang dikarepi kambi bangunan-bangnan Fir’aun hang diancuraken Alloh bangunan hang diadekaken wong wong mau kambi nindas wong Bani Isroil koyok kota Rames: menoro hang dikongkon Hamam ngedekaken lan liyane
وَجَاوَزْنَا بِبَنِيْٓ اِسْرَاۤءِيْلَ الْبَحْرَ فَاَتَوْا عَلٰى قَوْمٍ يَّعْكُفُوْنَ عَلٰٓى اَصْنَامٍ لَّهُمْ ۚقَالُوْا يٰمُوْسَى اجْعَلْ لَّنَآ اِلٰهًا كَمَا لَهُمْ اٰلِهَةٌ ۗقَالَ اِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُوْنَ١٣٨
Wa jāwaznā bibanī isrā'īlal-baḥra fa atau ‘alā qaumiy ya‘kufūna ‘alā aṣnāmil lahum, qālū yā mūsaj‘al lanā ilāhan kamā lahum ālihah(tun), qāla innakum qaumun tajhalūn(a).
[138]
Lan isun sebrangno bani isra’il nang sebrang segoro iku, 340 sebab iku sakwise won wong mau gadug nyang kaum hang tetep nyembah heng patunge. Bani Isroil ngomong “He Musa gawekno kanggo isun kabeh siji pengeran (patung) koyok wong-wong mau duwe pirang pirang pengeran (patung)” Musa njawab “saktemene riko iki kaum hang oseng weruh (sifat-sifate Pengeran)”
340) Karepe: bagian lor teko segoro abang
اِنَّ هٰٓؤُلَاۤءِ مُتَبَّرٌ مَّا هُمْ فِيْهِ وَبٰطِلٌ مَّا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ١٣٩
Inna hā'ulā'i mutabbarum mā hum fīhi wa bāṭilum mā kānū ya‘malūn(a).
[139]
Saktemene wong-wong mau arep diancuraken kepercayaan hang wes dibeloni lan batal paran baen hang sering wong-wong mau lakoni.
قَالَ اَغَيْرَ اللّٰهِ اَبْغِيْكُمْ اِلٰهًا وَّهُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعٰلَمِيْنَ١٤٠
Qāla agairallāhi abgīkum ilāhaw wa huwa faḍḍalakum ‘alal-‘ālamīn(a).
[140]
Musa njawab “Opo pantes isun golek pengeran kanggo riko hang sak liyane Alloh, Padahal Yane hang wes ngelebihno riko nangnduwure sekabehane umat.
وَاِذْ اَنْجَيْنٰكُمْ مِّنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ يَسُوْمُوْنَكُمْ سُوْۤءَ الْعَذَابِۚ يُقَتِّلُوْنَ اَبْنَاۤءَكُمْ وَيَسْتَحْيُوْنَ نِسَاۤءَكُمْۗ وَفِيْ ذٰلِكُمْ بَلَاۤءٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَظِيْمٌ ࣖ١٤١
Wa iż anjainākum min āli fir‘auna yasūmūnakum sū'al-‘ażāb(i), yuqattilūna abnā'akum wa yastaḥyūna nisā'akum wa fī żālikum balā'um mir rabbikum ‘aẓīm(un).
[141]
Lan (ilingo he Bani Isroil), nalikane isun nyelametaken riko teko (Fir’aun) lan kaume. hang nyikso riko kambi sikso hang jahat temenan, yoiku podo mateni anak anak lanang riko lan nggeningaken urip wadon -wadon riko. Lan hang gedigu mau cobaan hang gedi teko Pengeran riko.
۞ وَوٰعَدْنَا مُوْسٰى ثَلٰثِيْنَ لَيْلَةً وَّاَتْمَمْنٰهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيْقَاتُ رَبِّهٖٓ اَرْبَعِيْنَ لَيْلَةً ۚوَقَالَ مُوْسٰى لِاَخِيْهِ هٰرُوْنَ اخْلُفْنِيْ فِيْ قَوْمِيْ وَاَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيْلَ الْمُفْسِدِيْنَ١٤٢
Wa wā‘adnā mūsā ṡalāṡīna lailataw wa atmamnāhā bi‘asyrin fa tamma mīqātu rabbihī arba‘īna lailah(tan), wa qāla mūsā li'akhīhi hārūnakhlufnī fī qaumī wa aṣliḥ wa lā tattabi‘ sabīlal-mufsidīn(a).
[142]
Lan wes isun janjekno namg Musa (nguwani Taurot) sak wise kliwat waktu telung puluh bengi. lan isun sempurnakaen jumlah bengi kambi sepuluh (bengi maneng).Sebab iku dadi sempurno waktu hang wes ditentukaen Pengerane petang puluh bengi.Lan ngomong Musa nang dulure yoiku Harun: “gantenono isun kanggo (mimpin)kaum isun lan apikno 341 .lan ojo riko milu wong-wong hang gawe kerusakan”.
341) Karepe: apikno awak riko lan kaum riko serto keadaane wong wong mau
وَلَمَّا جَاۤءَ مُوْسٰى لِمِيْقَاتِنَا وَكَلَّمَهٗ رَبُّهٗۙ قَالَ رَبِّ اَرِنِيْٓ اَنْظُرْ اِلَيْكَۗ قَالَ لَنْ تَرٰىنِيْ وَلٰكِنِ انْظُرْ اِلَى الْجَبَلِ فَاِنِ اسْتَقَرَّ مَكَانَهٗ فَسَوْفَ تَرٰىنِيْۚ فَلَمَّا تَجَلّٰى رَبُّهٗ لِلْجَبَلِ جَعَلَهٗ دَكًّا وَّخَرَّ مُوْسٰى صَعِقًاۚ فَلَمَّآ اَفَاقَ قَالَ سُبْحٰنَكَ تُبْتُ اِلَيْكَ وَاَنَا۠ اَوَّلُ الْمُؤْمِنِيْنَ١٤٣
Wa lammā jā'a mūsā limīqātinā wa kallamahū rabbuh(ū), qāla rabbi arinī anẓur ilaik(a), qāla lan tarānī wa lākininẓur ilal-jabali fa inistaqarra makānahū fa saufa tarānī, falammā tajallā rabbuhū lil-jabali ja‘alahū dakkaw wa kharra mūsā ṣa‘iqā(n), falammā afāqa qāla subḥānaka tubtu ilaika wa ana awwalul-mu'minīn(a).
[143]
Lan nalikane Musa teko kanggo (ndungo kambi isun) nang waktu hang wes iso tentukaen lan Pengeran wes ngendiko (langsung) nyang yane, ngomong Musa “ya Pengeran isun katokno (Dzat ndiko) nyang isun supoyo isunbiso ndileng nyang ndiko” Pengeran ngendiko: “riko sepisan pisan oseng biso ndileng isun, tapi dilengen nang bukit iku. Sebab iku umpomo yane tetep nang panggonane mesti riko biso ndileng isun”. Nalikane Pengerane ngatokaken deweke nyang gunung iku, 342 didadekaken gunung iku ancur luluh lanMusa tembluk semaput, sebabiku sak wise Musa sadar maneng, yane ngomong “moho suci ndiko, isun taubat nyang ndiko lan isun wong hang kawitan ngiman.
342) Musafirin ono hang ngartekaken hang katon gunung iku yoiku sifat gedine lan kusane Alloh. Ono maneng hang ngartekaken hang katon iku cuma cahayane Alloh. Pokok kelendibaen Katone Alloh duduk katone makhluq, Cuma katon hang modoni sifat sifat Pengeran hang oseng biso diukur kambi ukurane menungso.
قَالَ يٰمُوْسٰٓى اِنِّى اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسٰلٰتِيْ وَبِكَلَامِيْ ۖفَخُذْ مَآ اٰتَيْتُكَ وَكُنْ مِّنَ الشّٰكِرِيْنَ١٤٤
Qāla yā mūsā inniṣṭafaituka ‘alan-nāsi birisālātī wa bikalāmī, fa khuż mā ātaituka wa kum minasy-syākirīn(a).
[144]
Alloh ngendiko “He Musa saktemene isun milih (ngelebihaken) riko teko menungso liyane (nang jero mongso riko) kanggo nggowo risalah isun lan kanggo ngomong langsung kambi Isun, sebab iku gandulono hang kuat nyang paran baen hang isun wyakakeen nyang riko lan mugo dadiyo riko klebu wong hang podo kesuwun kabeh.
وَكَتَبْنَا لَهٗ فِى الْاَلْوَاحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَّتَفْصِيْلًا لِّكُلِّ شَيْءٍۚ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَّأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوْا بِاَحْسَنِهَا ۗسَاُورِيْكُمْ دَارَ الْفٰسِقِيْنَ١٤٥
Wa katabnā lahū fil-alwāḥi min kulli syai'im mau‘iẓataw wa tafṣīlal likulli syai'(in), fa khużhā biquwwatiw wa'mur qaumaka ya'khużū bi'aḥsanihā, sa'urīkum dāral-fāsiqīn(a).
[145]
Lan wes isun tulis kanggo Musa nang luh luh 343 (Taurot) sekabehane paran baen dadi pelajaran lan penjelas kanggo sekabehane paran baen; sebab iku (isun ngomong) “cekelono nyang iku mau lan kongkonen kaum riko nyekeli nyang (perintah perintahe) kambi apik apike, 344 engko isun arep ngatukaken nyang riko negrine wong-wong hang fasik 345 .
343) Luh yoiku: pecahan teko watu utowo kayu hang ditulisi isi Taurot hang diterimo Nabi Musa as sakwise ndungo nang gunung Thursina
344) Karepe: utamakno hang wajib wajib sulung teko hang sunah lan mubah
345) Karepe: Alloh arep ngatokno kampunge wong wong fasik koyok Fir’aun,’Aad, Tsamud lan liyane hang kampung-kampung iku ancur bareng wong wong mau akibat kejahatane lan kefasikane wong wong mau
سَاَصْرِفُ عَنْ اٰيٰتِيَ الَّذِيْنَ يَتَكَبَّرُوْنَ فِى الْاَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّۗ وَاِنْ يَّرَوْا كُلَّ اٰيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوْا بِهَاۚ وَاِنْ يَّرَوْا سَبِيْلَ الرُّشْدِ لَا يَتَّخِذُوْهُ سَبِيْلًاۚ وَاِنْ يَّرَوْا سَبِيْلَ الْغَيِّ يَتَّخِذُوْهُ سَبِيْلًاۗ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَكَانُوْا عَنْهَا غٰفِلِيْنَ١٤٦
Sa'aṣrifu ‘an āyātiyal-lażīna yatakabbarūna fil-arḍi bigairil-ḥaqq(i), wa iy yarau kulla āyatil lā yu'minū bihā, wa iy yarau sabīlar-rusydi lā yattakhiżūhu sabīlā(n), wa iy yarau sabīlal-gayyi yattakhiżūhu sabīlā(n), żālika bi'annahum każżabū bi'āyātinā wa kānū ‘anhā gāfilīn(a).
[146]
Isun arep wong-wong hang nyombongno awake dewek nang duwure bumi tanpo alasan bener tondo tondo kekuasaane isun. Wong-wong mau umpomo ndileng saben saben ayat (isun), 346 wong-wong mau oseng ngimani nyang ayat iku. Lan umpomo wong-wong mau umpomo ndileng dalan hang nggowo nyang pituduh, wong-wong mau oseng gelem marani, tapi umpomo wong-wong mau ndileng dalan hang kebabas, wong-wong mau terus marani. Hang gedigu iku sebab wong-wong mau nggangep ngapos ayat ayat isun lan wong-wong mau sering lali teko ayat ayat isun.
346) Hang dikarepaken kambi ayat-ayat nang kene yoiku ayat-ayat Taurot, tondo tondo gedine lan kekuasaane Alloh.
وَالَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَلِقَاۤءِ الْاٰخِرَةِ حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْۗ هَلْ يُجْزَوْنَ اِلَّا مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ ࣖ١٤٧
Wal-lażīna każżabū bi'āyātinā wa liqā'il-ākhirati ḥabiṭat a‘māluhum, hal yujzauna illā mā kānū ya‘malūn(a).
[147]
Lan wong-wong hang nganggep apus ayat-ayat isun lan nganggep apus ketemu akhirat, ke-sio-sio kelakuane wong-wong mau. Wong-wong mau oseng diwyani balesan sakliyane paran baen hang wes wong-wong mau lakoni.
وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوْسٰى مِنْۢ بَعْدِهٖ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهٗ خُوَارٌۗ اَلَمْ يَرَوْا اَنَّهٗ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيْهِمْ سَبِيْلًاۘ اِتَّخَذُوْهُ وَكَانُوْا ظٰلِمِيْنَ١٤٨
Wattakhaża mūsā mim ba‘dihī min ḥuliyyihim ‘ijlan jasadal lahū khuwār(un), alam yarau annahū lā yukallimuhum wa lā yahdīhim sabīlā(n), ittakhażūhu wa kānū ẓālimīn(a).
[148]
Lan kaume Musa, sakwise menyange Musa nang gunung Thur nggawe teko pepaes pepaese (emas) anake sapi hang nduweni awak lan suoro. Opo wong-wong mau oseng weruh kadung anake sapi iku oseng biso ngomong kambi wong-wong mau lan oseng biso (pisan) nduduhno dalan nyang wong-wong mau? Wong-wong mau ndadekaken anake sapi (dadi sembahan) lan wong-wong mau yoiku wong-wong hang dzolim.
وَلَمَّا سُقِطَ فِيْٓ اَيْدِيْهِمْ وَرَاَوْا اَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوْاۙ قَالُوْا لَىِٕنْ لَّمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَيَغْفِرْ لَنَا لَنَكُوْنَنَّ مِنَ الْخٰسِرِيْنَ١٤٩
Wa lammā suqiṭa fī aidīhim wa ra'au annahum qad ḍallū, qālū la'il lam yarḥamnā rabbunā wa yagfir lanā lanakūnanna minal-khāsirīn(a).
[149]
Lan sakwise won wong mau temenan nggetuni kelakuane lan weruh kadung wong - wong mau wes kebabas, wong-wong mau podo ngomong “temenan umpomo Pengeran isun oseng nguwyani rahmate nyang isun kabeh lan oseng nyepuro isun kabeh, pasti isun kabeh dadi wong – wong hang rugi
وَلَمَّا رَجَعَ مُوْسٰٓى اِلٰى قَوْمِهٖ غَضْبَانَ اَسِفًاۙ قَالَ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُوْنِيْ مِنْۢ بَعْدِيْۚ اَعَجِلْتُمْ اَمْرَ رَبِّكُمْۚ وَاَلْقَى الْاَلْوَاحَ وَاَخَذَ بِرَأْسِ اَخِيْهِ يَجُرُّهٗٓ اِلَيْهِ ۗقَالَ ابْنَ اُمَّ اِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُوْنِيْ وَكَادُوْا يَقْتُلُوْنَنِيْۖ فَلَا تُشْمِتْ بِيَ الْاَعْدَاۤءَ وَلَا تَجْعَلْنِيْ مَعَ الْقَوْمِ الظّٰلِمِيْنَ١٥٠
Wa lammā raja‘a mūsā ilā qaumihī gaḍbāna asifā(n), qāla bi'samā khalaftumūnī mim ba‘dī, a‘ajiltum amra rabbikum, wa alqal-alwāḥa wa akhaża bira'si akhīhi yajurruhū ilaih(i), qālabna umma innal-qaumastaḍ‘afūnī wa kādū yaqtulūnanī, falā tusymit biyal-a‘dā'a wa lā taj‘alnī ma‘al-qaumiẓ-ẓālimīn(a).
[150]
Lan nalikane Musa wes balek nyang kaume kambi ngamuk lan susahe ati yane ngomgong “ kari elek perbuatan hang wes riko lakoni sakwise menyang isun! Opo riko arep nyulungi janjine Pengeran riko? ”Lan Musa nguncalaken luh-luh (Taurot) iku lan nyekel (rambute) ndas dulure (Harun) kambi narik nang arahe yane. Harun ngomong” He anak emak isun saktemene kaum iki wes nganggep isun iki apes lan meh wong-wong mau mateni isun, sebab iku ojo ndadekaken musuh-musuh seneng ndeleng isun,lan ojo riko lebukaken isun nang jerone golonganwong-wong hang dzolim”
قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِيْ وَلِاَخِيْ وَاَدْخِلْنَا فِيْ رَحْمَتِكَ ۖوَاَنْتَ اَرْحَمُ الرّٰحِمِيْنَ ࣖ١٥١
Qāla rabbigfirlī wa li'akhī wa adkhilnā fī raḥmatik(a), wa anta arḥamur-rāḥimīn(a).
[151]
Musa ndungo:”Duh Pengeran kulo,ndiko sepuro kulo lan derek kulo lan klebetno kito kabeh teng lebete rahmat ndiko,lan ndiko dzat hang moho welas teng antarane pinten pinten hang welas.
اِنَّ الَّذِيْنَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِّنْ رَّبِّهِمْ وَذِلَّةٌ فِى الْحَيٰوةِ الدُّنْيَاۗ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُفْتَرِيْنَ١٥٢
Innal-lażīnattakhażul-‘ijla sayanāluhum gaḍabum mir rabbihim wa żillatun fil-ḥayātid-dun-yā, wa każālika najzil-muftarīn(a).
[152]
Saktemene wong-wong hang ndadekaken anake sapi (dadi sesembahane), mbesok mesti oleh amukane Pengerane lan ino urip ono nang dunyo.Koyok gedigu isun nguwyani walesan nyang wong-wong hang nggawe gawe kegubaban.
وَالَّذِيْنَ عَمِلُوا السَّيِّاٰتِ ثُمَّ تَابُوْا مِنْۢ بَعْدِهَا وَاٰمَنُوْٓا اِنَّ رَبَّكَ مِنْۢ بَعْدِهَا لَغَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ١٥٣
Wal-lażīna ‘amilus-sayyi'āti ṡumma tābū mim ba‘dihā wa āmanū inna rabbaka mim ba‘dihā lagafūrur raḥīm(un).
[153]
Wong-wong hang ngelakoni kejahatan, marek dedigu tobat sakwise iku lan iman; saktemene Pengeran riko, sakwise tobat hang dibarengi kambi iman iku moho nyepuro lan welas.
وَلَمَّا سَكَتَ عَنْ مُّوْسَى الْغَضَبُ اَخَذَ الْاَلْوَاحَۖ وَفِيْ نُسْخَتِهَا هُدًى وَّرَحْمَةٌ لِّلَّذِيْنَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُوْنَ١٥٤
Wa lammā sakata ‘am mūsal-gaḍabu akhażal-alwāḥ(a), wa fī nuskhatihā hudaw wa raḥmatul lil-lażīna hum lirabbihim yarhabūn(a).
[154]
Sak wise ngamuke Musa dadi ilang, terus dijowot (maneng) luh luh(Taurot) iku; lan nang jero tulisane ono petunjuk lan rahmat kanggo wong-wong hang wedi nyang Pengerane.
وَاخْتَارَ مُوْسٰى قَوْمَهٗ سَبْعِيْنَ رَجُلًا لِّمِيْقَاتِنَا ۚفَلَمَّآ اَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ اَهْلَكْتَهُمْ مِّنْ قَبْلُ وَاِيَّايَۗ اَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاۤءُ مِنَّاۚ اِنْ هِيَ اِلَّا فِتْنَتُكَۗ تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَاۤءُ وَتَهْدِيْ مَنْ تَشَاۤءُۗ اَنْتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَاَنْتَ خَيْرُ الْغٰفِرِيْنَ١٥٥
Wakhtāra mūsā qaumahū sab‘īna rajulal limīqātinā, falammā akhażathumur-rajfatu qāla rabbi lau syi'ta ahlaktahum min qablu wa iyyāy(a), atuhlikunā bimā fa‘alas-sufahā'u minnā, in hiya illā fitnatuk(a), tuḍillu bihā man tasyā'u wa tahdī man tasyā'(u), anta waliyyunā fagfir lanā warḥamnā wa anta khairul-gāfirīn(a).
[155]
Lan Musa milih petung puluh wong teko kaume kanggo(njalukaken tobat nyang isun kabeh) nang waktu hang wes isun tentukaken. Sebab iku nalikane wong-wong mau digoncang lindu bumi. Musa ngomong “duh Pengeran isun umpomo ndiko karepaken,mesti ndiko ngancuraken wong-wong mau lan isun sakdurunge iki. Opo ndiko ngancuraken isun kabeh kerono penggaweane won wong hang kurang akale nang antarane isun kabeh? Iku cumak cobaan teko ndiko. Ndiko kebabasaken kambi cobaan iku sinten mawon hang ndiko karepaken lan ndiko wyani petunjuk nyang sinten mawon hang ndiko karepaken. 347 Ndiko hang mimpin isun kabeh, sebab iku ndiko sepuro isun kabeh lan wyanenono isun kabeh rahmat lan ndiko hang nguwyani sepuro hang seapik apike”
347) Kelakuane wong wong mau nggawe patung anake sapi lan nyembah iku cobaan teko Alloh kanggong ng tes wong wong mau. Sopo hang saktemene kuat imane lan sopo hang mage ragu ragu. Wong wong hang apes imane ikulah hang milu Samiri lan nyembah patung anake sapi iku Lan tetapine wong wong hang kuat imane, tetep nang imane.
۞ وَاكْتُبْ لَنَا فِيْ هٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَّفِى الْاٰخِرَةِ اِنَّا هُدْنَآ اِلَيْكَۗ قَالَ عَذَابِيْٓ اُصِيْبُ بِهٖ مَنْ اَشَاۤءُۚ وَرَحْمَتِيْ وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍۗ فَسَاَكْتُبُهَا لِلَّذِيْنَ يَتَّقُوْنَ وَيُؤْتُوْنَ الزَّكٰوةَ وَالَّذِيْنَ هُمْ بِاٰيٰتِنَا يُؤْمِنُوْنَۚ١٥٦
Waktub lanā fī hāżihid-dun-yā ḥasanataw wa fil-ākhirati innā hudnā ilaik(a), qāla ‘ażābī uṣību bihī man asyā'(u), wa raḥmatī wasi‘at kulla syai'(in), fa sa'aktubuhā lil-lażīna yattaqūna wa yu'tūnaz-zakāta wal-lażīna hum bi'āyātinā yu'minūn(a).
[156]
Lan tetepnokanggo iso kabeh keapikan nang dunyo iki lan nang akhirat; saktemene isun Kabeh podo balek (tobat) nyang ndiko. Alloh ngendiko; “Sikso isun arep iso temblukaken nyang sopo baen hang isun karepaken lan rahmat isun jembar nang paran baen. Sebab iku arep isun tetepaken rahmat isun kanggo wong-wong hang taqwa, hang ngetokaken zakat lan wong-wong kang iman nyang ayat ayat isun.”
اَلَّذِيْنَ يَتَّبِعُوْنَ الرَّسُوْلَ النَّبِيَّ الْاُمِّيَّ الَّذِيْ يَجِدُوْنَهٗ مَكْتُوْبًا عِنْدَهُمْ فِى التَّوْرٰىةِ وَالْاِنْجِيْلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوْفِ وَيَنْهٰىهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبٰۤىِٕثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ اِصْرَهُمْ وَالْاَغْلٰلَ الَّتِيْ كَانَتْ عَلَيْهِمْۗ فَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا بِهٖ وَعَزَّرُوْهُ وَنَصَرُوْهُ وَاتَّبَعُوا النُّوْرَ الَّذِيْٓ اُنْزِلَ مَعَهٗٓ ۙاُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ ࣖ١٥٧
Al-lażīna yattabi‘ūnar-rasūlan nabiyyal-ummiyyal-lażī yajidūnahū maktūban ‘indahum fit-taurāti wal-injīli ya'muruhum bil-ma‘rūfi wa yanhāhum ‘anil-munkari wa yuḥillu lahumuṭ-ṭayyibāti wa yuḥarrimu ‘alaihimul-khabā'iṡa wa yaḍa‘u ‘anhum iṣrahum wal-aglālal-latī kānat ‘alaihim, fal-lażīna āmanū bihī wa ‘azzarūhu wa naṣarūhu wattaba‘un nūral-lażī unzila ma‘ah(ū), ulā'ika humul-mufliḥūn(a).
[157]
(Yoiku) wong-wong hang milu rosule, Nabi hang ummi hang (arane) wong-wong temui ketulis nang jeruni Taurot lan Injil hang ono nang kiwo tengene wong mau, hang ngongkon wong-wong mau ngelakoni hang ma’ruf lan ngelarang wong-wong mau teko ngelakoni hang munkar lan ngalalaken kanggo wong-wong mau kabeh hang apik lan ngaramaken kanggo wong-wong mau kabeh hang elek lan mbuang teko wong-wong mau beban beban lan belenggu-belenggu hang ono nyang wong-wong mau. 348 Sebab iku wong-wong hang iman nyang yane lan ngemulyakno, nulungi meloni cahaya hang padang hang didunaken nyang yane (Al-Qur’an), wong-wong ikulah wong hang podo untung.
348) Maksude njerone syari’at hang digowo Nabi Muhammad iku oseng ono maneng beban-beban hang abot hang dipikulaken nyang Bani Isro’il. Umpamane nyareataken mateni dewek kanggo sahe obat, majibaken kisos nyang mateni hang sengojo utowo oseng tanpo ngulihaken mbayar diat, nugel anggota awak hang ngelakoni kesalahan, mbuang utowo nggunting kain hang keneng najis
قُلْ يٰٓاَيُّهَا النَّاسُ اِنِّيْ رَسُوْلُ اللّٰهِ اِلَيْكُمْ جَمِيْعًا ۨالَّذِيْ لَهٗ مُلْكُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۚ لَآ اِلٰهَ اِلَّا هُوَ يُحْيٖ وَيُمِيْتُۖ فَاٰمِنُوْا بِاللّٰهِ وَرَسُوْلِهِ النَّبِيِّ الْاُمِّيِّ الَّذِيْ يُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَكَلِمٰتِهٖ وَاتَّبِعُوْهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُوْنَ١٥٨
Qul yā ayyuhan-nāsu innī rasūlullāhi ilaikum jamī‘anil-lażī lahū mulkus-samāwāti wal-arḍ(i), lā ilāha illā huwa yuḥyī wa yumīt(u), fa āminū billāhi wa rasūlihin-nabiyyil-ummiyyil-lażī yu'minu billāhi wa kalimatihī wattabi‘ūhu la‘allakum tahtadūn(a).
[158]
Ngomongo; “He menungso saktemene isun iki utusane Alloh nyang riko kabeh, yoiku Alloh hang nduweni kerajaan langit lan bumi; oseng ono Pengeran (hang berhaq disembah) sakliyane Yane, hang nguripaken lan mateni, sebab iku imano riko nyang Alloh lan Rosule, Nabi hang ummi hang iman nyang Alloh lan nyang kalimat-kalimate (kitab-kitabe) lan pilonono yane, supoyo riko oleh petunjuk.
وَمِنْ قَوْمِ مُوْسٰٓى اُمَّةٌ يَّهْدُوْنَ بِالْحَقِّ وَبِهٖ يَعْدِلُوْنَ١٥٩
Wa min qaumi mūsā ummatuy yahdūna bil-ḥaqqi wa bihī ya‘dilūn(a).
[159]
Lan reng antarane kaume Musa ono salah sijine umat hang nguwyani petunjuk (nyang menungso) kambi hak lan kambi hang hak iku wong-wong mau ngelakokaken keadilan. 349
349) Maksude wong wong mau nguwyani petunjuk lan nuntun menungso kambi cekelan nyang petujnjuk lan tuntunan hang teko Alloh Swt. Lan maneng nang hal ngadili perkoro-perkoro, wong wong mau mesti nggoleti keadilan kambi gandolan nyang petunjuk lan tuntunan Alloh
وَقَطَّعْنٰهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ اَسْبَاطًا اُمَمًاۗ وَاَوْحَيْنَآ اِلٰى مُوْسٰٓى اِذِ اسْتَسْقٰىهُ قَوْمُهٗٓ اَنِ اضْرِبْ بِّعَصَاكَ الْحَجَرَۚ فَانْۢبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًاۗ قَدْ عَلِمَ كُلُّ اُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْۗ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَاَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوٰىۗ كُلُوْا مِنْ طَيِّبٰتِ مَا رَزَقْنٰكُمْۗ وَمَا ظَلَمُوْنَا وَلٰكِنْ كَانُوْٓا اَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُوْنَ١٦٠
Wa qaṭṭa‘nāhumuṡnatai ‘asyrata asbāṭan umamā(n), wa auḥainā ilā mūsā iżistasqāhu qaumuhū aniḍrib bi‘aṣākal-ḥajar(a), fambajasat minhuṡnatā ‘asyrata ‘ainā(n), qad ‘alima kullu unāsim masyrabahum, wa ẓallalnā ‘alaihimul-gamāma wa anzalnā ‘alaihimul-manna was-salwā, kulū min ṭayyibāti mā razaqnākum, wa mā ẓalamūnā wa lākin kānū anfusahum yaẓlimūn(a).
[160]
Lan wong-wong mau isun dum dadi rolas suku hang saben-saben suku jumlahe gedi lan isun wahyukaken nyang Musa nalikane kaume njaluk banyu nyang yane; “Antemen watu iku kambi tongkat riko!”. Sebab iku muncrat teko watu mau rolas sumber banyu. Saktemene aben-saben suku weruh panggonan ngombene dewek-dewek. Lan isun tutupno awan reng duwure wong-wong mau lan isun dunnake nyang wong-wong mau manna lan salwa. (Isun ngendiko): Panganen hang apik-apik teko paran hang wes isun rezkino nyang riko. “Wong-wong mau oseng nganiyoyo isun tapine wong-wong mau hang sering nganiyoyo awake dewek.
وَاِذْ قِيْلَ لَهُمُ اسْكُنُوْا هٰذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوْا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُوْلُوْا حِطَّةٌ وَّادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطِيْۤـٰٔتِكُمْۗ سَنَزِيْدُ الْمُحْسِنِيْنَ١٦١
Wa iżā qīla lahumuskunū hāżihil-qaryata wa kulū minhā ḥaiṡu syi'tum wa qūlū ḥiṭṭatuw wadkhulul-bāba sujjadan nagfir lakum khaṭī'ātikum, sanazīdul-muḥsinīn(a).
[161]
Lan (ilingo), nalikane diucapaken nyang wong-wong mau (Bani Isroil); “menengo reng negri iki baen (Baitul Maqdis) lan mangano teko (hasil bumine) nong di baen riko karepaken.” Lan ngomongo “ bebasno isun teko dusone isun lan lebonono lawang gerbange kambi mbungkuk, mesti isun sepuro kesalahan-kesalahan riko”.Mbesok arep isun tambahi (ganjaran) nyang wong-wong hang ngelakoni keapikan.
فَبَدَّلَ الَّذِيْنَ ظَلَمُوْا مِنْهُمْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِيْ قِيْلَ لَهُمْ فَاَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاۤءِ بِمَا كَانُوْا يَظْلِمُوْنَ ࣖ١٦٢
Fa baddalal-lażīna ẓalamū minhum qaulan gairal-lażī qīla lahum fa arsalnā ‘alaihim rijzam minas-samā'i bimā kānū yaẓlimūn(a).
[162]
Sebab iku wong-wong hang zolim reng antarane wong-wong mau ngganteni (ucapan iku) kambi ucapan hang oseng diucapaken nyang wong-wong mau, sebab iku isun dunaken nyang wong-wong mau azab teko langit disebabaken kezalimane wong-wong mau.
وَسْـَٔلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِيْ كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِۘ اِذْ يَعْدُوْنَ فِى السَّبْتِ اِذْ تَأْتِيْهِمْ حِيْتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَّيَوْمَ لَا يَسْبِتُوْنَۙ لَا تَأْتِيْهِمْ ۛ كَذٰلِكَ ۛنَبْلُوْهُمْ بِمَا كَانُوْا يَفْسُقُوْنَ١٦٣
Was'alhum ‘anil-qaryatil-latī kānat ḥāḍiratal-baḥr(i), iż ya‘dūna fis-sabti iż ta'tīhim ḥītānuhum yauma sabtihim syurra‘aw wa yauma lā yasbitūn(a), lā ta'tīhim - każālika - nablūhum bimā kānū yafsuqūn(a).
[163]
lan takokno nyang Bani Isroil tentang negeri hang ono nang pareke segoro nalikane wong - wong mau ngelanggar aturan dino sabtu. Waktu teko nyang wong- wong mau iwyak-iwyak (hang manggon nang kiwo tengene). Iwyak- iwyak mau kemambang reng permukaan banyu, lan reng dino-dino hang duduk sabtu, iwyak – iwyak itu oseng teko nyang wong-wong mau. Koyok gedigu isun nguji wong-wong mau disebabaken wong-wong mau ngelakoni kefasikan.
وَاِذْ قَالَتْ اُمَّةٌ مِّنْهُمْ لِمَ تَعِظُوْنَ قَوْمًاۙ ۨاللّٰهُ مُهْلِكُهُمْ اَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيْدًاۗ قَالُوْا مَعْذِرَةً اِلٰى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُوْنَ١٦٤
Wa iż qālat ummatum minhum lima ta‘iẓūna qaumā(n), allāhu muhlikuhum au mu‘ażżibuhum ‘ażāban syadīdā(n), qālū ma‘żiratan ilā rabbikum wa la‘allahum yattaqūn(a).
[164]
Lan (ilingo) nalikane salah sijine umat reng antarane wong-wong mau ngomong; “Apuo riko nguwarahi kaum hang Alloh arep ngancuraken wong-wong mau utowo ngazab wong-wong mau kambi azab hang anter temanan?” wong-wong mau jawab; “supoyo isun nduweni alasan (ngeculaken tanggungjawab) nyang Pengeran riko, lan supoyo won –wong mau taqwa”
فَلَمَّا نَسُوْا مَا ذُكِّرُوْا بِهٖٓ اَنْجَيْنَا الَّذِيْنَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوْۤءِ وَاَخَذْنَا الَّذِيْنَ ظَلَمُوْا بِعَذَابٍۢ بَـِٔيْسٍۢ بِمَا كَانُوْا يَفْسُقُوْنَ١٦٥
Falammā nasū mā żukkirū bihī anjainal-lażīna yanhauna ‘anis-sū'i wa akhażnal-lażīna ẓalamū bi‘ażābim ba'īsim bimā kānū yafsuqūn(a).
[165]
Sebab iku nalikane wong-wong mau ngelalekaken paran hang diilingaken nyang wong-wong hang ngelarang teko kelakuan jahat lan isun tibakaken nyang wong-wong hang zalim sikso hang anter, disebabaken wong-wong mau mesti ngelakoni kefasikan.
فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَّا نُهُوْا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُوْنُوْا قِرَدَةً خٰسِـِٕيْنَ١٦٦
Falammā ‘atau ‘am mā nuhū ‘anhu qulnā lahum kūnū qiradatan khāsi'īn(a).
[166]
Sebab iku nalikane wong-wong mau podo sombong nyang paran hang wong-wong mau dilarang ngelakonine, isun ngomongi nyang wong-wong mau “dadio riko bojok hang ino.
وَاِذْ تَاَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ اِلٰى يَوْمِ الْقِيٰمَةِ مَنْ يَّسُوْمُهُمْ سُوْۤءَ الْعَذَابِۗ اِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيْعُ الْعِقَابِۖ وَاِنَّهٗ لَغَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ١٦٧
Wa iż ta'ażżana rabbuka layab‘aṡanna ‘alaihim ilā yaumil-qiyāmati may yasūmuhum sū'al-‘ażāb(i), inna rabbaka lasarī‘ul-‘iqāb(i), wa innahū lagafūrur raḥīm(un).
[167]
Lan (ilingo), nalikane Pengeran riko nguwani weruh, saktemene Yane arep ngirim nyang wong – wong (wong-wong Yahudi) sampek dino kiamat wong-wong hang arep nibakaken nyang wong-wong mau azab hang sak elek-eleke. Saktemene Pengeran riko cepet temenan siksane, lan saktemene Yane moho nyepuro lan moho welas.
وَقَطَّعْنٰهُمْ فِى الْاَرْضِ اُمَمًاۚ مِنْهُمُ الصّٰلِحُوْنَ وَمِنْهُمْ دُوْنَ ذٰلِكَ ۖوَبَلَوْنٰهُمْ بِالْحَسَنٰتِ وَالسَّيِّاٰتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُوْنَ١٦٨
Wa qaṭṭa‘nāhum fil-arḍi umamā(n), minhumuṣ-ṣāliḥūna wa minhum dūna żālik(a), wa balaunāhum bil-ḥasanāti was-sayyi'āti la‘allahum yarji‘ūn(a).
[168]
Lan isun dum-dum wong-wong mau reng dunyo iki dadi pirang-pirang golongan; reng antarane ono wong-wong hang saleh dan reng antarane ono hang oseng gedigu. Lan isun nguji wong-wong mau kambi (ni’mat) hang apik-apik lan (bencono) hang elek-elek, supoyo wong-wong mau balek (nyang hang bener)
فَخَلَفَ مِنْۢ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَّرِثُوا الْكِتٰبَ يَأْخُذُوْنَ عَرَضَ هٰذَا الْاَدْنٰى وَيَقُوْلُوْنَ سَيُغْفَرُ لَنَاۚ وَاِنْ يَّأْتِهِمْ عَرَضٌ مِّثْلُهٗ يَأْخُذُوْهُۗ اَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِمْ مِّيْثَاقُ الْكِتٰبِ اَنْ لَّا يَقُوْلُوْا عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّ وَدَرَسُوْا مَا فِيْهِۗ وَالدَّارُ الْاٰخِرَةُ خَيْرٌ لِّلَّذِيْنَ يَتَّقُوْنَۗ اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ١٦٩
Fa khalafa mim ba‘dihim khalfuw wariṡul-kitāba ya'khużūna ‘araḍa hāżal-adnā wa yaqūlūna sayugfaru lanā, wa iy ya'tihim ‘araḍum miṡluhū ya'khużūh(u), alam yu'khaż ‘alaihim mīṡāqul-kitābi allā yaqūlū ‘alallāhi illal-ḥaqqa wa darasū mā fīh(i), wad-dārul-ākhiratu khairul lil-lażīna yattaqūn(a), afalā ta‘qilūn(a).
[169]
Sebab iku teko sak wise wong-wong mau keturunan (hang jahat) hang marisi Taurot, hang njuwut bondone dunyo hang ino iki, lan ngomong; “isun kabeh arep diwyani sepuro” Lan mbesok umpomo teko nyang wong-wong mau bondone dunyo sak akehe iku (pisan), mestine wong-wong mau arep njuwut (pisan). Opo oseng perjanjian Taurot wes dijuwut teko wong-wong mau, yoiku wong-wong mau oseng arep ngomong nyang Alloh kejobo hang bener, padahal wong-wong mau wes melajari paran hang kasebut reng jerone? Lan kampung akhirat iku lebih apik kanggo wong-wong mau hang taqwa. Sebab iku opo riko kabeh oseng ngerti?
وَالَّذِيْنَ يُمَسِّكُوْنَ بِالْكِتٰبِ وَاَقَامُوا الصَّلٰوةَۗ اِنَّا لَا نُضِيْعُ اَجْرَ الْمُصْلِحِيْنَ١٧٠
Wal-lażīna yumassikūna bil-kitābi wa aqāmuṣ-ṣalāh(ta), innā lā nuḍī‘u ajral-muṣliḥīn(a).
[170]
Lan wong-wong hang cekelan kuat kambi Al-Kitab (Taurot) sertane ngedekaken sembahyang (arep diwyani ganjaran) sebab saktemene isun oseng nyio-nyiokaken ganjaran wong-wong hang ngonokaken keapikan.
۞ وَاِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَاَنَّهٗ ظُلَّةٌ وَّظَنُّوْٓا اَنَّهٗ وَاقِعٌۢ بِهِمْۚ خُذُوْا مَآ اٰتَيْنٰكُمْ بِقُوَّةٍ وَّاذْكُرُوْا مَا فِيْهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ ࣖ١٧١
Wa iż nataqnal-jabala fauqahum ka'annahum ẓullatuw wa ẓannū annahū wāqi‘um bihim, khużū mā ātainākum biquwwatiw ważkurū mā fīhi la‘allakum tattaqūn(a).
[171]
Lan (ilingo), nalikane Isun ngangkat bukit nang nduwure wong-wong mau koyok-koyok bukit iku keyutupan awan lan wong-wong mau yakin bukit iku arep tembluk keneng wong -wong mau. (Lan Isun ucapaken nyang wong-wong mau “Cekelono kambi kuat paran hang wes Isun wyakaken nyang riko, serto ilingo terus (lakonono) paran hang kasebut reng jerone supo yo riko dadi wong-wong hang taqwa”
وَاِذْ اَخَذَ رَبُّكَ مِنْۢ بَنِيْٓ اٰدَمَ مِنْ ظُهُوْرِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَاَشْهَدَهُمْ عَلٰٓى اَنْفُسِهِمْۚ اَلَسْتُ بِرَبِّكُمْۗ قَالُوْا بَلٰىۛ شَهِدْنَا ۛاَنْ تَقُوْلُوْا يَوْمَ الْقِيٰمَةِ اِنَّا كُنَّا عَنْ هٰذَا غٰفِلِيْنَۙ١٧٢
Wa iż akhaża rabbuka mim banī ādama min ẓuhūrihim żurriyyatahum wa asyhadahum ‘alā anfusihim, alastu birabbikum, qālū balā - syahidnā - an taqūlū yaumal-qiyāmati innā kunnā ‘an hāżā gāfilīn(a).
[172]
Lan (ilingo), nalikone Pengeran riko ngetokaken keturunan anak-anak Adam teko igo wekas wong-wong maul an Alloh njuwut kesaksian nyang awake wong-wong mau (kambi ngendiko): “Opo oseng Isun iki Pengeran riko?”. Wong-wong mau njawab: Bener (Ndiko Pengeran isun kabeh), isun kabeh dadi saksi “. (Isun ngelakoni hang gedigu iku) supoyo reng dino kiamat riko oseng ngomong: “Saktemene isun (anak Adam) yo wong-wong hang lali nyang iki (sijine Alloh)
اَوْ تَقُوْلُوْٓا اِنَّمَآ اَشْرَكَ اٰبَاۤؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّنْۢ بَعْدِهِمْۚ اَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُوْنَ١٧٣
Au taqūlū innamā asyraka ābā'unā min qablu wa kunnā żurriyyatam mim ba‘dihim, afatuhlikunā bimā fa‘alal-mubṭilūn(a).
[173]
utowo supoyo riko oseng ngomong: ”Saktemene wong-wong tuwek isun kabeh wes nyekutukaken Pengeran sakat bengen, kadung isun iki anak-anak keturunan hang (teko) sakwise wong-wong mau. Sebab iku opo Ndiko arep ngancuraken iso kabeh sebab kelakuane wong hang sesat bengen. 350 ?
350) Karepe supoyo wong-wong musyrik iku ojo ngomong kok bapak-bapake bengen wes nyekutukaken Pengeran, kadung wong-wong mau oseng weruh nyekutukaken iku salah, oseng ono dalan maneng kanggo wong-wong mau, Cuma niru Wong-wong tuweke hang nyekutukaken Pengeran iku. Sebab iku wong-wong mau nganggep wong-wong mau oseng pantes disikso kerono salahe wong-wong tyweke iku ayat-ayat Ison. Sebab iku ceritakno (nyang wong-wong mau) kisah-kisah iku myakne wong-wong mau podo mikir.
وَكَذٰلِكَ نُفَصِّلُ الْاٰيٰتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُوْنَ١٧٤
Wa każālika nufaṣṣilul-āyāti wa la‘allahum yarji‘ūn(a).
[174]
Lan koyok gedigu Isun njelasaken ayat-ayat iku, myakne wong-wong mau balek (nyang kebeneran)
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَاَ الَّذِيْٓ اٰتَيْنٰهُ اٰيٰتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَاَتْبَعَهُ الشَّيْطٰنُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِيْنَ١٧٥
Watlu ‘alaihim naba'al-lażī ātaināhu āyātinā fansalakha minhā fa atba‘ahusy-syaiṭānu fa kāna minal-gāwīn(a).
[175]
Lan wacakno nyang wong-wong mau beritane wong hang wes Isun wyani nyang yane ayat ayat Isun (kaweruhan isi Alkitab), mari gedigu yane ngeculaken deweke teko ayat-ayat ikui, terus yane dimiloni kambi syetan (sampek yane kegudo), sebab iku yane dadi kelebu wong-wong hang kebabas.
وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنٰهُ بِهَا وَلٰكِنَّهٗٓ اَخْلَدَ اِلَى الْاَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوٰىهُۚ فَمَثَلُهٗ كَمَثَلِ الْكَلْبِۚ اِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ اَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْۗ ذٰلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَاۚ فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُوْنَ١٧٦
Wa lau syi'nā larafa‘nāhu bihā wa lākinnahū akhlada ilal-arḍi wattaba‘a hawāh(u), fa maṡaluhū kamaṡalil-kalb(i), in taḥmil ‘alaihi yalhaṡ au tatrukūhu yalhaṡ, żālika maṡalul-qaumil-lażīna każżabū bi'āyātinā, faqṣuṣil-qaṣaṣa la‘allahum yatafakkarūn(a).
[176]
Lan kadhung Isun ngarepaken, saktemene Isun unggahno (derajate) kambi ayat-ayat iku, taping yane lebih milih nyang dunyo lan nuruti howo nafsune hang ino, sebab iku perumpamaane koyok asu umpomo riko nyegah diulurno ilate lan umpomo riko nggeningaken yane nguluraken ilate (pisan). koyok gedigu iku perumpamaane wong-wong hang nggubabaken.
سَاۤءَ مَثَلًا ۨالْقَوْمُ الَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا وَاَنْفُسَهُمْ كَانُوْا يَظْلِمُوْنَ١٧٧
Sā'a maṡalanil-qaumul-lażīna każżabū bi'āyātinā wa anfusahum kānū yaẓlimūn(a).
[177]
Temen elek perumpamaane wong-wong hang nggubabaken ayat-ayat Isun lan nyang awake dewek wong-wong mau ngelakoni dzolim.
مَنْ يَّهْدِ اللّٰهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِيْۚ وَمَنْ يُّضْلِلْ فَاُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْخٰسِرُوْنَ١٧٨
May yahdillāhu fa huwal-muhtadī, wa may yuḍlil fa ulā'ika humul-khāsirūn(a).
[178]
Sopo baen hang diwyani petunjuk Alloh, sebab iku yanelah hang oleh petunjuk; lan sopo baen hang dikebabasno Alloh. Sebab iku wong-wong maulah hang rugi.
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيْرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالْاِنْسِۖ لَهُمْ قُلُوْبٌ لَّا يَفْقَهُوْنَ بِهَاۖ وَلَهُمْ اَعْيُنٌ لَّا يُبْصِرُوْنَ بِهَاۖ وَلَهُمْ اٰذَانٌ لَّا يَسْمَعُوْنَ بِهَاۗ اُولٰۤىِٕكَ كَالْاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ ۗ اُولٰۤىِٕكَ هُمُ الْغٰفِلُوْنَ١٧٩
Wa laqad żara'nā lijahannama kaṡīram minal-jinni wal-ins(i), lahum qulūbul lā yafqahūna bihā wa lahum a‘yunul lā yabṣirūna bihā wa lahum āżānul lā yasma‘ūna bihā, ulā'ika kal-an‘āmi bal hum aḍall(u), ulā'ika humul-gāfilūn(a).
[179]
Lan saktemene Isun dadekaken kanggo isi neroko jahanam akeh-akehe teko jin lan menungso, wong-wong mau nduwe ati, taping oseng dienggo kanngo mahami (ayat-ayat Alloh) lan wong-wong mau nduwe mripat (taping) oseng dienggo kanggo ndileng (tetenger kekuasaane Alloh). Lan wong-wong mau nduwe kuping (taping) oseng dienggo kanggo ngerungokaken (ayat-ayate Alloh). Wong-wong mau koyok binatang rawatan, malah-malah wong-wong mau lebih kebabas maneng. Wong-wong mau iku wong-wong hang lali.
وَلِلّٰهِ الْاَسْمَاۤءُ الْحُسْنٰى فَادْعُوْهُ بِهَاۖ وَذَرُوا الَّذِيْنَ يُلْحِدُوْنَ فِيْٓ اَسْمَاۤىِٕهٖۗ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ ۖ١٨٠
Wa lillāhil-asmā'ul-ḥusnā fad‘ūhu bihā, wa żarul-lażīna yulḥidūna fī asmā'ih(ī), sayujzauna mā kānū ya‘malūn(a).
[180]
Cuma nduwene Alloh aran-aran hang apik, sebab iku njaluko nyang Yane kambi nyebut aran-aran hang apik iku tinggalen wong-wong hang mbelot teko kebenaran reng (nyebut) aran-arane Yane. Engko wong-wong mau oleh balesan nyang paran hang wes wong – wong mau lakoni.
وَمِمَّنْ خَلَقْنَآ اُمَّةٌ يَّهْدُوْنَ بِالْحَقِّ وَبِهٖ يَعْدِلُوْنَ ࣖ١٨١
Wa mimman khalaqnā ummatuy yahdūna bil-ḥaqqi wa bihī ya‘dilūn(a).
[181]
Lan reng antarane wong-wong hang Isun dadekaken ono umat hang nguwyani petunjuk kambi hak, lan kambi hang hak iku (pisan) wong-wong mau ngelakuaken keadilan.
وَالَّذِيْنَ كَذَّبُوْا بِاٰيٰتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِّنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُوْنَ١٨٢
Wal-lażīna każżabū bi'āyātinā sanastadrijuhum min ḥaiṡu lā ya‘lamūn(a).
[182]
Lan wong-wong hang nggubabaken ayat-ayat Isun, engko Isun arep narik wong-wong mau kambi edeng-edengan (reng arah keancuran), kambi coro hang oseng wong-wong mau weruhi
وَاُمْلِيْ لَهُمْ ۗاِنَّ كَيْدِيْ مَتِيْنٌ١٨٣
Wa umlī lahum, inna kaidī matīn(un).
[183]
Lan Isun nguwyani waktu nyang wong-wong mau, saktemene rencana Isun temen kuate.
اَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوْا مَا بِصَاحِبِهِمْ مِّنْ جِنَّةٍۗ اِنْ هُوَ اِلَّا نَذِيْرٌ مُّبِيْنٌ١٨٤
Awalam yatafakkarū mā biṣāḥibihim min jinnah(tin), in huwa illā nażīrum mubīn(un).
[184]
Opo (wong-wong mau lali) lan oseng mikiraken koncone (Muhammad) oseng loro edan. Yane (Muhammad iku) oseng ono maneng kejobo wong hang nguwyani pepiling lan nguwyani penjelasan.
اَوَلَمْ يَنْظُرُوْا فِيْ مَلَكُوْتِ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللّٰهُ مِنْ شَيْءٍ وَّاَنْ عَسٰٓى اَنْ يَّكُوْنَ قَدِ اقْتَرَبَ اَجَلُهُمْۖ فَبِاَيِّ حَدِيْثٍۢ بَعْدَهٗ يُؤْمِنُوْنَ١٨٥
Awalam yanẓurū fī malakūtis-samāwāti wal-arḍi wa mā khalaqallāhu min syai'iw wa an ‘asā ay yakūna qadiqtaraba ajaluhum, fa bi'ayyi ḥadīṡim ba‘dahū yu'minūn(a).
[185]
Lan opowong-wong mau oseng nggateni kerajaan langit lan bumi lan kabeh hang digawe Alloh, lan paleng wes parek keancurane wong-wong mau? sebab iku nyang berita endi maneng wong-wong mau arep iman sakliyane nyang Al-Qur’an iku?
مَنْ يُّضْلِلِ اللّٰهُ فَلَا هَادِيَ لَهٗ ۖوَيَذَرُهُمْ فِيْ طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُوْنَ١٨٦
May yuḍlilillāhu falā hādiya lah(ū), wa yażaruhum fī ṭugyānihim ya‘mahūn(a).
[186]
Kadong ono wong kang disesataken reng Gusti Alloh, mongko kanggo wong iku sengono wong kang arepe nguweni pidodoh. Lan Alloh nggenengaken wong-wong iku mau.
يَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ السَّاعَةِ اَيَّانَ مُرْسٰىهَاۗ قُلْ اِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّيْۚ لَا يُجَلِّيْهَا لِوَقْتِهَآ اِلَّا هُوَۘ ثَقُلَتْ فِى السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۗ لَا تَأْتِيْكُمْ اِلَّا بَغْتَةً ۗيَسْـَٔلُوْنَكَ كَاَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَاۗ قُلْ اِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللّٰهِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ١٨٧
Yas'alūnaka ‘anis-sā‘ati ayyāna mursāhā, qul innamā ‘ilmuhā ‘inda rabbī, lā yujallīhā liwaqtihā illā huw(a), ṡaqulat fis-samāwāti wal-arḍ(i), lā ta'tīkum illā bagtah(tan), yas'alūnaka ka'annaka ḥafiyyun ‘anhā, qul innamā ‘ilmuhā ‘indallāhi wa lākinna akṡaran nāsi lā ya‘lamūn(a).
[187]
Wong-wong iku takon nyang siro tentang kiamat:”kapan kedadiane kiamat?” Ngomongo: “Saktemene ilmu tentang kiamat iku ono reng sandinge Pengeran isun; sengono menungso masio siji hang biso njelasaken kapan tekone, kadong seng Gusti Alloh, kiamat itu abot temenanan (kedadenane kanggo makhluk) hang ono reng langit lan hang ono reng bumi. Kiamat iku seng arepe tekok nyang siro, kadong seng moro-moro tekok”. Wong-wong iku takon nyang siro koyo-koyoe siro iku bener-bener weroh. Ngomongo: “Saktemene ilmu tentang dino kiamat iku ono reng sandinge Gusti Alloh, tapeng akeh-akehe menungso seng weroh”.
قُلْ لَّآ اَمْلِكُ لِنَفْسِيْ نَفْعًا وَّلَا ضَرًّا اِلَّا مَا شَاۤءَ اللّٰهُ ۗوَلَوْ كُنْتُ اَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِۛ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوْۤءُ ۛاِنْ اَنَا۠ اِلَّا نَذِيْرٌ وَّبَشِيْرٌ لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ ࣖ١٨٨
Qul lā amliku linafsī naf‘aw wa lā ḍarran illā mā syā'allāh(u), wa lau kuntu a‘lamul gaiba-lastakṡartu minal-khair(i) - wa mā massaniyas-sū'(u) - in ana illā nażīruw wa basyīrul liqaumiy yu'minūn(a).
[188]
Ngomongo: “isun seng kuoso njuwut manfa’at dinggo awak isun lan seng biso nulak bahaya kadong seng hang dikarepi Alloh. Lan sekirane isun werroh hang goib, yo pastine isun ngelakoni perkoro hang apik sak akeh-akehe lan isun seng arepe keneng bahaya iku. Isun iki seng liyo mung wong hang nguweni peringatan lan wonghkang nggowo kabar kese nengan kanggo wong-wong kang podo iman”.
۞ هُوَ الَّذِيْ خَلَقَكُمْ مِّنْ نَّفْسٍ وَّاحِدَةٍ وَّجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ اِلَيْهَاۚ فَلَمَّا تَغَشّٰىهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيْفًا فَمَرَّتْ بِهٖ ۚفَلَمَّآ اَثْقَلَتْ دَّعَوَا اللّٰهَ رَبَّهُمَا لَىِٕنْ اٰتَيْتَنَا صَالِحًا لَّنَكُوْنَنَّ مِنَ الشّٰكِرِيْنَ١٨٩
Huwal-lażī khalaqakum min nafsiw wāḥidatiw waja‘ala minhā zaujahā liyaskuna ilaihā, falammā tagasysyāhā ḥamalat ḥamlan khafīfan fa marrat bih(ī), falammā aṡqalad da‘awallāha rabbahumā la'in ātaitanā ṣāliḥan lanakūnanna minasy-syākirīn(a).
[189]
Gusti Alloh iku hang nggawe siro teko reng salah sijine uwong lan teko awake uwong mau Yane wes nggawe rabine. Myakne yane ngeroso seneng nyang wadone. Sebab iku sakwise dicam puri rabine iku meteng yo meteng hang enteng, lan sak teruse yane keroso enteng (pirang –pirang wak tu). Marek gedigu nalikane yane keroso abot, karo - karone (laki- rabi) njalok nyang Alloh, Pengerane kambi ngomong; “Saktemene umpomo Ndiko nguwyani isun kabeh anak – hang sempurno mesti isun kabeh kelebu wong-wong hang syukur.
فَلَمَّآ اٰتٰىهُمَا صَالِحًا جَعَلَا لَهٗ شُرَكَاۤءَ فِيْمَآ اٰتٰىهُمَا ۚفَتَعٰلَى اللّٰهُ عَمَّا يُشْرِكُوْنَ١٩٠
Falammā ātāhumā ṣāliḥan ja‘alā lahū syurakā'a fīmā ātāhumā, fa ta‘ālallāhu ‘ammā yusyrikūn(a).
[190]
Nalikane Alloh nguwyani nyang karone anak hang sempurno, sebab iku karone 351 ndadedekaken konco kanggo Alloh nyang anak hang wes diwyani Alloh nyang karone iku. Sebab iku moho duwur teko paran hang wong - wong mau gawe konco.
351) Karepe wong-wong musyrik iku ndadekaken konco kanggo Alloh jerune gawe anak iku am bi arti anak iku wong-wong mau toleh dadi babu pisan kanggo patung hang wong-wong mau sembah. Kerono iku wong-wong mau ngarani anak-anake kambi Abdul Uzza, Abdu Manaah, Abdu Syam lan liyane
اَيُشْرِكُوْنَ مَا لَا يَخْلُقُ شَيْـًٔا وَّهُمْ يُخْلَقُوْنَۖ١٩١
Ayusyrikūna mā lā yakhluqu syai'aw wa hum yukhlaqūn(a).
[191]
Opo wong-wong mau nggawe konco (Alloh kambi) patung-patung hang oseng biso nggawe barang siji baen? kadung patung-patung iku dewek gawenane wong.
وَلَا يَسْتَطِيْعُوْنَ لَهُمْ نَصْرًا وَّلَآ اَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُوْنَ١٩٢
Wa lā yastaṭī‘ūna lahum naṣraw wa lā anfusahum yanṣurūn(a).
[192]
Lan patung-patung iku oseng biso nguwani pitulung nyang wong hang nyembah lan nyang awake dewek patung-patung oseng biso nguwyani pitulung.
وَاِنْ تَدْعُوْهُمْ اِلَى الْهُدٰى لَا يَتَّبِعُوْكُمْۗ سَوَۤاءٌ عَلَيْكُمْ اَدَعَوْتُمُوْهُمْ اَمْ اَنْتُمْ صٰمِتُوْنَ١٩٣
Wa in tad‘ūhum ilal-hudā lā yattabi‘ūkum, sawā'un ‘alaikum ada‘autumūhum am antum ṣāmitūn(a).
[193]
Lan umpomo riko (he wong-wong munafiq) nyeluki (patunge) myakne nguwayani petunjuk nyang riko, patung-patung mau oseng biso nggelemaken celukan riko; podo baen (hasile) kanggo riko nyeluk wong-wong mau utowo riko meneng baen.
اِنَّ الَّذِيْنَ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ عِبَادٌ اَمْثَالُكُمْ فَادْعُوْهُمْ فَلْيَسْتَجِيْبُوْا لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِيْنَ١٩٤
Innal-lażīna tad‘ūna min dūnillāhi ‘ibādun amṡālukum fad‘ūhum falyastajībū lakum in kuntum ṣādiqīn(a).
[194]
Saktemene patung-patung hang riko celuk sakliyane Alloh iku makhluk (hang apes) hang podo pisan kambi riko. Sebab iku celuken patung-patung iku terus geningno wong-wong mau nggelemaken penjaluke riko. Umpomo riko wong-wong hang bener.
اَلَهُمْ اَرْجُلٌ يَّمْشُوْنَ بِهَآ ۖ اَمْ لَهُمْ اَيْدٍ يَّبْطِشُوْنَ بِهَآ ۖ اَمْ لَهُمْ اَعْيُنٌ يُّبْصِرُوْنَ بِهَآ ۖ اَمْ لَهُمْ اٰذَانٌ يَّسْمَعُوْنَ بِهَاۗ قُلِ ادْعُوْا شُرَكَاۤءَكُمْ ثُمَّ كِيْدُوْنِ فَلَا تُنْظِرُوْنِ١٩٥
Alahum arjuluy yamsyūna bihā am lahum aidiy yabṭisyūna bihā am lahum a‘yunuy yubṣirūna bihā am lahum āżānuy yasma‘ūna bihā, qulid‘ū syurakā'akum ṡumma kīdūni falā tunẓirūn(i).
[195]
Opo patung-patung iku nduwe sikil hang kambi iku yane biso mlaku, utowo nduwe tangan hang kambi tangan iku yane biso nyekel kambi keras 352 . Utowo nduwe mripat hang kambi mripat iku yane biso ndileng, utowo nduwe kuping hang kambi kuping iku yane biso krungu? ngomongo;celuken patung-patung riko hang riko dadekaken koncoe Alloh, marek gedigu nggaweo kepeles (kanggo nggawe celoko) isun oseng katek ngenteni (nyang isun)
352) Kata yabthisyuun reng kene diartekno tindakane keras; karepe nempong, ngrusak, nyontok, ngerenggut kambi kasar lan liyane
اِنَّ وَلِيِّ َۧ اللّٰهُ الَّذِيْ نَزَّلَ الْكِتٰبَۖ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصّٰلِحِيْنَ١٩٦
Inna waliyyiyallāhul-lażī nazzalal-kitāb(a), wa huwa yatawallaṣ-ṣāliḥīn(a).
[196]
Saktemene hang ngebaurekso isun yoiku Alloh hang wes mudunaken Al-Kitab (Al-Qur’an) lan Yane ngebaurekso wong-wong hang saleh.
وَالَّذِيْنَ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِهٖ لَا يَسْتَطِيْعُوْنَ نَصْرَكُمْ وَلَآ اَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُوْنَ١٩٧
Wal-lażīna tad‘ūna min dūnihī lā yastaṭī‘ūna naṣrakum wa lā anfusahum yanṣurūn(a).
[197]
Lan patung patung hang riko celuk sakliyane Alloh seng sanggup nulung riko, malah oseng biso nulung awake dewek.
وَاِنْ تَدْعُوْهُمْ اِلَى الْهُدٰى لَا يَسْمَعُوْاۗ وَتَرٰىهُمْ يَنْظُرُوْنَ اِلَيْكَ وَهُمْ لَا يُبْصِرُوْنَ١٩٨
Wa in tad‘ūhum ilal-hudā lā yasma‘ū, wa tarāhum yanẓurūna ilaika wa hum lā yubṣirūn(a).
[198]
Lan umpomo riko kabeh nyeluk (patung-patung) kanggo nguwyani petunjuk, mesti patung-patung iku oseng biso ngerungokaken. Lan riko ndileng patung-patung iku nyawang neng riko saliho yane oseng biso ndileng.
خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَاَعْرِضْ عَنِ الْجٰهِلِيْنَ١٩٩
Khużil-‘afwa wa'mur bil-‘urfi wa a‘riḍ ‘anil-jāhilīn(a).
[199]
Dadio riko hang nyepuroan lan ngongkono wong ngelakoni keapikan, lan melengoso teko wong-wong hang goblog.
وَاِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطٰنِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّٰهِ ۗاِنَّهٗ سَمِيْعٌ عَلِيْمٌ٢٠٠
Wa immā yanzagannaka minasy-syaiṭāni nazgun fasta‘iż billāh(i), innahū samī‘un ‘alīm(un).
[200]
Lan umpomo riko keneng gudone syetan, sebab iku njaluko kebaurekso nyang Alloh. 353 Saktemene Alloh moho kerungu moho weruh
353) Karepe moco “A’udzubillahi minasy-syaithonir-rojiim”
اِنَّ الَّذِيْنَ اتَّقَوْا اِذَا مَسَّهُمْ طٰۤىِٕفٌ مِّنَ الشَّيْطٰنِ تَذَكَّرُوْا فَاِذَا هُمْ مُّبْصِرُوْنَۚ٢٠١
Innal-lażīnattaqau iżā massahum ṭā'ifum minasy-syaiṭāni tażakkarū fa iżā hum mubṣirūn(a).
[201]
Saktemene wong-wong hang taqwa kadhung wong-wong mau ketimpo was-was teko syetan wong – wong eleng nyang Alloh, sebab iku pisan wong-wong mau ndileng kesalahan-kesalahane.
وَاِخْوَانُهُمْ يَمُدُّوْنَهُمْ فِى الْغَيِّ ثُمَّ لَا يُقْصِرُوْنَ٢٠٢
Wa ikhwānuhum yamuddūnahum fil-gayyi ṡumma lā yuqṣirūn(a).
[202]
Lan konco-konco wong-wong mau (wong-wong kafir lan fasik) mbantu syetan-syetan jeruni Ngebabasaken lan wong-wong mau oseng ono mandek-mandeke (ngebabasaken)
وَاِذَا لَمْ تَأْتِهِمْ بِاٰيَةٍ قَالُوْا لَوْلَا اجْتَبَيْتَهَاۗ قُلْ اِنَّمَآ اَتَّبِعُ مَا يُوْحٰٓى اِلَيَّ مِنْ رَّبِّيْۗ هٰذَا بَصَاۤىِٕرُ مِنْ رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَّرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ٢٠٣
Wa iżā lam ta'tihim bi'āyatin qālū lau lajtabaitahā, qul inamā attabi‘u mā yūḥā ilayya mir rabbī, hāżā baṣā'iru mir rabbikum wa hudaw wa raḥmatul liqaumiy yu'minūn(a).
[203]
Lan kadhung riko oseng nggowo salah siji ayat Al-Qur’an nyang wong-wong mau, wong-wong mau ngomong; “apuo oseng riko gawe dewek ayat iku?” Ngomongo; “Saktemene isun mung milu paran hang diwahyukaken teko Pengeran isun nyang isun. Al-Qur’an iki bukti-bukti hang nyoto teko Pengeran riko, petunjuk lan rahmat kanggo wong-wong hang iman.
وَاِذَا قُرِئَ الْقُرْاٰنُ فَاسْتَمِعُوْا لَهٗ وَاَنْصِتُوْا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُوْنَ٢٠٤
Wa iżā quri'al-qur'ānu fastami‘ū lahū wa anṣitū la‘allakum turḥamūn(a).
[204]
Lan kadhung diwocokaken Al-Qur’an, sebab iku rungokno apik-apik, lan gatekno kambi anteng myakne riko oleh rahmat.
وَاذْكُرْ رَّبَّكَ فِيْ نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَّخِيْفَةً وَّدُوْنَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْاٰصَالِ وَلَا تَكُنْ مِّنَ الْغٰفِلِيْنَ٢٠٥
Ważkur rabbaka fī nafsika taḍarru‘aw wa khīfataw wa dūnal-jahri minal-qauli bil-guduwwi wal-āṣāli wa lā takum minal-gāfilīn(a).
[205]
Lan sebuten (aran) Pengeran riko reng jero ati riko kambi nggawe ino awak lan roso wedi, Lan kambi oseng banteraken suoro, reng waktu isuk lan peteng, lan ojo riko kelebu wong-wong hang lali.
اِنَّ الَّذِيْنَ عِنْدَ رَبِّكَ لَا يَسْتَكْبِرُوْنَ عَنْ عِبَادَتِهٖ وَيُسَبِّحُوْنَهٗ وَلَهٗ يَسْجُدُوْنَ ࣖ ۩٢٠٦
Innal-lażīna ‘inda rabbika lā yastakbirūna ‘an ‘ibādatihī wa yusabbiḥūnahū wa lahū yasjudūn(a).
[206]
Saktemene malaikat-malaikat hang ono reng sandinge pengeran riko oseng ngeroso heng gelem nyembah Alloh lan yane kabeh moco tasbih nyang Alloh lan mung nyang Alloh yane kabeh sujud.