Islamika

Surah Yusuf

Daftar Surah

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ

الۤرٰ ۗ تِلْكَ اٰيٰتُ الْكِتٰبِ الْمُبِيْنِۗ١

Alif lām rā, tilka āyātul-kitābil-mubīn(i).

[1] Alif, laam, raa. Iki yaiku ayat-ayat kitab (Al-Qur’an) hang nyoto (teko Alloh).

اِنَّآ اَنْزَلْنٰهُ قُرْاٰنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُوْنَ٢

Innā anzalnāhu qur'ānan ‘arabiyyal la‘allakum ta‘qilūn(a).

[2] Saktemene Isun ngedunaken rupo Al-Qur’an ambi boso arab, supoyo sira mahami.

نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ اَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَآ اَوْحَيْنَآ اِلَيْكَ هٰذَا الْقُرْاٰنَۖ وَاِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهٖ لَمِنَ الْغٰفِلِيْنَ٣

Naḥnu naquṣṣu ‘alaika aḥsanal-qaṣaṣi bimā auḥainā ilaika hāżal-qur'ān(a), wa in kunta min qablihī laminal-gāfilīn(a).

[3] Isun nyeritakaken nang sira, kisah hang paling apik ambi ngewahyuaken Al-Qur’an iki nang sira, lan saktemene sira sedurunge (Isun wahyuaken) yaiku kelebon wong-wong hang durung ngeweruhi.

اِذْ قَالَ يُوْسُفُ لِاَبِيْهِ يٰٓاَبَتِ اِنِّيْ رَاَيْتُ اَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَّالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَاَيْتُهُمْ لِيْ سٰجِدِيْنَ٤

Iż qāla yūsufu li'abīhi yā abati innī ra'aitu aḥada ‘asyara kaukabaw wasy-syamsa wal-qamara ra'aituhum lī sājidīn(a).

[4] (Engeto), naliko Yusuf ngomong nang bapak’e: “He bapak isun, saktemene isun ngimpi ndeleng sewelas lintang, serngenge lan ulan; sun deleng kabeh sujud nang isun”.

قَالَ يٰبُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُءْيَاكَ عَلٰٓى اِخْوَتِكَ فَيَكِيْدُوْا لَكَ كَيْدًا ۗاِنَّ الشَّيْطٰنَ لِلْاِنْسَانِ عَدُوٌّ مُّبِيْنٌ٥

Qāla yā bunayya lā taqṣuṣ ru'yāka ‘alā ikhwatika fa yakīdū laka kaidā(n), innasy-syaiṭāna lil-insāni ‘aduwwum mubīn(un).

[5] Bapak’e ngomong: “He anak isun, ojo sira ceritakaken impenira iku nang dulur-dulur ira, mongko wong iku nggawe polah (kanggo ngancuraken) ira. Saktemene setan iku musuh hang nyoto kanggo menuso.

وَكَذٰلِكَ يَجْتَبِيْكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيْلِ الْاَحَادِيْثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهٗ عَلَيْكَ وَعَلٰٓى اٰلِ يَعْقُوْبَ كَمَآ اَتَمَّهَا عَلٰٓى اَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ اِبْرٰهِيْمَ وَاِسْحٰقَۗ اِنَّ رَبَّكَ عَلِيْمٌ حَكِيْمٌ ࣖ٦

Wa każālika yajtabīka rabbuka wa yu‘allimuka min ta'wīlil-aḥādīṡi wa yutimmu ni‘matahū ‘alaika wa ‘alā āli ya‘qūba kamā atammahā ‘alā abawaika min qablu ibrāhīma wa isḥāq(a), inna rabbaka ‘alīmun ḥakīm(un).

[6] Lan semono ugo pengeran ira, milih sira (kanggo dadi Nabi) lan diajaraken nyang sira sebagian teko perinciane impen, lan disempurnakaken nyang sira (Yusuf) nikmate nang sira lan nang keluarga Ya’qub, koyo dene Yane (Alloh) wes nyempurnakaken nikmate nang loro bapak ira sedurunge iku (yaiku) Ibrohim lan Ishak. Saktemene pengeran ira Maha ngeweruhi maneng Maha wijaksono.

۞ لَقَدْ كَانَ فِيْ يُوْسُفَ وَاِخْوَتِهٖٓ اٰيٰتٌ لِّلسَّاۤىِٕلِيْنَ٧

Laqad kāna fī yūsufa wa ikhwatihī āyātul lis-sā'ilīn(a).

[7] Saktemene ono pira-pira tondo kuasane Alloh nang (kisah) Yusuf lan dulur-dulure kanggo wong-wong hang takon.

اِذْ قَالُوْا لَيُوْسُفُ وَاَخُوْهُ اَحَبُّ اِلٰٓى اَبِيْنَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ ۗاِنَّ اَبَانَا لَفِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍۙ٨

Iż qālū layūsufu wa akhūhu aḥabbu ilā abīnā minnā wa naḥnu ‘uṣbah(tun), inna abānā lafī ḍalālim mubīn(in).

[8] (Yaiku) saat wong iku ngomong: “saktemene Yusuf lan dulur kandunge (Bunyamin) lebih disenengi ambi bapak isun ketimbang isun dhewek, padahal isun (iki) yaiku golongan (hang kuat). Saktemene bapak isun ono sak jerone kekeliruan hang nyoto.

ۨاقْتُلُوْا يُوْسُفَ اَوِ اطْرَحُوْهُ اَرْضًا يَّخْلُ لَكُمْ وَجْهُ اَبِيْكُمْ وَتَكُوْنُوْا مِنْۢ بَعْدِهٖ قَوْمًا صٰلِحِيْنَ٩

Uqtulū yūsufa awiṭraḥūhu arḍay yakhlu lakum wajhu abīkum wa takūnū mim ba‘dihī qauman ṣāliḥīn(a).

[9] Patenono Yusuf utowo buangen yane (Yusuf) nang suwiji daerah (hang seng dikenal) supoyo perhatian bapak ira ngaleh nang sira bain, lan sakwise iku dadio sira dadi wong-wong hang apik.”

قَالَ قَاۤىِٕلٌ مِّنْهُمْ لَا تَقْتُلُوْا يُوْسُفَ وَاَلْقُوْهُ فِيْ غَيٰبَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ اِنْ كُنْتُمْ فٰعِلِيْنَ١٠

Qāla qā'ilum minhum lā taqtulū yūsufa wa alqūhu fī gayābatil-jubbi yaltaqiṭhu ba‘ḍus-sayyārati in kuntum fā‘ilīn(a).

[10] Salah siji uwong neng antarane wong iku ngomong: “ojo sira pateni Yusuf, taping lebokno yane nang jero sumur supoyo yane (Yusuf) dijuwut ambi pira-pira Musafir, kapan sira arep ngelakoni.

قَالُوْا يٰٓاَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأْمَنَّ۫ا عَلٰى يُوْسُفَ وَاِنَّا لَهٗ لَنٰصِحُوْنَ١١

Qālū yā abānā mā laka lā ta'mannā ‘alā yūsufa wa innā lahū lanāṣiḥūn(a).

[11] Dulur-dulure Yusuf ngomong: “He bapak Isun, paran sebabe ira seng mercoyoni Yusuf milu isun, padahal saktemene isun wong-wong hang ngarepaken keapikan nang yane (Yusuf).

اَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا يَّرْتَعْ وَيَلْعَبْ وَاِنَّا لَهٗ لَحٰفِظُوْنَ١٢

Arsilhu ma‘anā gaday yarta‘ wa yal‘ab wa innā lahū laḥāfiẓūn(a).

[12] Makne yane menyang bareng isun kesok isuk, supoyo yane (biso) seneng-seneng lan (biso) menganan, lan saktemene isun pasti njogo.

قَالَ اِنِّيْ لَيَحْزُنُنِيْٓ اَنْ تَذْهَبُوْا بِهٖ وَاَخَافُ اَنْ يَّأْكُلَهُ الذِّئْبُ وَاَنْتُمْ عَنْهُ غٰفِلُوْنَ١٣

Qāla innī layaḥzununī an tażhabū bihī wa akhāfu ay ya'kulahuż-żi'bu wa antum ‘anhu gāfilūn(a).

[13] Ya’qub ngomong: “saktemene menyange sira bareng Yusuf ngelempekaken lan isun khawatir kadung- kadung yane (Yusuf) dipangan serigala, sedeng sira lengah teko yane (Yusuf).

قَالُوْا لَىِٕنْ اَكَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ اِنَّآ اِذًا لَّخٰسِرُوْنَ١٤

Qālū la'in akalahuż-żi'bu wa naḥnu ‘uṣbatun innā iżal lakhāsirūn(a).

[14] Dulur-dulure Yusuf ngomong: “kapan yane bener-bener di pangan serigala, sedeng isun golongan (hang kuat), saktemene isun kadung gedigu termasuk wong-wong hang rugi.

فَلَمَّا ذَهَبُوْا بِهٖ وَاَجْمَعُوْٓا اَنْ يَّجْعَلُوْهُ فِيْ غَيٰبَتِ الْجُبِّۚ وَاَوْحَيْنَآ اِلَيْهِ لَتُنَبِّئَنَّهُمْ بِاَمْرِهِمْ هٰذَا وَهُمْ لَا يَشْعُرُوْنَ١٥

Falammā żahabū bihī wa ajma‘ū ay yaj‘alūhu fī gayābatil-jubb(i), wa auḥainā ilaihi latunabbi'annahum bi'amrihim hāżā wa hum lā yasy‘urūn(a).

[15] Mongko naliko wong iku nggowo lan sepakat ngelebokaken nang jero sumur, lan (neng wektu iku Yusuf wes nang jero sumur) Isun (Alloh) wahyuaken nang Yusuf: “saktemene sira bakal nyeritakaken nyang dulur-dulur ira perkoro iki (ngelebokaken nang jero sumur), sedeng dulur-dulur ira iku seng inget maneng.”

وَجَاۤءُوْٓ اَبَاهُمْ عِشَاۤءً يَّبْكُوْنَۗ١٦

Wa jā'ū abāhum ‘isyā'ay yabkūn(a).

[16] Terus wong iku teko nang bapak’e wong iku neng wektu ashar ambi nangis.

قَالُوْا يٰٓاَبَانَآ اِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوْسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَاَكَلَهُ الذِّئْبُۚ وَمَآ اَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَّنَا وَلَوْ كُنَّا صٰدِقِيْنَ١٧

Qālū yā abānā innā żahabnā nastabiqu wa taraknā yūsufa ‘inda matā‘inā fa akalahuż-żi'b(u), wa mā anta bimu'minil lanā wa lau kunnā ṣādiqīn(a).

[17] Dulure Yusuf iku ngomong: “ He bapak isun, saktemene isun menyang lomba manah lan isun tinggalaken Yusuf nyang pareke barang-barang isun, terus yane (Yusuf) dipangan asu ajag; lan ira (Ya’qub) pisan-pisan seng arep percoyo nang isun, senajan isun yaiku wong-wong hang bener.

وَجَاۤءُوْ عَلٰى قَمِيْصِهٖ بِدَمٍ كَذِبٍۗ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ اَنْفُسُكُمْ اَمْرًاۗ فَصَبْرٌ جَمِيْلٌ ۗوَاللّٰهُ الْمُسْتَعَانُ عَلٰى مَا تَصِفُوْنَ١٨

Wa jā'ū ‘alā qamīṣihī bidamin każib(in), qāla bal sawwalat lakum anfusukum amrā(n), fa ṣabrun jamīl(un), wallāhul musta‘ānu ‘alā mā taṣifūn(a).

[18] Wong-wong iku (dulur-dulure Yusuf) nggowo kelambi gamise (hang bek) ambi getih palsu. Ya’qub ngomong: “sebenere awak ira dheweklah hang mandang apik penggawean (hang elek) iku;mongko kesabaran hang apik ikulah (kesabaran isun). Lan Alloh bainlah hang dijaluki pitulungan-Ne nang paran hang diceritakaken.”

وَجَاۤءَتْ سَيَّارَةٌ فَاَرْسَلُوْا وَارِدَهُمْ فَاَدْلٰى دَلْوَهٗ ۗقَالَ يٰبُشْرٰى هٰذَا غُلٰمٌ ۗوَاَسَرُّوْهُ بِضَاعَةً ۗوَاللّٰهُ عَلِيْمٌ ۢبِمَا يَعْمَلُوْنَ١٩

Wa jā'at sayyāratun fa arsalū wāridahum fa adlā dalwah(ū), qāla yā busyrā hāżā gulām(un), wa asarrūhu biḍā‘ah(tan), wallāhu ‘alīmum bimā ya‘malūn(a).

[19] Wes teko rombongan Musafir, terus wong iku ngongkon uwong njuwut banyu, mongko yane ngedunaken timbone, yane ngomong: “Oh; kabar seneng, iki lare enom!” terus wong iku nyengidakaken yane (Yusuf) dadi barang dagangan. Lan Alloh Maha ngeweruhi paran hang wong iku gawe.

وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍۢ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُوْدَةٍ ۚوَكَانُوْا فِيْهِ مِنَ الزّٰهِدِيْنَ ࣖ٢٠

Wa syarauhu biṡamanim bakhsin darāhima ma‘dūdah(tin), wa kānū fīhi minaz-zāhidīn(a).

[20] Lan wong iku ngedol Yusuf ambi rego hang murah, yaiku regone pira-pira dirham bain lan wong iku ngeroso seng ketarik atine ambi Yusuf.

وَقَالَ الَّذِى اشْتَرٰىهُ مِنْ مِّصْرَ لِامْرَاَتِهٖٓ اَكْرِمِيْ مَثْوٰىهُ عَسٰىٓ اَنْ يَّنْفَعَنَآ اَوْ نَتَّخِذَهٗ وَلَدًا ۗوَكَذٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوْسُفَ فِى الْاَرْضِۖ وَلِنُعَلِّمَهٗ مِنْ تَأْوِيْلِ الْاَحَادِيْثِۗ وَاللّٰهُ غَالِبٌ عَلٰٓى اَمْرِهٖ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ٢١

Wa qālal-lażisytarāhu mim miṣra limra'atihī akrimī maṡwāhu ‘asā ay yanfa‘anā au nattakhiżahū waladā(n), wa każālika makkannā liyūsufa fil-arḍ(i), wa linu‘allimahū min ta'wīlil-aḥādīṡ(i), wallāhu gālibun ‘alā amrihī wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).

[21] Lan wong Mesir hang nuku ngomong nang rabine: “Wenono nang yane (Yusuf) panggonan (lan layanan) hang apik, biso ugo yane (Yusuf) manfaati nang Isun utowo Isun juwut yane (Yusuf) dadi anak.” Lan semono ugo Isun(Alloh) nguweni kedudukan hang apik nang Yusuf neng nduwure bumi (Mesir), lan supoyo Isun (Alloh) ajaraken nang tabir ngimpi. Lan Alloh kuasa nang utusa-Ne, taping akeh-akehe menuso seng ngeweruhi.

وَلَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهٗٓ اٰتَيْنٰهُ حُكْمًا وَّعِلْمًا ۗوَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِيْنَ٢٢

Wa lammā balaga asyuddahū ātaināhu ḥukmaw wa ‘ilmā(n), wa każālika najzil-muḥsinīn(a).

[22] Lan naliko yane (Yusuf) cukup gedhé (dewasa), Isun (Alloh) wakaken hikmah lan ilmu. Semenelah Isun (Alloh) nguweni balesan nang yane wong-wong hang nggawe apik.

وَرَاوَدَتْهُ الَّتِيْ هُوَ فِيْ بَيْتِهَا عَنْ نَّفْسِهٖ وَغَلَّقَتِ الْاَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ ۗقَالَ مَعَاذَ اللّٰهِ اِنَّهٗ رَبِّيْٓ اَحْسَنَ مَثْوَايَۗ اِنَّهٗ لَا يُفْلِحُ الظّٰلِمُوْنَ٢٣

Wa rāwadathul-latī huwa fī baitihā ‘an nafsihī wa gallaqatil-abwāba wa qālat haita lak(a), qāla ma‘āżallāhi innahū rabbī aḥsana maṡwāy(a), innahū lā yuflihuẓ-ẓālimūn(a).

[23] Lan wong wadon (Zulaikha) hang Yusuf manggon neng umahe nggudo Yusuf kanggo nundukaken awake (nang yane) lan yane (Zulaikha) nutup lawang-lawang, ambi ngomong: “merinio neng kene” Yusuf ngomong: “Isun berlindung nang Alloh, temen tuan isun wes merlakokaken isun ambi apik”. Saktemene wong-wong hang kaningaya seng bakalan untung.

وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهٖۙ وَهَمَّ بِهَا ۚ لَوْلَآ اَنْ رَّاٰ بُرْهَانَ رَبِّهٖۗ كَذٰلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوْۤءَ وَالْفَحْشَاۤءَۗ اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِيْنَ٢٤

Wa laqad hammat bihī wa hamma bihā lau lā ar ra'ā burhāna rabbih(ī), każālika linaṣrifa ‘anhus-sū'a wal-faḥsyā'(a), innahū min ‘ibādinal-mukhlaṣīn(a).

[24] Saktemene wong wadon iku wes ono maksud (ngelakoni penggawean iku) ambi Yusuf, lan Yusuf pun bermaksud (ngelakoni pisan) ambi wong wadon iku seumpomo yane seng ndeleng tondo (teko) pengerane. Semenelah, supoyo isun malingaken teko yane kemungkaran lan keelekan. Saktemene Yusuf iku kelebu kawulo Isun terpilih.

وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيْصَهٗ مِنْ دُبُرٍ وَّاَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَا الْبَابِۗ قَالَتْ مَا جَزَاۤءُ مَنْ اَرَادَ بِاَهْلِكَ سُوْۤءًا اِلَّآ اَنْ يُّسْجَنَ اَوْ عَذَابٌ اَلِيْمٌ٢٥

Wastabaqal-bāba wa qaddat qamīṣahū min duburiw wa alfayā sayyidahā ladal-bāb(i), qālat mā jazā'u man arāda bi'ahlika sū'an illā ay yusjana au ‘ażābun alīm(un).

[25] Lan kelorone cepet-cepet mlayu nuju lawang lan wong wadon iku narik kelambi gamise Yusuf teko mburi, sampek suwek lan kelorone kecandak lakine wong wadon iku neng ngarepe lawang. Wong wadon iku ngomong: “opotah balesan kanggo wong hang ono maksud nggawe serong ambi rabinira, selain dipenjarakaken utowo (dihukum) ambi bendu hang perih?”

قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِيْ عَنْ نَّفْسِيْ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنْ اَهْلِهَاۚ اِنْ كَانَ قَمِيْصُهٗ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكٰذِبِيْنَ٢٦

Qāla hiya rāwadatnī ‘an nafsī wa syahida syāhidum min ahlihā, in kāna qamīṣuhū qudda min qubulin fa ṣadaqat wa huwa minal-kāżibīn(a).

[26] Yusuf ngomong: “Yane nggudo isun kanggo nundukaken awak isun (nang yane),” lan nyakseni teko dulur wong wadon iku, seumpomo gamise Yusuf iku suwek teko ngarep mongko bener hang diomongno wong wadon iku (Zulaikha), lan Yusuf kelebon wong-wong hang ngapusi.

وَاِنْ كَانَ قَمِيْصُهٗ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِنَ الصّٰدِقِيْنَ٢٧

Wa in kāna qamīṣuhū qudda min duburin fa każabat wa huwa minaṣ-ṣādiqīn(a).

[27] Lan kapan kelambi gamise suwek neng mburi, mongko wong wadon ikulah (Zulaikha) hang ngapusi, lan Yusuf kelebon wong-wong hang bener.”

فَلَمَّا رَاٰ قَمِيْصَهٗ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ قَالَ اِنَّهٗ مِنْ كَيْدِكُنَّ ۗاِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيْمٌ٢٨

Falammā ra'ā qamīṣahū qudda min duburin qāla innahū min kaidikunn(a), inna kaidakunna ‘aẓīm(un).

[28] Mongko naliko lakine wong wadon iku (Zulaikha) ndeleng kelambi gamise Yusuf suwek nang mburi, ngomonglah yane (lakine Zulaikha - Qitfir) : “saktemene (kedadenan) iku tipu daya sira (Zulaikha), saktemene tipu daya sira (Zulaikha) iku gedhe.”

يُوْسُفُ اَعْرِضْ عَنْ هٰذَا وَاسْتَغْفِرِيْ لِذَنْۢبِكِۖ اِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخٰطِـِٕيْنَ ࣖ٢٩

Yūsufu a‘riḍ ‘an hāżā wastagfirī liżambik(i), innaki kunti minal-khāṭi'īn(a).

[29] (He) Yusuf: “melengoso teko iki, lan (sira he rabi isun) njaluk’o sepuro teko dusane sira iku, kerono sira saktemene kelebon wong-wong hang ngelakoni salah.”

۞ وَقَالَ نِسْوَةٌ فِى الْمَدِيْنَةِ امْرَاَتُ الْعَزِيْزِ تُرَاوِدُ فَتٰىهَا عَنْ نَّفْسِهٖۚ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّاۗ اِنَّا لَنَرٰىهَا فِيْ ضَلٰلٍ مُّبِيْنٍ٣٠

Wa qāla niswatun fil-madīnatimra'atul-‘azīzi turāwidu fatāhā ‘an nafsih(ī), qad syagafahā ḥubbā(n), innā lanarāhā fī ḍalālim mubīn(in).

[30] Lan wong wadon-wadon neng kutho ngomong: “rabine Al Aziz nggudo budak e (Yusuf) kanggo nundukaken awake (nang yane), saktemene gandrunge nang budak iku jeru. Saktemene isun kabeh ndeleng (perbuatan iku) nang jero kesesatan hang nyoto.”

فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ اَرْسَلَتْ اِلَيْهِنَّ وَاَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَاً وَّاٰتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّيْنًا وَّقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ ۚ فَلَمَّا رَاَيْنَهٗٓ اَكْبَرْنَهٗ وَقَطَّعْنَ اَيْدِيَهُنَّۖ وَقُلْنَ حَاشَ لِلّٰهِ مَا هٰذَا بَشَرًاۗ اِنْ هٰذَآ اِلَّا مَلَكٌ كَرِيْمٌ٣١

Falammā sami‘at bimakrihinna arsalat ilaihinna wa a‘tadat lahunna muttaka'aw wa ātat kulla wāḥidim minhunna sikkīnaw wa qālatikhruj ‘alaihinn(a), falammā ra'ainahū akbarnahū wa qaṭṭa‘na aidiyahunn(a), wa qulna ḥāsya lillāhi mā hāżā illā basyarā(n), in hāżā illā malakun karīm(un).

[31] Mongko tetkolo wong wadon iku (Zulaikha) rungu rasan-rasanan wong-wong iku, moko (Zulaikha) ngundang wong wadon-wadon iku lan disediakaken kanggo wong-wong iku panggonan lungguh, lan diweni nang saben-saben wong iku lading (kanggo ngiris suguhan): Lan ngomong (Zulaikha) : “metuo (Yusuf) nang wong wadon-wadon iku. “Mongko naliko wong wadon-wadon iku ndeleng (Yusuf), wong iku jengah nang (ke gantheng an rupa)ne, lan wong iku ngiris deriji tangane lan ngomong: “Maha sempurno Alloh, iki dudu menuso. Kejobo iki seng liyo mung Malaikat hang mulyo.”

قَالَتْ فَذٰلِكُنَّ الَّذِيْ لُمْتُنَّنِيْ فِيْهِ ۗوَلَقَدْ رَاوَدْتُّهٗ عَنْ نَّفْسِهٖ فَاسْتَعْصَمَ ۗوَلَىِٕنْ لَّمْ يَفْعَلْ مَآ اٰمُرُهٗ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُوْنًا مِّنَ الصّٰغِرِيْنَ٣٢

Qālat fa żālikunnal-lażī lumtunnanī fīh(i), wa laqad rāwattuhū ‘an nafsihī fasta‘ṣam(a), wa la'il lam yaf‘al mā āmuruhū layusjananna wa layakūnam minaṣ-ṣāgirīn(a).

[32] Zulaikha ngomong: “ikulah yane (Yusuf) hang nyebabaken sira kabeh nyelo isun kerono (tertarik) nang yane (Yusuf), lan saktemene isun wes nggudo kanggo nundukaken yane (Yusuf) taping yane nolak. Lan saktemene kapan yane seng naati paran hang isun perintahaken. Niscaya yane arep dipenjarakaken lan yane kelebon golongan wong hang hina.”

قَالَ رَبِّ السِّجْنُ اَحَبُّ اِلَيَّ مِمَّا يَدْعُوْنَنِيْٓ اِلَيْهِ ۚوَاِلَّا تَصْرِفْ عَنِّيْ كَيْدَهُنَّ اَصْبُ اِلَيْهِنَّ وَاَكُنْ مِّنَ الْجٰهِلِيْنَ٣٣

Qāla rabbis-sijnu aḥabbu ilayya mimmā yad‘ūnanī ilaih(i), wa illā taṣrif ‘annī kaidahunna aṣbu ilaihinna wa akum minal-jāhilīn(a).

[33] Yusuf ngomong; “He Pengeran isun(Alloh), buwi lebih isun senengi ketimbang nuruti ajakane wong iku nang isun, lan kapan seng Ndiko singkiraken teko isun tipu daya wong iku, tentu isun arep meh katut kanggo (nuruti karepe wong iku) lan pastine isun kelebon wong-wong hang bodoh.”

فَاسْتَجَابَ لَهٗ رَبُّهٗ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ ۗاِنَّهٗ هُوَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ٣٤

Fastajāba lahū rabbuhū fa ṣarafa ‘anhu kaidahunn(a), innahū huwas-samī‘ul-‘alīm(u).

[34] Mongko pengerane ngijabahi dungane Yusuf, lan Yane (Alloh) ngindaraken Yusuf teko tipu daya wong iku. Saktemene Yane (Alloh)-lah hang Maha kerungu maneng Maha ngaweruhi.”

ثُمَّ بَدَا لَهُمْ مِّنْۢ بَعْدِ مَا رَاَوُا الْاٰيٰتِ لَيَسْجُنُنَّهٗ حَتّٰى حِيْنٍ ࣖ٣٥

Ṡumma badā lahum mim ba‘di mā ra'awul-āyāti layasjununnahū ḥattā ḥīn(in).

[35] Terus nemu pikiran nang wong iku sakwise ndeleng tondo-tondo (kebeneran Yusuf) saktemene wong iku kudu menjarakaken sampek sewiji wektu.

وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيٰنِ ۗقَالَ اَحَدُهُمَآ اِنِّيْٓ اَرٰىنِيْٓ اَعْصِرُ خَمْرًا ۚوَقَالَ الْاٰخَرُ اِنِّيْٓ اَرٰىنِيْٓ اَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِيْ خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ ۗنَبِّئْنَا بِتَأْوِيْلِهٖ ۚاِنَّا نَرٰىكَ مِنَ الْمُحْسِنِيْنَ٣٦

Wa dakhala ma‘ahus-sijna fatayān(i), qāla aḥaduhumā innī arānī a‘ṣiru khamrā(n), wa qālal-ākharu innī arānī aḥmilu fauqa ra'sī khubzan ta'kuluṭ-ṭairu minh(u), nabbi'nā bita'wīlih(ī), innā narāka minal-muḥsinīn(a).

[36] Lan bareng ambi yane (Yusuf) melebu pisan nang jero penjara wong enom (loro), mongko ngomong salah suwijine uwong neng antara kelorone: “saktemene isun ngimpi, meres anggur.” Lan ngomong wong enom hang liyo: “Saktemene isun ngimpi, isun nggowo roti neng nduwur sirah isun, sebagian dipangan manuk,” wakno nang Isun paran maksudte; saktemene isun ndeleng sira kelebon wong-wong hang pinter (ngartekaken impi).

قَالَ لَا يَأْتِيْكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقٰنِهٖٓ اِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيْلِهٖ قَبْلَ اَنْ يَّأْتِيَكُمَا ۗذٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِيْ رَبِّيْۗ اِنِّيْ تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُوْنَ بِاللّٰهِ وَهُمْ بِالْاٰخِرَةِ هُمْ كٰفِرُوْنَۙ٣٧

Qāla lā ya'tīkumā ṭa‘āmun turzaqānihī illā nabba'tukumā bita'wīlihī qabla ay ya'tiyakumā, żālikumā mimmā ‘allamanī rabbī, innī taraktu millata qaumil lā yu'minūna billāhi wa hum bil-ākhirati hum kāfirūn(a).

[37] Yusuf ngomong: “seng disampekaken nang sira karo panganan hang arep diwakaken nang sira kejobo isun wes biso nerangaken jenis panganan iku, sedurunge panganan iku sampek nang sira. Hang gedigu iku yaiku sebagian teko paran hang diajaraken nang isun ambi pengeran isun. Saktemene isun wes ninggalaken agamane kaum hang seng iman nyang Alloh, sedeng wong iku suloyo nang dina akhir.

وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ اٰبَاۤءِيْٓ اِبْرٰهِيْمَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوْبَۗ مَا كَانَ لَنَآ اَنْ نُّشْرِكَ بِاللّٰهِ مِنْ شَيْءٍۗ ذٰلِكَ مِنْ فَضْلِ اللّٰهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُوْنَ٣٨

Wattaba‘tu millata ābā'ī ibrāhīma wa isḥāqa wa ya‘qūb(a), mā kāna lanā an nusyrika billāhi min syai'(in), żālika min faḍlillāhi ‘alainā wa ‘alan-nāsi wa lākinna akṡaran-nāsi lā yasykurūn(a).

[38] Lan isun milu agama bapak-bapak isun yaiku Ibrohim, Ishak lan Ya’qub. Seng patut kanggo Isun (poro Nabi) nyekutukaken paran bain ambi Alloh. Hang gedigu iku teko karuniane Alloh nang Isun lan nang menuso (kabeh); taping akeh-akehe menuso iku seng nyukuri.”

يٰصَاحِبَيِ السِّجْنِ ءَاَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُوْنَ خَيْرٌ اَمِ اللّٰهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُۗ٣٩

Yā ṣāḥibayis-sijni a'arbābum mutafarriqūna khairun amillāhul-wāḥidul-qahhār(u).

[39] He keloron penghuni penjara, paran hang apik, pengeran hang macem-macem iku utowo Alloh hang Maha esa maneng Maha perkasa?.

مَا تَعْبُدُوْنَ مِنْ دُوْنِهٖٓ اِلَّآ اَسْمَاۤءً سَمَّيْتُمُوْهَآ اَنْتُمْ وَاٰبَاۤؤُكُمْ مَّآ اَنْزَلَ اللّٰهُ بِهَا مِنْ سُلْطٰنٍۗ اِنِ الْحُكْمُ اِلَّا لِلّٰهِ ۗاَمَرَ اَلَّا تَعْبُدُوْٓا اِلَّآ اِيَّاهُ ۗذٰلِكَ الدِّيْنُ الْقَيِّمُ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ٤٠

Mā ta‘budūna min dūnihī illā asmā'an sammaitumūhā antum wa ābā'ukum mā anzalallāhu bihā min sulṭān(in), inil-ḥukmu illā lillāh(i), amara allā ta‘budū illā iyyāh(u), żālikad-dīnul-qayyimu wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).

[40] Sira seng nyembah hang sak liyane Alloh kejobo mung (nyembah) aran-aran hang sira lan nenek moyang ira gawe-gawe. Alloh seng ngedunaken sewiji keterangan perkoro aran-aran iku. Keputusan iku mung duwene Alloh. Yane (Alloh) wes merintahaken supoyo sira seng nyembah sak liyane Yane (Alloh). Ikulah agama hang lurus, taping akeh-akehe menuso seng ngeweruhi.

يٰصَاحِبَيِ السِّجْنِ اَمَّآ اَحَدُكُمَا فَيَسْقِيْ رَبَّهٗ خَمْرًا ۗوَاَمَّا الْاٰخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْ رَّأْسِهٖ ۗ قُضِيَ الْاَمْرُ الَّذِيْ فِيْهِ تَسْتَفْتِيٰنِۗ٤١

Yā ṣāḥibayis-sijni ammā aḥadukumā fa yasqī rabbahū khamrā(n), wa ammal-ākharu fa yuṣlabu fa ta'kuluṭ-ṭairu mir ra'sih(ī), quḍiyal-amrul-lażī fīhi tastaftiyān(i).

[41] He keloron penghuni penjara, “ anapun salah sewiji uwong neng antara sira karo, arep nguweni ombenan tuanne ambi khamr; anapun hang sijine maneng mongko yane arep disalib, terus manuk mangan sebagian teko ndase. Wes diputusaken perkoro hang sira karo takokaken (nang isun).

وَقَالَ لِلَّذِيْ ظَنَّ اَنَّهٗ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِيْ عِنْدَ رَبِّكَۖ فَاَنْسٰىهُ الشَّيْطٰنُ ذِكْرَ رَبِّهٖ فَلَبِثَ فِى السِّجْنِ بِضْعَ سِنِيْنَ ࣖ٤٢

Wa qāla lil-lażī ẓanna annahū nājim minhumażkurnī ‘inda rabbik(a), fa ansāhusy-syaiṭānu żikra rabbihī fa labiṡa fis-sijni biḍ‘a sinīn(a).

[42] Lan Yusuf ngomong nang wong hang diweruhi arep selamet neng antarane wong iku karo: “ Terangno keadaan isun nang tuan ira.” Mongko setan ndadekaken yane lali nerangaken (keadaan Yusuf) nang tuanne. Kerono iku tetepo yane (Yusuf) nang njero buwi pira-pira lawase.

وَقَالَ الْمَلِكُ اِنِّيْٓ اَرٰى سَبْعَ بَقَرٰتٍ سِمَانٍ يَّأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَّسَبْعَ سُنْۢبُلٰتٍ خُضْرٍ وَّاُخَرَ يٰبِسٰتٍۗ يٰٓاَيُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُوْنِيْ فِيْ رُءْيَايَ اِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُوْنَ٤٣

Wa qālal-maliku innī arā sab‘a baqarātin simāniy ya'kuluhunna sab‘un ‘ijāfuw wa sab‘a sumbulātin khuḍriw wa ukhara yābisāt(in), yā ayyuhal-mala'u aftūnī fī ru'yāya in kuntum lir-ru'yā ta‘burūn(a).

[43] Rojo ngomong (nang wong-wong terpandang teko kaume): “saktemene isun ngimpi ndeleng pitu sapi wadon hang lemu-lemu dipangan ambi pitu sapi wadon hang gering-gering, lan pitu bulir (gandum) hang ijo lan pitu bulir liyane hang garing.” He wong-wong hang terpandang: “ terangno nang isun perkoro tabir impenisun iku kapan sira biso ngartekaken impen.”

قَالُوْٓا اَضْغَاثُ اَحْلَامٍ ۚوَمَا نَحْنُ بِتَأْوِيْلِ الْاَحْلَامِ بِعٰلِمِيْنَ٤٤

Qālū aḍgāṡu aḥlām(in), wa mā naḥnu bita'wīlil-aḥlāmi bi‘ālimīn(a).

[44] Wong-wong iku njawab: “(Iku) yaiku impen-impen hang campur aduk lan Isun pisan-pisan seng weruh ngartekaken impen iku.”

وَقَالَ الَّذِيْ نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ اُمَّةٍ اَنَا۠ اُنَبِّئُكُمْ بِتَأْوِيْلِهٖ فَاَرْسِلُوْنِ٤٥

Wa qālal-lażī najā minhumā waddakara ba‘da ummatin ana unabbi'ukum bita'wīlihī fa arsilūn(i).

[45] Lan ngomong wong hang selamet neng antara wong iku keloron lan keinget (nang Yusuf) sakwise pira-pira wektu suwene: “Isun arep beritakaken nang sira perkoro (wong hang pinter) ngartekaken impen iku, mongko utusen isun (nang yane).”

يُوْسُفُ اَيُّهَا الصِّدِّيْقُ اَفْتِنَا فِيْ سَبْعِ بَقَرٰتٍ سِمَانٍ يَّأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَّسَبْعِ سُنْۢبُلٰتٍ خُضْرٍ وَّاُخَرَ يٰبِسٰتٍۙ لَّعَلِّيْٓ اَرْجِعُ اِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُوْنَ٤٦

Yūsufu ayyuhaṣ-ṣiddīqu aftinā fī sab‘i baqarātin simāniy ya'kuluhunna sab‘un ‘ijāfuw wa sab‘i sumbulātin khuḍriw wa ukhara yābisāt(in), la‘allī arji‘u ilan-nāsi la‘allahum ya‘lamūn(a).

[46] (Sakwise pelayan iku kecaruk ambi Yusuf yane ngomong): “Isun arep takon nang sira perkoro ngimpi pitu sapi wadon hang lemu-lemu dipangan ambi pitu sapi hang gering-gering lan pitung bulir (gandum) hang ijo lan (pitu) liyane hang garing supoyo isun balik nang wong-wong iku, supoyo wong-wong iku ngeweruhi.”

قَالَ تَزْرَعُوْنَ سَبْعَ سِنِيْنَ دَاَبًاۚ فَمَا حَصَدْتُّمْ فَذَرُوْهُ فِيْ سُنْۢبُلِهٖٓ اِلَّا قَلِيْلًا مِّمَّا تَأْكُلُوْنَ٤٧

Qāla tazra‘ūna sab‘a sinīna da'abā(n), famā ḥaṣattum fa żarūhu fī sumbulihī illā qalīlam mimmā ta'kulūn(a).

[47] Yusuf ngomong: “Sira kabeh nanduro pitung tahun (suwene) koyo dene biasane; mongko paran hang sira panen, sira geningaken neng bulire kejobo sithik kanggo sira pangan.

ثُمَّ يَأْتِيْ مِنْۢ بَعْدِ ذٰلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَّأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ اِلَّا قَلِيْلًا مِّمَّا تُحْصِنُوْنَ٤٨

Ṡumma ya'tī mim ba‘di żālika sab‘un syidāduy ya'kulna mā qaddamtum lahunna illā qalīlam mimmā tuḥṣinūn(a).

[48] Terus sakwise iku arep teko pitung tahun hang soro, hang ngentekaken paran hang sira simpen kanggo ngadepine (tahun soro), kejobo sithik teko (bibit gandum) hang sira simpen.

ثُمَّ يَأْتِيْ مِنْۢ بَعْدِ ذٰلِكَ عَامٌ فِيْهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيْهِ يَعْصِرُوْنَ ࣖ٤٩

Ṡumma ya'tī mim ba‘di żālika ‘āmun fīhi yugāṡun-nāsu wa fīhi ya‘ṣirūn(a).

[49] Terus sakwise iku arep teko tahun hang nang yane (menuso) diweni udan (hang cukup) lan neng mongso iku, wong-wong iku podo meres anggur.”

وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُوْنِيْ بِهٖ ۚفَلَمَّا جَاۤءَهُ الرَّسُوْلُ قَالَ ارْجِعْ اِلٰى رَبِّكَ فَسْـَٔلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ الّٰتِيْ قَطَّعْنَ اَيْدِيَهُنَّ ۗاِنَّ رَبِّيْ بِكَيْدِهِنَّ عَلِيْمٌ٥٠

Wa qālal-maliku'tūnī bih(ī), falammā jā'ahur-rasūlu qālarji‘ ilā rabbika fas'alhu mā bālun-niswatil-lātī qaṭṭa‘na aidiyahunn(a), inna rabbī bikaidihinna ‘alīm(un).

[50] Rojo ngomong: “gowonen yane (Yusuf) nang isun.” Mongko tetkolo utusan iku teko nang Yusuf, Yusuf ngomong: “Baliko nang tuan ira lan takokno nang yane kelendi perkoro wong wadon-wadon hang wes ngiris tangane. Saktemene pengeran isun, Maha meruhi reko doyo wong iku.”

قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ اِذْ رَاوَدْتُّنَّ يُوْسُفَ عَنْ نَّفْسِهٖۗ قُلْنَ حَاشَ لِلّٰهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِنْ سُوْۤءٍ ۗقَالَتِ امْرَاَتُ الْعَزِيْزِ الْـٰٔنَ حَصْحَصَ الْحَقُّۖ اَنَا۠ رَاوَدْتُّهٗ عَنْ نَّفْسِهٖ وَاِنَّهٗ لَمِنَ الصّٰدِقِيْنَ٥١

Qāla mā khaṭbukunna iż rāwattunna yūsufa ‘an nafsih(ī), qulna ḥāsya lillāhi mā ‘alimnā ‘alaihi min sū'(in), qālatimra'atul-‘azīzil-āna ḥaṣḥaṣal-ḥaqq(u), ana rāwattuhū ‘an nafsihī wa innahū laminaṣ-ṣādiqīn(a).

[51] Rojo ngomong (nang wong wadon-wadon iku): “ kelendi keadaan sira naliko sira nggudho Yusuf kanggo nundukaken awake (nang sira).”wong wadon-wadon iku ngomong: “Maha sempurno Alloh, isun seng meruhi suwiji keelekan teko yane (Yusuf). Ngomong rabine Al Aziz (Zulaikha): “saiki jelas kebeneran iku, isunlah hang nggudo kanggo nundukaken (awake). Lan saktemene yane (Yusuf) kelebon wong-wong hang bener.

ذٰلِكَ لِيَعْلَمَ اَنِّيْ لَمْ اَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَاَنَّ اللّٰهَ لَا يَهْدِيْ كَيْدَ الْخَاۤىِٕنِيْنَ ۔٥٢

Żālika liya‘lama annī lam akhunhu bil-gaibi wa annallāha lā yahdī kaidal-khā'inīn(a).

[52] (Yusuf ngomong): “hang gedhigu iku supoyo yane (Al Aziz) ngeweruhi saktemene isun seng hiyanat nang mburine yane (Al Aziz), lan saktemene Alloh seng ngeridloi tipu doyo wong-wong hang hiyanat.

۞ وَمَآ اُبَرِّئُ نَفْسِيْۚ اِنَّ النَّفْسَ لَاَمَّارَةٌ ۢ بِالسُّوْۤءِ اِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّيْۗ اِنَّ رَبِّيْ غَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ٥٣

Wa mā ubarri'u nafsī, innan-nafsa la'ammāratum bis-sū'i illā mā raḥima rabbī, inna rabbī gafūrur raḥīm(un).

[53] Isun sing (ngakoni) go awakisun iki bebas teko kejahatan. kerono saktemene nafsu iku terus ngajak nyang kejahatan. Kejobo nafsu hang di rahmati ambi pengeranisun. Saktemene pengeranisun iku moho nyepuro ugo moho Asih.

وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُوْنِيْ بِهٖٓ اَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِيْۚ فَلَمَّا كَلَّمَهٗ قَالَ اِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِيْنٌ اَمِيْنٌ٥٤

Wa qālal-maliku'tūnī bihī astakhliṣhu linafsī, falammā kallamahū qāla innakal-yauma ladainā makīnun amīn(un).

[54] Rojo ngomong : “tekakno Yusuf nyang isun kene,arep sun dadekaken wong hang parek ambi isun”. mulo naliko ngomongi Yusuf, rojo ngomong : “saktemene siro mulai dino iki ono ring kene duwe pangkat hang duwur ugo di percoyo.

قَالَ اجْعَلْنِيْ عَلٰى خَزَاۤىِٕنِ الْاَرْضِۚ اِنِّيْ حَفِيْظٌ عَلِيْمٌ٥٥

Qālaj‘alnī ‘alā khazā'inil-arḍ(i), innī ḥafīẓun ‘alīm(un).

[55] Yusuf ngomong: “dadosno kulo tiyang hang kuwaos ngatur lumbung pangane negeri (Mesir);saklerese kulo saged njagi ugi nggadah ilmune.

وَكَذٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوْسُفَ فِى الْاَرْضِ يَتَبَوَّاُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاۤءُۗ نُصِيْبُ بِرَحْمَتِنَا مَنْ نَّشَاۤءُ وَلَا نُضِيْعُ اَجْرَ الْمُحْسِنِيْنَ٥٦

Wa każālika makkannā liyūsufa fil-arḍi yatabawwa'u minhā ḥaiṡu yasyā'(u), nuṣību biraḥmatinā man nasyā'u wa lā nuḍī‘u ajral-muḥsinīn(a).

[56] Koyo gedigu isun manggokaken Yusuf ring negoro Mesir. Ulih nyang endi bain panggonan hang di karepi. Isun (Alloh) ngesokaken welasisun nyang sopo bain hang Sun karepi. Lan Isun sing nyiok nyiokaken ganjarane wong hang ngelakoni keapikan.

وَلَاَجْرُ الْاٰخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَكَانُوْا يَتَّقُوْنَ ࣖ٥٧

Wa la'ajrul-ākhirati khairul lil-lażīna āmanū wa kānū yattaqūn(a).

[57] Temenan, ganjaran akhirat iku lebih apik, kanggo wong wong hang percoyo lan podo taqwo.

وَجَاۤءَ اِخْوَةُ يُوْسُفَ فَدَخَلُوْا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهٗ مُنْكِرُوْنَ٥٨

Wa jā'a ikhwatu yūsufa fa dakhalū ‘alaihi fa ‘arafahum wa hum lahū munkirūn(a).

[58] Dulur dulure Yusuf (kejobo Bunyamin) podo teko (nyang Mesir). Kabeh podo melebu nyang (panggonane Yusuf). Yusuf magih biso tenger nyang dulure kabeh, taping dulure wes sing tenger maning nyang Yusuf.

وَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ قَالَ ائْتُوْنِيْ بِاَخٍ لَّكُمْ مِّنْ اَبِيْكُمْ ۚ اَلَا تَرَوْنَ اَنِّيْٓ اُوْفِى الْكَيْلَ وَاَنَا۠ خَيْرُ الْمُنْزِلِيْنَ٥٩

Wa lammā jahhazahum bijahāzihim qāla'tūnī bi'akhil lakum min abīkum, alā tarauna annī ūfil-kaila wa ana khairul-munzilīn(a).

[59] Naliko Yusuf nyawisaken bahan pangan kanggo dulure, Yusuf ngomong : “ dulur riko hang sebapak ambi riko (Bunyamin) ejaken merene. Ndane riko seng weruh go isun nyempurnakaken takeran lan isun iki sak apik apike wong hang nompo dayoh.

فَاِنْ لَّمْ تَأْتُوْنِيْ بِهٖ فَلَا كَيْلَ لَكُمْ عِنْدِيْ وَلَا تَقْرَبُوْنِ٦٠

Fa illam ta'tūnī bihī falā kaila lakum ‘indī wa lā taqrabūn(i).

[60] Mulo kadung riko kabeh sing ngejak (Bunyamin) nyang isun kene, riko sing ulih jatah takeran maning teko isun lan riko ojo marek marek maning nyang isun.

قَالُوْا سَنُرَاوِدُ عَنْهُ اَبَاهُ وَاِنَّا لَفٰعِلُوْنَ٦١

Qālū sanurāwidu ‘anhu abāhu wa innā lafā‘ilūn(a).

[61] Dulure Yusuf ngomong; isun arep ngerum ngerum bapak (myakne ulih ngejak Bunyamin) merene. Lan isun arep tandang temenan.

وَقَالَ لِفِتْيٰنِهِ اجْعَلُوْا بِضَاعَتَهُمْ فِيْ رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُوْنَهَآ اِذَا انْقَلَبُوْٓا اِلٰٓى اَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُوْنَ٦٢

Wa qāla lifityānihij‘alū biḍā‘atahum fī riḥālihim la‘allahum ya‘rifūnahā iżanqalabū ilā ahlihim la‘allahum yarji‘ūn(a).

[62] Yusuf ngomong nyang pegawene; “lebokno bondo bondone hang di enggo nempur iku ⁴⁴⁰ nyang njero karung karunge. Myakne podo weruh, ngko kadung wes mulih nyang keluargane. Mugo mugo balik merene maning”. ⁴⁴¹

440) Jare kakeaan tukang tafsir, barang-barang teko dulur-dulure Yusuf hang dienggo alat operan bahan panganan iku yaiku kulit lan terompah (sandal kayu). 441) Kelakuan iki dijuwut ambi Yusuf kanggo siasat, carane nandur budi ning liyane, myane biyane mbisuke’nyukupi mbaliki maneng nang Mesir ambi gowo Bunyamin.

فَلَمَّا رَجَعُوْٓا اِلٰٓى اَبِيْهِمْ قَالُوْا يٰٓاَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَاَرْسِلْ مَعَنَآ اَخَانَا نَكْتَلْ وَاِنَّا لَهٗ لَحٰفِظُوْنَ٦٣

Falammā raja‘ū ilā abīhim qālū yā abānā muni‘a minnal-kailu fa arsil ma‘anā akhānā naktal wa innā lahū laḥāfiẓūn(a).

[63] Mulo naliko dulure Yusuf wes mulih nyang bapake (ya’qub), aju ngomong : “Duh bapak, kulo mboten angsal takeran malih, (kadung mboten ngejak derek kulo (Bunyamin), mulo niku idinono kulo jak melampah sareng sareng kulo. kersane tetep angsal takeran. Kulo hang ajeng njogo”.

قَالَ هَلْ اٰمَنُكُمْ عَلَيْهِ اِلَّا كَمَآ اَمِنْتُكُمْ عَلٰٓى اَخِيْهِ مِنْ قَبْلُۗ فَاللّٰهُ خَيْرٌ حٰفِظًا وَّهُوَ اَرْحَمُ الرّٰحِمِيْنَ٦٤

Qāla hal āmanukum ‘alaihi illā kamā amintukum ‘alā akhīhi min qabl(u), fallāhu khairun ḥāfiẓaw wa huwa arḥamur-rāḥimīn(a).

[64] Ya’qub ngomong : “kelendi isun arep mercayakaken (Bunyamin) nyang siro kabeh,koyo isun sakdurunge wes mercayakaken dulure (Yusuf) nyang siro. ⁴⁴² “Alloh iku sak apik apike dat hang njogo.Lan (Alloh) iku paling welas welase hang duwe welas.

442) Maksude’: teko Ya’qub a.s sing biso mempercoyokaen Bunyamin nong dulur-dulure , mergo yane kuatir arep kedadean koyo hang dialami ambi Yusuf bengen.

وَلَمَّا فَتَحُوْا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوْا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ اِلَيْهِمْۗ قَالُوْا يٰٓاَبَانَا مَا نَبْغِيْۗ هٰذِهٖ بِضَاعَتُنَا رُدَّتْ اِلَيْنَا وَنَمِيْرُ اَهْلَنَا وَنَحْفَظُ اَخَانَا وَنَزْدَادُ كَيْلَ بَعِيْرٍۗ ذٰلِكَ كَيْلٌ يَّسِيْرٌ٦٥

Wa lammā fataḥū matā‘ahum wajadū biḍā‘atahum ruddat ilaihim, qālū yā abānā mā nabgī, hāżihī biḍā‘atunā ruddat ilainā wa namīru ahlanā wa naḥfaẓu akhānā wa nazdādu kaila ba‘īr(in), żālika kailuy yasīr(un).

[65] Naliko dulur dulure Yusuf mbukak barang barange, kabeh podo nemokaken maning bondo bondone hang di enggo nempur,di balekaken. Aju ngomong “ Duh bapak, nopo malih hang kulo ajengaken. Niki bandan kulo dibangsulaken malih teng kulo. Kulo ajeng nyekapi keluarga kalih ngeramut derek derek kulo, lan kulo ajeng angsal tambahan takeran (gandum) malih sak uwotane unto. Niku takeran hang gampil (kangge rojo Mesir).

قَالَ لَنْ اُرْسِلَهٗ مَعَكُمْ حَتّٰى تُؤْتُوْنِ مَوْثِقًا مِّنَ اللّٰهِ لَتَأْتُنَّنِيْ بِهٖٓ اِلَّآ اَنْ يُّحَاطَ بِكُمْۚ فَلَمَّآ اٰتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قَالَ اللّٰهُ عَلٰى مَا نَقُوْلُ وَكِيْلٌ٦٦

Qāla lan ursilahū ma‘akum ḥattā tu'tūni mauṡiqam minallāhi lata'tunnanī bihī illā ayyuḥāṭa bikum, falammā ātauhu mauṡiqahum qālallāhu ‘alā mā naqūlu wakīl(un).

[66] (Yakub) ngomong: “isun sing arep ngeculaken (Bunyamin menyang) bareng ambi siro kabeh, saenggo siro janji nyang isun, nganggo arane Alloh, go siro arep nggowo (Bunyamin) balik maning nyang isun. kejobo kadung siro diuber musuh”. Mulo naliko dulure Yusuf janji nyang (Ya’kub), Ya’kub ngomong; “Alloh nyakseni kabeh paran hang diomongaken iki “

وَقَالَ يٰبَنِيَّ لَا تَدْخُلُوْا مِنْۢ بَابٍ وَّاحِدٍ وَّادْخُلُوْا مِنْ اَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍۗ وَمَآ اُغْنِيْ عَنْكُمْ مِّنَ اللّٰهِ مِنْ شَيْءٍۗ اِنِ الْحُكْمُ اِلَّا لِلّٰهِ ۗعَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُوْنَ٦٧

Wa qāla yā baniyya lā tadkhulū mim bābiw wāḥidiw wadkhulū min abwābim mutafarriqah(tin), wa mā ugnī ‘ankum minallāhi min syai'(in), inil-ḥukmu illā lillāh(i), ‘alaihi tawakkaltu wa ‘alaihi falyatawakkalil-mutawakkilūn(a).

[67] Ya’kub ngomong; he anak-anakisun, siro kabeh ojo melebu teko siji lawang kori. taping melebuo liwat lawang-lawang hang bedo, Isun sing biso ngeculaken siro teko takdire Alloh, masio sithik. Sing ono hang biso netepaken hukum, kejobo iku mung hak e Alloh. Isun pasrah nyang Alloh, lan mung nyang Alloh wong hang tawakkal iku podo pasrah.

وَلَمَّا دَخَلُوْا مِنْ حَيْثُ اَمَرَهُمْ اَبُوْهُمْۗ مَا كَانَ يُغْنِيْ عَنْهُمْ مِّنَ اللّٰهِ مِنْ شَيْءٍ اِلَّا حَاجَةً فِيْ نَفْسِ يَعْقُوْبَ قَضٰىهَاۗ وَاِنَّهٗ لَذُوْ عِلْمٍ لِّمَا عَلَّمْنٰهُ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُوْنَ ࣖ٦٨

Wa lammā dakhalū min ḥaiṡu amarahum abūhum, mā kāna yugnī ‘anhum minallāhi min syai'in illā ḥājatan fī nafsi ya‘qūba qaḍāhā, wa innahū lażū ‘ilmil limā ‘allamnāhu wa lākinna akṡaran-nāsi lā ya‘lamūn(a).

[68] Naliko dulure dulure Yusuf wes podo melebu nuruti koyo hang wes diperintahaken bapake, coro iku sithik sithiko sing biso ngeculaken teko takdire Alloh, iku mung pengarep arepe Ya’kub hang wes ditetepaken. Saktemene Ya’kub iku duwe kaweruh nyang paran hang Isun (Alloh) weruhaken. Taping akeh akehe menuso podo sing ngerti

وَلَمَّا دَخَلُوْا عَلٰى يُوْسُفَ اٰوٰٓى اِلَيْهِ اَخَاهُ قَالَ اِنِّيْٓ اَنَا۠ اَخُوْكَ فَلَا تَبْتَىِٕسْ بِمَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ٦٩

Wa lammā dakhalū ‘alā yūsufa āwā ilaihi akhāhu qāla innī akhūka falā tabta'is bimā kānū ya‘malūn(a).

[69] Naliko kabeh wes melebu nyang (panggonane) Yusuf, Yusuf nggowo dulure (Bunyamin), aju Yusuf ngomong: saktemene isun (iki) dulure riko, riko ojo susah nyang paran hang wes tau riko lakoni.

فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِيْ رَحْلِ اَخِيْهِ ثُمَّ اَذَّنَ مُؤَذِّنٌ اَيَّتُهَا الْعِيْرُ اِنَّكُمْ لَسٰرِقُوْنَ٧٠

Falammā jahhazahum bijahāzihim ja‘las-siqāyata fī raḥli akhīhi ṡumma ażżana mu'ażżinun ayyatuhal-‘īru innakum lasāriqūn(a).

[70] Mulo naliko Yusuf nyawisaken (bahan pangan) kanggo dulure, Yusuf ngelebokaken canthing nyang njero karunge dulure (Bunyamin). Aju moro moro ono wong berak berak. “he rombongan, saktemene siro kabeh iku maling”.

قَالُوْا وَاَقْبَلُوْا عَلَيْهِمْ مَّاذَا تَفْقِدُوْنَ٧١

Qālū wa aqbalū ‘alaihim māżā tafqidūn(a).

[71] Dulure Yusuf njawab, ambi madep nyang wong hang berak berak iku. “ barang paran hang ilang teko riko” ?

قَالُوْا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَنْ جَاۤءَ بِهٖ حِمْلُ بَعِيْرٍ وَّاَنَا۠ بِهٖ زَعِيْمٌ٧٢

Qālū nafqidu ṣuwā‘al-maliki wa liman jā'a bihī ḥimlu ba‘īriw wa ana bihī za‘īm(un).

[72] Wong hang berak berak njawab “isun kelangan canthinge rojo, lan sopo hang biso nemokaken, ulih (hadiah) bahan pangan sak uwotane unto, isun jamin”.

قَالُوْا تَاللّٰهِ لَقَدْ عَلِمْتُمْ مَّا جِئْنَا لِنُفْسِدَ فِى الْاَرْضِ وَمَا كُنَّا سٰرِقِيْنَ٧٣

Qālū tallāhi laqad ‘alimtum mā ji'tanā linufsida fil-arḍi wa mā kunnā sāriqīn(a).

[73] Dulur dulure Yusuf njawab : “Demi Alloh saktemene riko wes weruh go isun teko merene sing gawe kerusakan ring negoro iki. Isun dudu poro maling”

قَالُوْا فَمَا جَزَاۤؤُهٗٓ اِنْ كُنْتُمْ كٰذِبِيْنَ٧٤

Qālū famā jazā'uhū in kuntum kāżibīn(a).

[74] Wong hang berak berak njawab, “paran balesane kadung riko ngapus ?”

قَالُوْا جَزَاۤؤُهٗ مَنْ وُّجِدَ فِيْ رَحْلِهٖ فَهُوَ جَزَاۤؤُهٗ ۗ كَذٰلِكَ نَجْزِى الظّٰلِمِيْنَ٧٥

Qālū jazā'uhū maw wujida fī raḥlihī fa huwa jazā'uh(ū), każālika najziẓ-ẓālimīn(a).

[75] Dulure Yusuf njawab “balesane yoiku, ring karunge sopo di temokaken canthing hang ilang iku, hang duwe karung nompo balesane. Koyo gedigu isun nguweni balesan nyang wong wong hang dzolim.

فَبَدَاَ بِاَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاۤءِ اَخِيْهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِّعَاۤءِ اَخِيْهِۗ كَذٰلِكَ كِدْنَا لِيُوْسُفَۗ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ اَخَاهُ فِيْ دِيْنِ الْمَلِكِ اِلَّآ اَنْ يَّشَاۤءَ اللّٰهُ ۗنَرْفَعُ دَرَجٰتٍ مَّنْ نَّشَاۤءُۗ وَفَوْقَ كُلِّ ذِيْ عِلْمٍ عَلِيْمٌ٧٦

Fa bada'a bi'au‘iyatihim qabla wi‘ā'i akhīhi ṡummastakhrajahā miw wi‘ā'i akhīh(i), każālika kidnā liyūsuf(a), mā kāna liya'khuża akhāhu fī dīnil-maliki illā ay yasyā'allāh(u), narfa‘u darajātim man nasyā'(u), wa fauqa kulli żī ‘ilmin ‘alīm(un).

[76] Aju Yusuf mulai (merikso) karung karunge dulure kabeh sedurunge (merikso) karunge dulure dewek (Bunyamin). (Yusuf) ngetokaken canthinge rojo iku teko karung dulure. Koyo iku Isun (Alloh) ngatur kanggo Yusuf. Yusuf sing kiro ngukum dulure nganggo undang undange rojo, kejobo Alloh ngarepaken, Isun (Alloh) njunjung derajate wong hang Sun karepaken. Lan ring nduwure wong hang pinter iku ono maning hang moho Pinter.

۞ قَالُوْٓا اِنْ يَّسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ اَخٌ لَّهٗ مِنْ قَبْلُۚ فَاَسَرَّهَا يُوْسُفُ فِيْ نَفْسِهٖ وَلَمْ يُبْدِهَا لَهُمْۚ قَالَ اَنْتُمْ شَرٌّ مَّكَانًا ۚوَاللّٰهُ اَعْلَمُ بِمَا تَصِفُوْنَ٧٧

Qālū iy yasriq faqad saraqa akhul lahū min qabl(u), fa asarrahā yūsufu fī nafsihī wa lam yubdihā lahum, qāla antum syarrum makānā(n), wallāhu a‘lamu bimā taṣifūn(a).

[77] Dulure Yusuf ngomong: ”sunggane (Bunyamin) nyolong, saktemene dulure (Yusuf) sakdurunge iki yo wes tau nyolong pisan“ Yusuf nyengidakaken bangkele kanggo awake dewek lan sing ngatokaken kanggo dulur dulure. Yusuf ngomong ring (jerone atine). Riko kabeh lebih elek sifate. Alloh Moho Weruh nyang paran hang riko terangaken.

قَالُوْا يٰٓاَيُّهَا الْعَزِيْزُ اِنَّ لَهٗٓ اَبًا شَيْخًا كَبِيْرًا فَخُذْ اَحَدَنَا مَكَانَهٗ ۚاِنَّا نَرٰىكَ مِنَ الْمُحْسِنِيْنَ٧٨

Qālū yā ayyuhal-‘azīzu inna lahū aban syaikhan kabīran fa khuż aḥadanā makānah(ū), innā narāka minal-muḥsinīn(a).

[78] Dulure Yusuf ngomong : “duh, Al-Aziz, saklerese Bunyamin niku nggadah bapak hang mpun sepuh. mulo niku pendheten mawon salah setunggale kulo sakderekan, di engge gantose (Bunyamin), saklerese kulo ningali ndiko niku kelebet tiyang hang sae.

قَالَ مَعَاذَ اللّٰهِ اَنْ نَّأْخُذَ اِلَّا مَنْ وَّجَدْنَا مَتَاعَنَا عِنْدَهٗٓ ۙاِنَّآ اِذًا لَّظٰلِمُوْنَ ࣖ٧٩

Qāla ma‘āżallāhi an na'khuża illā maw wajadnā matā‘anā ‘indah(ū), innā iżal laẓālimūn(a).

[79] Yusuf ngomong: “ isun njaluk pengayoman nyang Alloh tenimbang nyanggek uwong, kejobo isun memokaken bondo nisun ring wong iku. Kadung isun (nyanggek uwong), Saktemene isun kelebu golongane uwong-uwong hang dzolim “.

فَلَمَّا اسْتَيْـَٔسُوْا مِنْهُ خَلَصُوْا نَجِيًّاۗ قَالَ كَبِيْرُهُمْ اَلَمْ تَعْلَمُوْٓا اَنَّ اَبَاكُمْ قَدْ اَخَذَ عَلَيْكُمْ مَّوْثِقًا مِّنَ اللّٰهِ وَمِنْ قَبْلُ مَا فَرَّطْتُّمْ فِيْ يُوْسُفَ فَلَنْ اَبْرَحَ الْاَرْضَ حَتّٰى يَأْذَنَ لِيْٓ اَبِيْٓ اَوْ يَحْكُمَ اللّٰهُ لِيْۚ وَهُوَ خَيْرُ الْحٰكِمِيْنَ٨٠

Falammastai'asū minhu khalaṣū najiyyā(n), qāla kabīruhum alam ta‘lamū anna abākum qad akhaża ‘alaikum mauṡiqam minallāhi wa min qablu mā farrattum fī yūsufa falan abraḥal-arḍa ḥattā ya'żana lī abī au yaḥkumallāhu lī, wa huwa khairul-ḥākimīn(a).

[80] Mulo naliko dulur dulure Yusuf wes pode seleh teko karepe Yusuf, dulur hang paling tuwek ngomong “siro kabeh sing ngerti tah, go bapakiro wes nyumpah siro nganggp arane Alloh? lan sakdurunge iku siro wis nyiok nyiokaken Yusuf. Mulo iku isun sing arep ninggalaken Mesir,saenggo bapak ngidini isun (mulih), utowo Alloh nguweni keputusan kanggo isun. Alloh iku sak apik apike dat hang mutusi.

اِرْجِعُوْٓا اِلٰٓى اَبِيْكُمْ فَقُوْلُوْا يٰٓاَبَانَآ اِنَّ ابْنَكَ سَرَقَۚ وَمَا شَهِدْنَآ اِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حٰفِظِيْنَ٨١

Irji‘ū ilā abīkum fa qūlū yā abānā innabnaka saraq(a), wa mā syahidnā illā bimā ‘alimnā wa mā kunnā lil-gaibi ḥāfiẓīn(a).

[81] Baliko siro kabeh nyang bapakiro, ngomongo; “duh bapak kulo, Saktemene anak ndiko mpun nyolong, lan kulo mboten nyekseni kejobo nopo hang kulo semerapi. Kulo mboten saged njogo perkawis hang samar.

وَسْـَٔلِ الْقَرْيَةَ الَّتِيْ كُنَّا فِيْهَا وَالْعِيْرَ الَّتِيْٓ اَقْبَلْنَا فِيْهَاۗ وَاِنَّا لَصٰدِقُوْنَ٨٢

Was'alil-qaryatal-latī kunnā fīhā wal-‘īral-latī aqbalnā fīhā, wa innā laṣādiqūn(a).

[82] Ndiko tangledo teng wargo deso hang kulo enten meriku, lan teng rombongan hang dugi sareng kulo. Saklerese kulo niki jujur.

قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ اَنْفُسُكُمْ اَمْرًاۗ فَصَبْرٌ جَمِيْلٌ ۗعَسَى اللّٰهُ اَنْ يَّأْتِيَنِيْ بِهِمْ جَمِيْعًاۗ اِنَّهٗ هُوَ الْعَلِيْمُ الْحَكِيْمُ٨٣

Qāla bal sawwalat lakum anfusukum amrā(n), fa ṣabrun jamīl(un), ‘asallāhu ay ya'tiyanī bihim jamī‘ā(n), innahū huwal-‘alīmul-ḥakīm(u).

[83] Ya’kub ngomong: “mung siro dewek hang nganggep apik kelakuaniro (hang elek) iku. Kesabaran isun iku kesabaran hang apik. Mugo-mugo Alloh nekakaken kabeh nyang isun: Saktemene Alloh Moho Weruh ugo Wicaksono.

وَتَوَلّٰى عَنْهُمْ وَقَالَ يٰٓاَسَفٰى عَلٰى يُوْسُفَ وَابْيَضَّتْ عَيْنٰهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيْمٌ٨٤

Wa tawallā ‘anhum wa qāla yā asafā ‘alā yūsufa wabyaḍḍat ‘aināhu minal-ḥuzni fa huwa kaẓīm(un).

[84] Ya’kub melengos teko anak anake, aju ngomong: “duh, sekaken Yusuf“ lan moto karone dadi putih mergo seru susahe. Ya’kub nahan bangkele (nyang anak anake).

قَالُوْا تَاللّٰهِ تَفْتَؤُا تَذْكُرُ يُوْسُفَ حَتّٰى تَكُوْنَ حَرَضًا اَوْ تَكُوْنَ مِنَ الْهٰلِكِيْنَ٨٥

Qālū tallāhi tafta'u tażkuru yūsufa ḥattā takūna ḥaraḍan au takūna minal-hālikīn(a).

[85] Anak anake ngomong: “Demi Alloh, ndiko tasik enget engeten Yusuf,saenggo ndiko sakit hang amrat, utowo ndiko kelebet tiyang hang rusak?”.

قَالَ اِنَّمَآ اَشْكُوْا بَثِّيْ وَحُزْنِيْٓ اِلَى اللّٰهِ وَاَعْلَمُ مِنَ اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٨٦

Qāla innamā asykū baṡṡī wa ḥuznī ilallāhi wa a‘lamu minallāhi mā lā ta‘lamūn(a).

[86] Ya’qub jawab: “Mung nyang Alloh isun madulaken susahisun, isun weruh teko Alloh paran hang sing siro weruhi”.

يٰبَنِيَّ اذْهَبُوْا فَتَحَسَّسُوْا مِنْ يُّوْسُفَ وَاَخِيْهِ وَلَا تَا۟يْـَٔسُوْا مِنْ رَّوْحِ اللّٰهِ ۗاِنَّهٗ لَا يَا۟يْـَٔسُ مِنْ رَّوْحِ اللّٰهِ اِلَّا الْقَوْمُ الْكٰفِرُوْنَ٨٧

Yā baniyyażhabū fa taḥassasū miy yūsufa wa akhīhi wa lā tai'asū mir rauḥillāh(i), innahū lā yai'asu mir rauḥillāhi illal-qaumul-kāfirūn(a).

[87] He anak anak isun, menyango siro kabeh, goleko kabare Yusuf kambi dulure. Ojo pedot pengarep arep nyang welase Alloh, sing pedot pengarep arepe nyang welase Alloh kejobo kaum hang podo kafir”.

فَلَمَّا دَخَلُوْا عَلَيْهِ قَالُوْا يٰٓاَيُّهَا الْعَزِيْزُ مَسَّنَا وَاَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُّزْجٰىةٍ فَاَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَاۗ اِنَّ اللّٰهَ يَجْزِى الْمُتَصَدِّقِيْنَ٨٨

Falammā dakhalū ‘alaihi qālū yā ayyuhal-‘azīzu massanā wa ahlanaḍ-ḍurru wa ji'nā bibiḍā‘atim muzjātin fa aufi lanal-kaila wa taṣaddaq ‘alainā, innallāha yajzil-mutaṣaddiqīn(a).

[88] Mulo naliko (dulur dulure Yusuf) melebu nyang (panggonane) Yusuf, aju ngomong: “duh al-aziz, Kulo sak keluarga mpun ngalami kemelaratan. Kulo dugi kalih mbeto barang hang mboten enten regane. Kulo sukanono tambahan timbangan. Saklerese Alloh hang ajeng nyukani balesan kangge tiyang hang nyukani sedekah”.

قَالَ هَلْ عَلِمْتُمْ مَّا فَعَلْتُمْ بِيُوْسُفَ وَاَخِيْهِ اِذْ اَنْتُمْ جٰهِلُوْنَ٨٩

Qāla hal ‘alimtum mā fa‘altum biyūsufa wa akhīhi iż antum jāhilūn(a).

[89] Yusuf ngomong: “Riko weruh tah nyang (kejahatan) hang wes riko lakoni nyang Yusuf ambi dulure ,taping riko sing ngerti (akibate) kelakuan iku.

قَالُوْٓا ءَاِنَّكَ لَاَنْتَ يُوْسُفُۗ قَالَ اَنَا۠ يُوْسُفُ وَهٰذَآ اَخِيْ قَدْ مَنَّ اللّٰهُ عَلَيْنَاۗ اِنَّهٗ مَنْ يَّتَّقِ وَيَصْبِرْ فَاِنَّ اللّٰهَ لَا يُضِيْعُ اَجْرَ الْمُحْسِنِيْنَ٩٠

Qālū a'innaka la'anta yūsuf(u), qāla ana yūsufu wa hāżā akhī qad mannallāhu ‘alainā, innahū may yataqqi wa yaṣbir fa innallāha lā yuḍī‘u ajral-muḥsinīn(a).

[90] Dulure Yusuf ngomong : “riko iki Yusuf tah? Yusuf njawab: isun Yusuf lan iki dulurisun. Temenan, Alloh wes nguweni nikmat nyang isun. Saktemene sopo bain hang taqwo lan sabar, Alloh sing kiro nyiok nyiokaken ganjarane wong wong kang ngelakoni apik”.

قَالُوْا تَاللّٰهِ لَقَدْ اٰثَرَكَ اللّٰهُ عَلَيْنَا وَاِنْ كُنَّا لَخٰطِـِٕيْنَ٩١

Qālū tallāhi laqad āṡarakallāhu ‘alainā wa in kunnā lakhāṭi'īn(a).

[91] Dulure Yusuf ngomong: ”Demi Alloh, Saktemene Alloh wes ngelebihaken derajat riko tenimbang isun, lan saktemene isun iki kelebu golongane wong wong hang salah.

قَالَ لَا تَثْرِيْبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَۗ يَغْفِرُ اللّٰهُ لَكُمْ ۖوَهُوَ اَرْحَمُ الرّٰحِمِيْنَ٩٢

Qāla lā taṡrība ‘alaikumul-yaum(a), wa yagfirullāhu lakum, wa huwa arḥamur-rāḥimīn(a).

[92] Yusuf ngomong : “ring dino iki sing ono hang ngelokaken riko kabeh. Mugo mugo Alloh nyepuro riko. Alloh iku moho Welas welase dat hang welas

اِذْهَبُوْا بِقَمِيْصِيْ هٰذَا فَاَلْقُوْهُ عَلٰى وَجْهِ اَبِيْ يَأْتِ بَصِيْرًا ۚوَأْتُوْنِيْ بِاَهْلِكُمْ اَجْمَعِيْنَ ࣖ٩٣

Iżhabū biqamīṣī hāżā fa alqūhu ‘alā wajhi abī ya'ti baṣīrā(n), wa'tūnī bi'ahlikum ajma‘īn(a).

[93] Riko kabeh melakuo (mulih) Gawanen jubahisun iki, usapno nyang raine bapakisun, engko bapak aju niso ndeleng maning. Gowonen keluargan riko nyang isun kene.

وَلَمَّا فَصَلَتِ الْعِيْرُ قَالَ اَبُوْهُمْ اِنِّيْ لَاَجِدُ رِيْحَ يُوْسُفَ لَوْلَآ اَنْ تُفَنِّدُوْنِ٩٤

Wa lammā faṣalatil-‘īru qāla abūhum innī la'ajidu rīḥa yūsufa lau lā an tufannidūn(i).

[94] Naliko rombongan (dulure Yusuf). wes metu (teko Mesir) bapak’e (Ya’kub) ngomong; saktemene isun mambu gondone Yusuf. Lamuno siro sing ngarani isun iki buduh (pastine siro mbeneraken isun).

قَالُوْا تَاللّٰهِ اِنَّكَ لَفِيْ ضَلٰلِكَ الْقَدِيْمِ٩٥

Qālū tallāhi innaka lafī ḍalālikal-qadīm(i).

[95] Dulure Yusuf ngomong: “demi Alloh, ndiko tasik kelintu kados sengen.

فَلَمَّآ اَنْ جَاۤءَ الْبَشِيْرُ اَلْقٰىهُ عَلٰى وَجْهِهٖ فَارْتَدَّ بَصِيْرًاۗ قَالَ اَلَمْ اَقُلْ لَّكُمْۙ اِنِّيْٓ اَعْلَمُ مِنَ اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ٩٦

Falammā an jā'al-basyīru alqāhu ‘alā wajihihī fartadda baṣīrā(n), qāla alam aqul lakum, innī a‘lamu minallāhi mā lā ta‘lamūn(a).

[96] Naliko hang nggowo kabar bungah wes teko, aju jubahe (Yusuf) di usapaken nyang raine Ya’kub, sak kal Ya’kub biso ndeleng maning. Ya’qub ngomong “isun roh wes ngomong nyang siro kabeh, go saktemene isun iku weruh teko (pituduhe) Alloh paran hang sing siro weruhi”.

قَالُوْا يٰٓاَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوْبَنَآ اِنَّا كُنَّا خٰطِـِٕيْنَ٩٧

Qālū yā abānastagfir lanā żunūbanā innā kunnā khāṭi'īn(a).

[97] Anak anake Ya’kub ngomong: “duh bapak, tedekno sepunten kulo dugi duso duso kulo. Saklerese kulo niki tiyang tiyang hang salah.

قَالَ سَوْفَ اَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّيْ ۗاِنَّهٗ هُوَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ٩٨

Qāla saufa astagfiru lakum rabbī, innahū huwal-gafūrur-raḥīm(u).

[98] Yaqub ngomong: Isun arep njalukaken sepuro kanggo siro kabeh nyang pengeranisun, saktemene (pengeranisun) iku moho nyepuro ugo moho Asih.

فَلَمَّا دَخَلُوْا عَلٰى يُوْسُفَ اٰوٰٓى اِلَيْهِ اَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوْا مِصْرَ اِنْ شَاۤءَ اللّٰهُ اٰمِنِيْنَ ۗ٩٩

Falammā dakhalū ‘alā yūsufa āwā ilaihi abawaihi wa qāladkhulū miṣra in syā'allāhu āminīn(a).

[99] Mulo naliko (Ya’kub lan anak rabine) melebu nyang panggonane Yusuf, Yusuf ngerangkul emak bapake, aju ngomong; mlebuo riko kabeh nyang negoro Mesir. Insya Alloh aman.

وَرَفَعَ اَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوْا لَهٗ سُجَّدًاۚ وَقَالَ يٰٓاَبَتِ هٰذَا تَأْوِيْلُ رُءْيَايَ مِنْ قَبْلُ ۖقَدْ جَعَلَهَا رَبِّيْ حَقًّاۗ وَقَدْ اَحْسَنَ بِيْٓ اِذْ اَخْرَجَنِيْ مِنَ السِّجْنِ وَجَاۤءَ بِكُمْ مِّنَ الْبَدْوِ مِنْۢ بَعْدِ اَنْ نَّزَغَ الشَّيْطٰنُ بَيْنِيْ وَبَيْنَ اِخْوَتِيْۗ اِنَّ رَبِّيْ لَطِيْفٌ لِّمَا يَشَاۤءُ ۗاِنَّهٗ هُوَ الْعَلِيْمُ الْحَكِيْمُ١٠٠

Wa rafa‘a abawaihi ‘alal-‘arsyi wa kharrū lahū sujjadā(n), wa qāla yā abati hāżā ta'wīlu ru'yāya min qabl(u), qad ja‘alahā rabbī ḥaqqā(n), wa qad aḥsana bī iż akhrajanī minas-sijni wa jā'a bikum minal-badwi mim ba‘di an nazagasy-syaiṭānu bainī wa baina ikhwatī, inna rabbī laṭīful limā yasyā'(u), innahū huwal-‘alīmul-ḥakīm(u).

[100] Yusuf ngunggahaken emak bapake nyang kursi hang apik. Kabeh hormat nyang Yusuf.Yusuf ngomong; duh bapak, niki takwile impen kulo sengen niko.Alloh mpun mujudaken kangge kulo. Sakmantune Alloh ngedalaken kulo dugi bui, lan sakmantune ndugekaken ndiko dugi dusun, sakmantune syetan ngerusak sederekan kulo. Saktemene pengeran kulo niku moho lembut (welas) teng nopo hang di kajengaken.Alloh Moho nyemerapi ugi bijaksono.

۞ رَبِّ قَدْ اٰتَيْتَنِيْ مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِيْ مِنْ تَأْوِيْلِ الْاَحَادِيْثِۚ فَاطِرَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِۗ اَنْتَ وَلِيّٖ فِى الدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِۚ تَوَفَّنِيْ مُسْلِمًا وَّاَلْحِقْنِيْ بِالصّٰلِحِيْنَ١٠١

Rabbi qad ātaitanī minal-mulki wa ‘allamtanī min ta'wīlil-aḥādīṡ(i), fāṭiras-samāwāti wal-arḍ(i), anta waliyyī fid-dun-yā wal-ākhirah(ti), tawaffanī muslimaw wa alḥiqnī biṣ-ṣāliḥīn(a).

[101] Duh pengeran kulo, saklerese ndiko mpun nyukani sebagian kerajaan teng kulo, mpun nyemerapaken teng kulo takwile pinten pinten impen, hang ndamel pinten pinten langit lan bumi, ndiko pengayom kulo teng dunyo lan akhirat, pejahono kulo teng kahanan Islam, kempalno kulo kalih tiyang tiyang hang sae.

ذٰلِكَ مِنْ اَنْۢبَاۤءِ الْغَيْبِ نُوْحِيْهِ اِلَيْكَۚ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ اِذْ اَجْمَعُوْٓا اَمْرَهُمْ وَهُمْ يَمْكُرُوْنَ١٠٢

Żālika min ambā'il-gaibi nūḥīhi ilaik(a), wa mā kunta ladaihim iż ajma‘ū amrahum wa hum yamkurūn(a).

[102] Gedigu iku sebagian kabar hang samar. Hang Isun (Alloh) wahyokaken nyang siro (Muhammad). Padahal siro sing ono ring tengah tengahe (keluargane Yusuf) naliko kabeh podo nyetujoni rembug lan ngatur tipu doyo (kanggo nyemplungaken Yusuf nyang jero sumur).

وَمَآ اَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِيْنَ١٠٣

Wa mā akṡarun-nāsi wa lau ḥaraṣta bimu'minīn(a).

[103] Akeh-akehe menuso simg percoyo masio siro seru ngarepaken.

وَمَا تَسْـَٔلُهُمْ عَلَيْهِ مِنْ اَجْرٍۗ اِنْ هُوَ اِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعٰلَمِيْنَ ࣖ١٠٤

Wa mā tas'aluhum ‘alaihi min ajr(in), in huwa illā żikrul lil-‘ālamīn(a).

[104] Siro sing njaluk upah masio sithik nyang wong akeh (wong Mekkah). Kerono (ajakaniro) iku dadi piwulang kanggo alam kabeh.

وَكَاَيِّنْ مِّنْ اٰيَةٍ فِى السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ يَمُرُّوْنَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُوْنَ١٠٥

Wa ka'ayyim min āyatin fis-samāwāti wal-arḍi yamurrūna ‘alaihā wa hum ‘anhā mu‘rḍūn(a).

[105] Pirang pirang tondo (keagungane Alloh) hang ono ring langit lan ring bumi hang wes di liwati (wong kafir), taping wong wong iku podo melengos.

وَمَا يُؤْمِنُ اَكْثَرُهُمْ بِاللّٰهِ اِلَّا وَهُمْ مُّشْرِكُوْنَ١٠٦

Wa mā yu'minu akṡaruhum billāhi illā wa hum musyrikūn(a).

[106] Akeh akehe podo sing percoyo ambi Alloh, malah akeh hang musyrik.

اَفَاَمِنُوْٓا اَنْ تَأْتِيَهُمْ غَاشِيَةٌ مِّنْ عَذَابِ اللّٰهِ اَوْ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً وَّهُمْ لَا يَشْعُرُوْنَ١٠٧

Afa aminū an ta'tiyahum gāsyiyatum min ‘ażābillāhi au ta'tiyahumus-sā‘atu bagtataw wa hum lā yasy‘urūn(a).

[107] Endane tah (kafir Mekkah) iku ngeroso aman teko ring nubleke siksane Alloh utowo ngeroso aman teko kiyamat hang moro moro teko. Wong-wong iku sing nyadari.

قُلْ هٰذِهٖ سَبِيْلِيْٓ اَدْعُوْٓا اِلَى اللّٰهِ ۗعَلٰى بَصِيْرَةٍ اَنَا۠ وَمَنِ اتَّبَعَنِيْ ۗوَسُبْحٰنَ اللّٰهِ وَمَآ اَنَا۠ مِنَ الْمُشْرِكِيْنَ١٠٨

Qul hāżihī sabīlī ad‘ū ilallāh(i), ‘alā baṣīratin ana wa manittaba‘anī, wa subḥānallāhi wa mā ana minal-musyrikīn(a).

[108] Ngomongo siro (Muhammad); iki dalanisun ambi wong wong hang milu isun. Isun ngajak siro kabeh nyang agamane Alloh nganggo bukti hang maton. Moho suci Alloh. Lan isun dudu golongane wong musyrik.

وَمَآ اَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ اِلَّا رِجَالًا نُّوْحِيْٓ اِلَيْهِمْ مِّنْ اَهْلِ الْقُرٰىۗ اَفَلَمْ يَسِيْرُوْا فِى الْاَرْضِ فَيَنْظُرُوْا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِهِمْۗ وَلَدَارُ الْاٰخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِيْنَ اتَّقَوْاۗ اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ١٠٩

Wa mā arsalnā min qablika illā rijālan nūḥī ilaihim min ahlil-qurā, afalam yasīrū fil-arḍi fa yanẓurū kaifa kāna ‘āqibatul-lażīna min qablihim, wa ladārul-ākhirati khairul lil-lażīnattaqau, afalā ta‘qilūn(a).

[109] Isun (Alloh) sing ngutus sakdurungiro (Muhammad), kejobo wong lanang hang ison weni wahyu ring antarane wargo negeri. Ndane tah wong wong iku sing melaku melaku ring duwure bumi, aju ndeleng kelendi pungkasane uwong uwong hang wes (ngungkiri utusan) ring zaman sakdurunge.Kampung akhirat iku lebih apik kanggo wong wong hang taqwo. Endane sing gelem mikir?

حَتّٰٓى اِذَا اسْتَيْـَٔسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوْٓا اَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوْا جَاۤءَهُمْ نَصْرُنَاۙ فَنُجِّيَ مَنْ نَّشَاۤءُ ۗوَلَا يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِيْنَ١١٠

Ḥattā iżastai'asar-rusulu wa ẓannū annahum qad kużibū jā'ahum naṣrunā, fa nujjiya man nasyā'(u), wa lā yuraddu ba'sunā ‘anil-qaumil-mujrimīn(a).

[110] Saenggo naliko poro rosul wes sing duwe pengarepan maning (teko imane kaume), lan ngiyakini go iyane wes di ungkiri, pitulungisun (Alloh) teko kanggo poro rosul. Aju di selametaken sopo bain hang Sun karepaken. Siksanisun sing biso di tulak ambi wong-wong hang podo ngelakoni duso.

لَقَدْ كَانَ فِيْ قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّاُولِى الْاَلْبَابِۗ مَا كَانَ حَدِيْثًا يُّفْتَرٰى وَلٰكِنْ تَصْدِيْقَ الَّذِيْ بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَّهُدًى وَّرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُّؤْمِنُوْنَ ࣖ١١١

Laqad kāna fī qaṣaṣihim ‘ibratul li'ulil-albāb(i), mā kāna ḥadīṡay yuftarā wa lākin taṣdīqal-lażī baina yadaihi wa tafṣīla kulli syai'iw wa hudaw wa raḥmatal liqaumiy yu'minūn(a).

[111] Saktemene ring jero ceritone poro Rosul iku ono piwulangann kanggo wong –wong hang duwe akal. Al-Qur’an iku dudu cerito hang digawe-gawe, taping mbeneraken (kitab-kitab) hang sakdurunge lan njelasaken kabeh isine ,pituduh lan rahmat kanggo kaum hang podo iman.